Ilang sandali pa, sa harap ng gate, nandoon na si Noah. Naka-hoodie lang ito at jeans. Simple, pero lutang pa rin ang pagka-boy next door. Pagkikita ni Bella sa kanya, bahagya siyang napailing. “Alam mo bang mukhang teenage runaway ka ngayon?” biro niya. Napatawa si Noah. “At ikaw naman, mukhang leading lady sa indie film.” Nagkatitigan silang sandali bago nagtawanan. Saka sila naglakad papalayo mula sa bahay. Wala silang destination. Lakad lang. Kwentuhan. Gaan ng loob. Hanggang sa nauwi sila sa isang coffee shop na bukas pa kahit late na. “Alam mo, nakakatuwa ka pa ring kasama,” ani Noah habang pinaiikot ang baso ng kape sa mesa. “Nakakatuwa?” tanong ni Bella habang nagkukunwaring nagtatampo. “Yeah. 'yong presence mo. Tahimik pero nakakagaan.” Seryoso ang tono ni Noah ngayon. Hindi siya sanay, pero hindi niya rin kayang iwasan. Napayuko si Bella. Hindi ba’t iyon din ang nararamdaman niya minsan kay Rafael? “Masaya ako at ikaw ang naisip kong tawagan,” dagdag pa ni Noah. Ng
“Rafael…” mahinang tawag ni Bella, pilit ang tinig. “Hindi mo ba naiisip kung anong pwedeng mangyari sayo?” biglang putol ng lalaki sa kanya. Hindi malakas ang boses niya, pero puno ng lalim, ng galit na may kasamang kirot. Nagulat si Bella. Hindi niya inaasahang magsasalita ito nang ganoon ka-diretso. Para bang tinatanggalan siya ng depensa. “Hindi naman ako nagpa—” “Hindi ka nagpapaalam?” ulit ni Rafael. “Buntis ka, Bella. Buntis ka! Pero nakukuha mo pa ring gumala sa gabi, makipagkita sa lalaki?” Parang tinamaan ng sampal si Bella sa sinabi nito. “Kaibigan ko si Noah!” depensang sagot niya. “Alam mo naman ‘yon—” “Kaibigan,” ulit ni Rafael, nanginginig ang panga. “Pero kahit pa, buntis ka. At sa kalagayan mong ‘yan, ang naisip mo pa talaga ay makipag-bonding? Sa gabi? Sa coffee shop pa talaga?” “Hindi mo alam—” “Anong hindi ko alam?” sigaw ni Rafael, tumayo mula sa pagkakaupo. “Buntis ka pero ang iniisip mo pa rin ay panlalaki?!” Nanlaki ang mata ni Bella. “Wala akong gina
Kinabukasan, tinamaan ng liwanag ang loob ng kwarto. Dumaan ito sa manipis na kurtina, lumapat sa pisngi ni Bella na bahagyang gumalaw sa liwanag. Mabigat pa rin ang mga mata niya. Sumasakit ang ulo, hindi dahil sa kulang sa tulog, kundi dahil sa lahat ng nangyari kagabi. Nakapikit pa rin siya. Tahimik lang. Pinipilit balikan ang mga eksenang ayaw na sana niyang balikan, ang sermon, ang titig ni Rafael na parang hindi siya kilala, ang mga salitang masakit kahit hindi sinisigawan. Dahan-dahan siyang bumangon. Walang ingay. Parang may kung anong takot na baka marinig siya o baka siya ang makakita kay Rafael. Pagbaba niya ng hagdan, bumungad ang katahimikan. Wala ang usual na tunog ng radyo sa kusina, wala rin ang mga yabag sa kahoy na sahig. Tahimik. Hanggang sa makarinig siya ng tunog ng kutsara at tinidor. Nandoon si Rafael. Nakaupo sa dulo ng mesa. Naka-polong kulay puti, nakaayos na parang papasok, pero tila hindi pa umaalis. Kumakain ito ng tahimik, tama lang ang dami ng kani
