Mayroon Bang Modernong Bersyon Ng Kasabihan Tagalog Na 'May Tiyaga'?

Seryoso, lagi akong natutuwa kapag napag-uusapan namin ito sa kainan ng pamilya—magkaiba pero magkadikit ang dalawang ito sa ating araw-araw na pananalita. Para sa akin, ang 'salawikain' ay yung mga tradisyunal na kasabihang nagmula pa sa matatandang henerasyon at kadalasan may porma: maiksi, may tugma o parallelism, at may moral na aral. Madalas itong ginagamit para magturo ng tama o magpaalala, tulad ng isang malumanay na leksyon mula sa ninuno. Naaalala ko pa ang mga linya na inuulit ng lola ko kapag may maliliit na suliranin—may timbang at bigat ang salita ng salawikain. Samantalang ang 'kasabihan' naman, sa aking karanasan, ay mas malawak ang saklaw. Kasama rito ang mga modernong sawikain, adage, at mga pahayag na hindi laging metapora. Pwede mong marinig ang kasabihan sa palabas, sa social media, o mula sa kaibigan na nagbibiro pero may katotohanan. Sa madaling salita, ang salawikain ay uri ng kasabihan na tradisyunal at mas pormal, habang ang kasabihan ay mas maluwag at sumasakop ng iba’t ibang paraan ng pagpapahayag.

Ako, kapag pumipili ng kasabihan para gawing tattoo, inuuna ko ang malinaw na mensahe at ang tibay ng pagbigkas sa puso. Para sa akin, paborito ko ang ‘Kapag may tiyaga, may nilaga’—simple, puno ng pag-asa, at madaling basahin kahit maliit ang sulat. Mahusay ito bilang paalala na hindi instant ang mga mabubuting bagay at may sariling kagandahan ang proseso ng pagpupunyagi. Isa pang magandang opsyon ay ang ‘Kung ano ang itinanim, siya ring aanihin.’ Mas malalim ito; may pagka-philosophical at perfecto kung gusto mong may konting simbolismo, gaya ng punong may ugat o butil ng palay na katambal ng teksto. Pag-isipan din ang font at placement: mas maganda ang script na madaling basahin sa forearm o ribcage, at consider mo rin ang letter spacing kung maliit ang disenyo. Sa personal kong karanasan, nakikita ko na mas tumatatak ang mga kasabihang may personal na koneksyon—huwag piliin lang dahil uso. Kapag nagtattoo ako, inuugnay ko ang salita sa alaala o layunin; iyon ang nagiging tunay na dahilan kung bakit hindi nagsisisi. Sa huli, pumili ka ng linyang magpapalakas sa iyo araw-araw.

Naku, tuwang-tuwa talaga ako pag napag-uusapan 'bahala na'—isipin mo, simpleng dalawang salitang napakalalim ang pinanggagalingan. Una, may malakas na tradisyong nagsasabing nagmula ito sa sinaunang pangalan ng diyos na 'Bathala' na sinambahan ng mga Tagalog bago dumating ang mga Kastila. Para sa maraming tao, ang 'bahala na' ay literal na pagtalikod o pagtatalaga ng isang bagay sa kapalaran o sa mas mataas na kapangyarihan—parang sabi nila, 'bahala na si Bathala.' Pero hindi lang iyan ang kwento: sa wikang Tagalog mayroon ding salitang 'bahala' na tumutukoy sa responsibilidad, pag-aalaga o pagkukusa ng isang tao. Kaya kapag sinabing 'bahala na' ngayon, halo-halo ang kahulugan—pwedeng resignasyon, lakas ng loob, o simpleng pragmatismo. Nakikita ko ito sa araw-araw: ginagamit ng mga tropa ko bago sumugal sa laro, o ng mga magulang na nagpapasya sa gitna ng kaguluhan. Sa huli, para sa akin, nakakaaliw isipin na ang pahayag na parang walang timbang ay may maraming layers ng kultura at kasaysayan—parang isang maliit na salaysay ng pagka-Filipino sa dalawang salita.

