Bakit Inilarawan Bilang Mapagpayapa Si Capitan Tiago?

Tunay na kakaiba ang paraan ng kapayapaan ni Kapitan Tiago—hindi ito puro katahimikan na dulot ng kabutihan, kundi halo ng pag-iingat at pag-aangkop. Habang nagbabasa ako ng mga eksena niya sa 'Noli Me Tangere', napapangiti ako sa galing niyang magsilbing host: handa siyang magpakitang-gilas, magbigay ng pagkain, at tumanggap ng bisita na parang walang problema. Sa loob ko, ramdam ko na ginagamit niya ang mapagpayapang mukha para umiwas sa tensiyon—ito ang paraan niyang mag-navigate sa mundong pinaliliguan ng impluwensya ng simbahan at kolonyal na awtoridad.

Minsang naiisip ko rin na may bahagyang kahinaan sa likod ng kanyang katahimikan: takot na mawalan ng katayuan o makasuhan, kaya mas pinipili niyang magsunog-aral sa harap ng prayle kaysa makipagsabwatan sa mga delikadong usapin. Para sa akin, nakaka-relate ito sa mga taong kilala ko ngayon na pumipili ng kompromiso para lang mapanatili ang buhay nila. Hindi lang simpleng payapa si Kapitan Tiago—ito ay survival mode na naka-balot sa ngiting magiliw.

Sobrang nakakatuwang balikan si Kapitan Tiago dahil sa kung paano siya ipininta ni Rizal—panlabas na payapa, masigla sa pagtanggap ng mga bisita, at laging nagpapakita ng mabuting loob. Sa unang tingin, parang ang kanyang katahimikan ay natural: hospitable siya, naglalagay ng ginhawa sa paligid, at bihasa sa pakikipag-usap. Pero habang binabasa ko ang 'Noli Me Tangere', napansin ko na ang kanyang mapagpayapang imahe ay parang masalimuot na taktika din para manatiling ligtas sa gitna ng mapanganib na pulitika ng kolonyal na lipunan.

May dalawang antas na nakita ko: una, ang panlipunang inaasahan—sa kultura noon, ang magandang asal at pag-iwas sa kaguluhan ay tanda ng pagkatao at status; pangalawa, praktikal na pagbubuhay—ang pagiging mapagpayapa ni Kapitan Tiago ay paraan para mapanatili ang kanyang yaman at ugnayan sa mga makapangyarihan, lalo na ang mga prayle. Para sa akin, hindi lang iyon simpleng kapayapaan; ito ay pinaghalong takot, kagustuhang makamkam ng pabor, at sinadyang pag-iingat.

Kaya tuwing iniisip ko siya, nakikita ko na ang katahimikan ni Kapitan Tiago ay may saysay—hindi puro kabaitan, kundi estratehiya ng isang taong gustong mabuhay nang komportable sa isang lipunang puno ng panganib at pabor. Tapos na nga ang pagbasa ko pero bumabalik-balik pa rin ang imahe niya sa isip ko, kakaiba at nakakaantig.

Habang binabasa ko ang bahagi ni Kapitan Tiago, napag-isipan ko agad ang papel ng kapayapaan bilang social lubricant. Sa isang banda, ang pagiging mapagpayapa niya ay sumasalamin sa tradisyunal na pagpapahalaga sa hospitality at magandang pakikitungo—mga bagay na mahalaga noon at ginagamit para makakuha ng respeto. Pero nang mas malalim akong tumingin, nakita ko na ang kanyang katahimikan ay may dinamika: ito ay taktika para makaiwas sa atensyon ng mga may kapangyarihan at para hindi malagay sa panganib ang sariling interes at pamilya.

May elemento ring takot at opportunismo: ginagamit niya ang payapang imahe para makakuha ng pabor mula sa prayle at awtoridad, at para patunayan na siya ay isang mapagkakatiwalaang kasangkapan sa lipunan. Sa perspektibang pampanitikan, nagpapakita si Rizal sa pamamagitan ni Kapitan Tiago na ang mapayapang mukha ay maaaring maging maskara—hindi laging tanda ng tunay na kabutihan kundi minsan ay instrumento para mabuhay sa ilalim ng kolonyal na presyon. Sa huli, natutuwa akong makita kung paano nagiging komplikado ang isang simpleng katangian pag pinagusapan ang konteksto ng panahon at lipunan.

Mukhang payapa at mahinahon si Kapitan Tiago sa unang tingin, pero para sa akin ang katahimikang iyon ay parang kalasag. Sa madaling salita, ginagamit niya ang pagiging maamo at mabuting host para umiwas sa gulo at para manatiling nasa tabi ng mga may kapangyarihan. Nakakakilabot 'yung ideya na ang kapayapaan niya ay hindi lang dahil mabuti siyang tao kundi dahil kailangan niyang protektahan ang sarili at posisyon.

Madalas kong mai-relate siya sa mga taong nakikita ko ngayon—ang tipong pumipili ng compromise kaysa makipaglaban dahil nangingibabaw ang pangangailangan para sa seguridad. Sa ganitong pananaw, ang pagiging mapagpayapa ni Kapitan Tiago ay epektibo pero may moral na kompromiso, at iyon ang nagpapagulo sa damdamin ko kapag inaalala ko ang kanyang eksena sa 'Noli Me Tangere'.