Si Albert, ang papa ni Rafael. Nakatayo malapit sa hagdanan, naka-itim na polo at maong, may suot na relo na tila laging eksakto sa oras. Pormal ang aura, pero may halong lamig sa tingin. Hindi siya agad nagsalita. Napatigil si Bella sa paglakad. Parang natigilan ang hangin. Hindi niya alam kung lalapit, babati, o lalakad pabalik sa kusina. “Good morning, Bella,” si Albert ang unang nagsalita. Direkta. Kalma. “G-good morning po,” sagot niya, medyo paos. Bahagya siyang yumuko bilang paggalang. “Pasensya na po, akala ko si… si Rafael po ang dumating.” Tiningnan lang siya ni Albert. Tila sinusukat ng tingin kung anong klaseng gising ang pinagdaanan niya. “Wala pa siya. Dumaan lang ako,” maiksing sagot nito. “May naiwan akong document na kailangang pirmahan.” Tumango si Bella. “Ah… nasa opisina po yata. Umalis siya kanina.” “Mukha nga,” sagot ni Albert. Lumakad ito papasok, at naupo sa isa sa mga upuan sa sala. Tahimik. Bella, hindi malaman ang gagawin. Gusto niyang umalis at bu
Isang tahimik na tanghali sa loob ng isang opisina sa penthouse floor ng isang kilalang gusali sa siyudad. Ang buong lugar ay tila idinisenyo para sa mga lihim, matitibay na pinto, tinted na salamin, at katahimikan na parang hindi dapat baguhin. Sa likod ng isang mahaba at makintab na mesa, nakaupo ang isang lalaking bihis na bihis, itim na blazer, puting polo, at isang relo na siguro ay kaya nang bumili ng bahay. Ang aura niya’y malamig pero mabagsik, gaya ng isang taong sanay sa kontrol at palaging nakaupo sa unahan ng laro. Nakatayo sa kabilang dulo ng silid si Noah—nakasuot ng itim, simple pero pormal, parang laging handa sa kung anong susunod na utos. Tahimik. Ang tanging naririnig ay ang mahinang hum ng aircon. Hanggang sa nagsalita ang lalaki. “Magaling ang ginawa mo, Noah.” Tumigil ang pag-scroll ng lalaki sa tablet sa harapan niya. Tumingin ito kay Noah gamit ang malamlam ngunit matalim na mga mata. “Inanyayahan mo si Bella mag kape. At nag-away silang dalawa pagkatapo
Gabi na at sobrang tahimik na ng buong bahay. Tahimik ang paligid. Ang lamig ng hangin ay tila nakikipag-agawan sa init ng gabi. Bumaba si Bella mula sa hagdan, suot ang malambot niyang pambahay. Wala siyang balak lumayo, gusto lang niyang makahanap ng kaunting katahimikan. Kaya naisipan niyang dumaan sa pool area, baka sakaling ma-relax siya. Paglapit niya, biglang napahinto siya. Nakita niya si Rafael, nasa pool, naka-babad sa malamig na tubig, nakasandal sa gilid, tila nag-iisip. Hindi na siya nagulat. Sanay na siyang makita si Rafael na ganun kapag gusto nitong magpahinga. Pero ngayon na okay na sila, mas iba na ang pakiramdam. Wala na ang bigat sa dibdib. Wala na ang galit. May kaunting awkwardness pa rin, pero mas magaan. “Hoy,” mahinang bati ni Bella, sabay upo sa tabi ng pool. Napalingon si Rafael at napangiti ng bahagya. “Babaeng buntis na lakwatsera, bakit gising ka pa?” Umirap si Bella, pero hindi mapigilang tumawa. “Naisip ko lang… magpalamig. Ang init sa kwarto. Ika
Paglampas nila ng Pangasinan, nagpasya si Rafael na huminto muna sa isang view deck. Lumabas sila, huminga ng sariwang hangin, at sabay na minasdan ang tanawing puno ng kabundukan. “Ang ganda, no?” ani Bella habang nakahawak sa railing. “Oo,” sagot ni Rafael, pero hindi sa tanawin siya nakatingin kay Bella. Pero agad niyang iniwas ang tingin, kunwari’y tiningnan ang sasakyan. “Tara na, baka ma-late tayo sa check-in.” “Okay, bossing!” sagot ni Bella, habang pumapadyak sa malamig na simento. At habang muli silang sumakay sa sasakyan at tinuloy ang biyahe paakyat sa Baguio, sa ilalim ng kalangitan at ihip ng hangin, nagsisimula nang isulat ang bagong pahina ng kwento nila, hindi sa awit, kundi sa mismong tahimik na espasyo sa pagitan ng mga salita, ng mga tanong, at ng mga titig na ayaw umamin. Pagkababa nila ng sasakyan sa may gilid ng Session Road, unang bumungad sa kanila ang amoy ng bagong lutong strawberry taho, roasted corn, at mainit-init na ukoy. Si Bella, parang batang nak