Tuwing pumapasok ako sa opisina, napapaisip ako kung anong kasabihan ang babagay sa araw na 'yon — parang sinasanay ko sarili para sa mood. May ilan akong palaging balik-balikan: 'Kung may tiyaga, may nilaga' ginagamit ko kapag may matagal na project na halos mawalan ka na ng pag-asa; iniisip ko na ang maliit na progreso araw-araw ay magbubunga rin. 'Walang matimtimang birhen sa matiyagang manalangin' hindi biro, pero para sa akin ito ang paalala na disiplinahin ang sarili at maglaan ng oras kahit sa simpleng gawain. Gusto ko ring gamitin ang 'Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan' bilang reminder na huwag mong kalimutan ang mga mentor at lessons sa past—nakakatulong sa networking at reputasyon. At kapag may conflict sa team, laging lumalabas sa akin ang 'Bago ka magmaas, siguraduhing kayang magbayad' — paalala sa accountability. Sa huli, hindi lang ito pampa-good vibes; practical tools ang mga kasabihan kung gagamitin mo bilang mental checklist sa araw-araw na trabaho, at tumutulong sila para manatiling grounded at maagap.

Sobrang saya ko palang mag-usap tungkol sa graduation—parang bumabalik ang mga rehearsal, toga, at mga bulaklak sa lalamunan. Sa experience ko, madalas ginagamit ang mas pormal na salitang 'Maligayang pagtatapos' kapag nagbibigay ng cards o opisyal na pagbati. Kasama nito madalas ang pariralang 'Ang pagtatapos ay simula pa lamang' bilang paalala na hindi dulo ang diploma kundi panibagong yugto. May mga pagkakataon naman na mas kaswal ang vibe: maririnig mo ang 'Congrats, graduate!' o kaya'y 'Tuloy lang ang pangarap!' sa mga barkada. Ako mismo, favorite kong sabihin sa mga kaklase ko noon ay 'Pag may tiyaga, may nilaga'—nakakatawa pero totoo, at nagpaalala sa amin kung bakit kami nagsumikap. Kung gusto mo ng medyo sentimental, kadalasa'y ginagamit ang 'Nawa'y maging inspirasyon ang iyong natamong tagumpay' o 'Ipinagmamalaki namin ang iyong pagsusumikap.' Personal kong ginagamit ang 'Huwag kalimutang magpasalamat' bilang maliit na panuntunan: saludo ako sa pamilya at guro na kasama sa paglalakbay na iyon.