Unti-unti nang lumalamig ang paligid. Habang nag-aayos ng mga gamit nila sa loob, nararamdaman ni Bella ang kakaibang katahimikan ng lugar. Wala ang ingay ng kalsada, wala ring tawanan ng kapitbahay. Ang maririnig mo lang ay huni ng kuliglig, banayad na hampas ng hangin sa salamin, at paminsan-minsan, ang tunog ng crackling wood sa fireplace na sinindihan ni Rafael.Lumapit si Bella roon, hawak ang isang malambot na kumot habang nakasuot na ng mas komportableng pajama at oversized hoodie. Inupo niya ang sarili sa carpet sa harap ng apoy, dahan-dahang iniunat ang mga binti habang marahang hinaplos ang tiyan niya.“Hindi ka ba nilalamig?” tanong ni Rafael habang naglalagay ng mainit na tubig sa mug para sa tea.“Hindi naman masyado. Nakakatulong din pala talaga ‘tong fireplace. Ang sarap sa pakiramdam,” sagot niya habang nakapikit, ninanamnam ang init na dumarampi sa balat.Iniabot sa kanya ni Rafael ang mug, may banayad na usok na lumulutang mula roon. “Ginger tea ‘yan. Safe sa buntis.
Habang nasa parking area na sila, tahimik lang si Bella. Saktong binubuksan na ni Erica ang pinto ng sasakyan nang may marinig silang pamilyar na tinig mula sa likuran.“Isabella.”Napalingon agad si Bella. At nang makita kung sino, saglit siyang hindi nakakapagsalita.“Sir Grafton,” tugon niya, pormal at may ngiting walang damdamin. “Magandang gabi po.”“Pwede ba tayong mag-usap?” tanong ni Rafael, malamig ang boses pero halatang may tinatagong init sa dibdib.Tahimik lang si Erica, pero halata sa kanyang postura na hindi siya aalis hangga’t walang kasiguruhan. Ngunit ng magtagpo ang mata nila ni Rafael, nakabasa agad siya ng senyales—isang tahimik na pakiusap. Tumango si Erica at lumakad palayo, pero lumingon-lingon pa rin, sinisigurong okay si Bella.Nang makalayo na si Erica, muling nagsalita si Rafael.“Tungkol sa atin, Isabella.”Biglang napawi ang ngiti ni Bella. Hindi niya alam kung anong mas masakit—ang tawagin siyang Isabella o ang marinig muli ang salitang atin.“Wala na ta
Naglakad ang lalaking nakasuot ng puting long sleeves paakyat sa maliit na entablado. May tikas ang bawat hakbang. Maka tindig-balahibo. Para bang alam niyang lahat ng mata ay nakatutok sa kanya, pero hindi siya nagpaapekto. Sa halip, ang kanyang ngiti ay kalmado—mapagkumbaba pero may halong kumpiyansa. Isang ngiting alam mong may karanasan at lalim.Si Bella, kahit pa kasabay ng mga palakpak, ay tila nabingi sa lahat. Parang bumagal ang paligid. Parang may humigop sa hangin sa paligid niya. Napako siya sa kinauupuan. Hindi siya makapaniwala sa kung sino ang nakikita niya.“Magandang gabi po sa inyong lahat,” saad ng lalaki mula sa mikropono, magalang at banayad ang boses. “Ako po ang inyong magiging bagong principal dito sa Sampaguita Elementary School. Rafael Luis Grafton. Masaya po akong maging parte ng inyong paaralan.”Parang gumuho ang katahimikan sa dibdib ni Bella. Si Erica naman na kanina pa kinikilig sa mga palipad-hangin, biglang napalingon kay Bella."Uy... Bella? Okay ka
Pagkapasok nila sa venue, agad silang tinuro ng isang usher patungo sa isang mesa na malapit sa harapan. Hindi niya inaasahan na sa dami ng guro sa eskwelahan, ay sa pinakaharap sila mailalagay—na para bang nakatakda silang makita ang lahat ng mangyayari sa gabing iyon, walang lusot."Good evening Ma’am Bella and Ma’am Erica!" bati ng isa sa kanilang co-teacher—si Ma'am May, ang masayahing adviser ng Grade 4."Good evening din po, Ma’am May," sagot ni Bella sabay ngiti, pilit na inaayos ang suot niyang blouse. Si Erica naman ay kumaway din sabay sabing, "Ay buti nalang umabot tayo.""Oo nga! Buti hindi pa nagsisimula. Akala ko nga late na kayo, e.""Anong oras daw magsisimula?" tanong ni Bella habang binubuksan ang maliit niyang pouch bag, kunwari’y busy para mapawi ang kaba."Eight daw, sabi sa group chat, pero hinihintay pa yata ‘yung bagong principal. First appearance niya daw ‘to.""Ah, ganun ba… sige, salamat Ma’am May," tipid na sagot ni Bella habang tinapik ang mesa nang maraha
Dumating na ang araw ng pa-farewell party ni Ma’am Risa. Parang kailan lang, pero ang bilis talaga ng takbo ng panahon sa buhay ni Bella. Akala niya tahimik lang ang buhay sa probinsya, pero ngayon ay tila may paparating na panibagong yugto, at hindi pa niya alam kung anong klaseng pagbabago ang dala nito.Sabado ng hapon. Ang sikat ng araw ay tila humihikab na sa likod ng mga ulap. Sa loob ng bahay ni Bella, abala siya sa harap ng salamin habang inaayos ang kanyang buhok—simple lang ang ayos niya, pero may konting lipstick at konting pulbos, sapat lang para magmukhang presentable sa gabing iyon.Sa dining table, nakalatag ang mga pagkaing ilalagay niya sa food tray—pansit, lumpia, at konting dessert. Mahilig talaga si Bella sa ganitong simpleng handa, pero classy pa rin sa dating.“Erica, pakitignan nga kung okay na ‘yung pinadala ko sa tray?” sigaw niya mula sa kwarto.“On it, madam!” sagot ni Erica habang nag-aayos din ng kanyang long blouse na bagay sa kanyang maong na jeans.Pagl
Mabilis ang pagtakbo ng mga buwan sa Sampaguita Elementary School. Mag-iisang taon na rin si Bella bilang guro sa kindergarten at masasabi niyang medyo nasasanay na rin siya sa agos ng buhay—sa lesson plans, sa kantahan tuwing circle time, at sa likot ng mga batang palaging may tanong at kwento.“Teacher Bella! Teacher Bella!” sigaw ng isang batang lumapit habang hawak-hawak ang kanyang gawaing papel.Ngumiti si Bella at tinanggap ito. “Wow, ang galing mo naman. Very good ka dito ha.”Nagpatuloy ang klase ng buong umaga na puno ng sayawan, tawa, at konting iyakan. Pero kahit may pagod, hindi na siya tulad noon—sanay na siya sa pagdadala ng mga bata, at alam na rin niya kung kailan tatahimik at kailan magpapalipad ng papel na eroplano.Nang tumunog na ang bell ng dismissal, isa-isa nang nagsilabasan ang mga bata, sumasabay sa hiyawan ng bell na parang musika sa hapon. Si Natnat, na half-day lang ang klase, ay kanina pa naglalaro sa playground—tumatawa habang nagpapaikot sa maliit na sl
Matapos ang tanghalian, inayos ni Bella ang mga pinggan habang si Erica naman ay nagpaalam na babalik na sa kanyang klase. Ngunit si Natnat ay hindi na sumunod, dahil halfday lang ang pasok niya. Tulad ng mga nakaraang taon, dito na siya sa silid ni Bella tumatambay tuwing hapon. At kahit hindi siya opisyal na estudyante ng kanyang mama, si Natnat ay palaging nakikihalubilo sa mga bata. Tumutulong magbura ng pisara, sumasagot sa mga tanong, at minsan pa nga ay siya ang tagapagpakilala ng "word of the day." Parang isa na rin siyang batang guro sa murang edad. Habang muling humarap si Bella sa klase niya, naroon si Natnat sa isang sulok, tahimik na nagsusulat sa kanyang notebook habang pinapanood si Bella magsimula muli ng lesson. Tila ba bawat kilos ng kanyang ina ay nagsisilbing inspirasyon sa kanya—sa isip ni Natnat, ang pagiging guro ay hindi lang trabaho, ito ay isang pangarap na sinusuot araw-araw, gaya ng kanyang maliit na uniporme. Sige, Kai! Heto na ang kasunod na eksena sa