Nakakatuwang isipin pero kapag wala talagang pera, lagi akong bumabalik sa simpleng kasabihang 'Kapag may tiyaga, may nilaga.' Hindi lang ito cliché para sa akin — parang mantra na nagtutulak sumulong kapag mukhang malabo ang payday. Nai-apply ko ito noong college ako; halos walang baon habang nag-aaral, pero gumagawa ako ng maliliit na sideline at nagtipid nang bongga. Minsan puro instant noodles at sabaw lang ang ulam, pero dahil sa tiyaga at pagtitipid, nakapag-ipon din ako ng pambayad sa board exam at ang unang buwan ng renta nang hindi humihingi ng pera sa pamilya. Ang lakas nitong kasabihan ay hindi lang optimism; sinasabi rin niya na may kontrol ka pa rin sa sitwasyon kung gagawin mo ang parte mo, kahit maliit ang mga hakbang. May iba pang kasabihan na nagiging totoong-totoo rin kapag payat ang wallet. Halimbawa, 'Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa' — nagugustuhan ko ito kapag kailangan ko ng balanseng pananaw: humihingi ka ng biyaya pero hindi ka dapat umasa lang sa swerte. Kapag nawalan ako ng trabaho, tumutulong sa akin ang kasabihang ito para mag-reassess at kumilos agad: mag-apply muli, mag-sideline, o mag-aral ng bagong kasanayan. Meron din naman akong nakikitang practical vibe sa linyang 'Huwag magbilang ng sisiw hangga't hindi pa napipisa ang itlog' — paalala na huwag mangarap ng sobra kung wala pang plano o pera para suportahan ang plano. Sa ibang pagkakataon, nakakatuwa ring isipin ang 'Hindi lahat ng kumikinang ay ginto' kapag may mga kaibigan o kakilala na nagpapaka-bongga kahit napakahirap — paalaala na hindi dapat magpakita kung wala talagang kaya, pero mas pinipili kong maging totoo at magplano nang maayos kaysa magpanggap. Kung magbibigay ako ng payo base sa personal na karanasan, pipiliin ko ang kombinasyon ng 'Kapag may tiyaga, may nilaga' at 'Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa.' Ang una ang nagbibigay ng pag-asa at disiplina sa araw-araw na paghahanap ng paraan, at ang pangalawa naman ang nagpapabalanse ng pananampalataya at initiatiba. Practical tips na natutunan ko: gumawa ng maliit na emergency fund kahit P50 kada linggo, i-prioritize ang needs kaysa wants, at hanapin ang mga community resource o support groups kapag talagang malubha ang sitwasyon. Sa huli, nakakatuwang isipin na kahit walang pera, maraming bagay ang kayang gawin ng isang taong may tiyaga at determinasyon — at kung minsan, ang pinakamahalagang luho ay ang kapayapaan ng isip na nahaharap sa problema nang may plano at pag-asa.

O, teka—may gustong ibahagi akong maliit na eksperimento na madalas kong ginagamit sa captions: pumili ng kasabihang tumitimo sa emosyon ng larawan at gawing malinaw ang kuwento sa unang dalawang linya. Halimbawa, kapag travel photo ang post ko, pinapaikli ko ang klasikong ‘Ang hindi marunong lumingon…’ sa something like: ‘Di nakakalimot sa pinanggalingan; pasalamat sa bawat hakbang.’ Nilalagyan ko ng emoji na tumutugma (🏞️🙏) at isang maikling call-to-action tulad ng “Share mo kung ganito rin.” Ang layunin ko: gawing moderno at relatable ang sinaunang salita, hindi pilitin ang mismong arkaikong porma. Sa praktika, nilalaro ko rin ang placement: minsan inilalagay ko ang kasabihan sa dulo bilang punchline, minsan naman sa simula para mag-set ng mood. Kung mahaba ang original kasabihan, paraphrase ka at gawing mas conversational. Nakakatulong din ang line breaks para madaling mabasa — malayo sa parang textbook, mas parang kwento sa kapehan. Pag naglaro ako ng ganito, napapansin kong mas tumataas ang komentaryo at may mga taong nag-tag ng kaibigan nila—maliit pero satisfying na resulta.

Naku, nakakatuwa isipin kung gaano kalaki ang puwedeng iparating ng simpleng kasabihan tungkol sa pagkakaibigan. Para sa akin, ang isa sa pinakamagandang kasabihan ay: 'Ang tunay na kaibigan, hindi sinusukat sa dami ng oras kundi sa tibay ng pag-unawa.' Madalas kong gamitin 'to kapag nagbibigay-kumpiyansa ako sa kakilala na nag-aalangan humingi ng tulong — kasi hindi kailangang laging magkasama para mahalaga ang presensya ng isa't isa. Naalala ko noon, may friend ako na busy sa trabaho pero basta may kailangan ako, lagi siyang nandiyan; hindi perfect, pero sapat ang pag-unawa niya. May iba pa akong gusto: 'Kaibigan: salamin ng pagkatao at payong sa unos.' Medyo poetic pero totoo — kaibigan ang nagpapakita ng totoo mong sarili at nagbibigay ng payo kahit masakit. Para sa akin, mas mahalaga ang intensyon kaysa grand gestures, at yan palagi kong sinasabi kapag nagpapayo ako sa mga bagong kaibigan ko.