Maliwanag ang classroom, sinalubong ng liwanag ng araw mula sa mga bintana na binuksan niya kanina. Sumayaw sa hangin ang mga makukulay na banderitas na siya mismo ang naggupit at nagdikit isang linggo bago magsimula ang pasukan. Isa-isang pumasok ang mga bata, may ilan ay may bitbit na bagong bag, ang iba’y parang ayaw bitawan ang kamay ng kanilang mga magulang. Mayroong tahimik na umuupo, may ilang umiiyak, at meron ding masiglang nagkukuwento na para bang hindi ngayon lang muling nakakita ng kalaro. Mula sa gilid ng silid, nakatayo si Bella, pinagmamasdan ang bawat bata na tila ba kilala na agad niya kahit wala pang pormal na pagpapakilala.“Mabuhay, mga bata! Ako si Teacher Bella,” ngumiti siya habang pinupunasan ang pisara. “Excited na ba kayong mag-aral?”May ilang sumagot ng “Opo!” habang ang iba ay tumango lang. Ngunit kahit pa hindi sabay-sabay ang kanilang sigla, ramdam ni Bella na ito ang tahanan niya—ito ang silid kung saan siya may misyon.“Alam niyo ba,” panimula ni Be
years Later. "Nat-nat! Anak! Bilisan mo na diyan, ha? Naghihintay na si Ninang Erica mo sa baba, baka maiwanan pa tayo—sige ka, magta-tricycle tayo papuntang school!" malambing ngunit may halong pagmamadali ang sigaw ni Bella mula sa sala habang inaayos ang huling gamit sa kanyang malaking tote bag.Ika-5 ng Hunyo. Unang araw ng klase. Ngunit higit pa sa unang araw ng pasukan ang pakiramdam ni Bella ngayon—ito rin ang unang araw na sabay na silang papasok ng anak niyang si Nathalie Addison sa iisang paaralan.Hindi pa rin siya makapaniwala kung paano lumipas ang anim na taon. Parang kahapon lang na nasa sinapupunan pa niya ang kanyang anak.Ngayon, heto na si Nathalie, anim na taong gulang na, matalino, makulit, at higit sa lahat, sobrang bait. Isang batang punong-puno ng enerhiya, ngiti, at kabighanian—parang sinag ng araw sa gitna ng lahat ng pinagdaanan niya."Yes po, Mama! Coming na po! Naglalagay pa ako ng notebook ko sa bag ko!" sigaw pabalik ng bata mula sa itaas, habang patak
Sa isang maluwag at pribadong opisina sa ikalawang palapag ng kanilang bahay, tahimik na naglalaro ang liwanag ng lampshade sa ibabaw ng mamahaling desk ni Albert Grafton. Nasa harap niya ang brown envelope na naglalaman ng mga larawan—larawan ng isang sanggol, maputla, tila natulog at hindi na magigising, isang mukha ng pagkawala, isang simbolo ng kasinungalingan na kanyang pinlano ng maingat. Naglagay siya ng brandy sa kristal na baso at naupo sa upuan na tila trono, habang tinitigan ang larawan sa ibabaw ng mesa na para bang isang tropeyo ng matagumpay na panlilinlang. Pumasok si Kian, suot ang karaniwang polo ngunit bakas sa anyo nito ang hindi maipinta ang kabiguan—hindi dahil sa ginawa nila, kundi dahil sa tila lalong lumulubog ang kapatid nilang si Rafael sa sarili nitong bangungot. “Magaling ang mga nakuha mong larawan,” sambit ni Albert, malamig ang boses habang pinipihit ang baso ng brandy sa kanyang kamay. “Parang totoo talaga. Kahit ako, napaniwala.” Ngumiti si Kian,