Sino Ang Mga Kilalang May-Akda Ng Nobelang Pilipino?

Isa sa mga paborito kong kasabihan ay ‘Kung ano ang itinanim, siya ring aanihin.’ Parang natural na head-scratcher ang dating sa unang tingin, pero kapag talagang nag-isip ka, lalabas ang kahulugan. Ito ay nagpapadala ng mensahe na ang mga kilos natin ngayon ang magiging resulta sa hinaharap. Kaya kung hilig mo ang bawi-bawi, bakit di ka pa magtanim ng magandang asal? Sa mga tawanan sa mga tambayan, madalas itong ipagsabi ng mga kaibigan kapag ang isa sa amin ay nakagawa ng kakaibang desisyon o pagkakamali. Minsan, nagiging punchline na lang ito kapag ang kaibigan namin ay lagi na lang bumabawi sa isang relationship, na nagiging ”Sige, kung ano ang itinanim mo, ’sana mag-ani ka!” Bataan na naman ang paksa ng mga pinoy na kasabihan, laging may ekstra at sobrang relatable na ‘Walang kapantay ang pagmamahal ng ina’. Uh, tunay na tinamaan dito! Parang alam ng lahat na sa bawat kwento ng pagmamahal na ipinapahayag, di mawawala ang pugay sa ating mga ina. Kaya naman sa bawat pagkakataon na ako ay bumibisita, talagang naglalaan ako ng oras para sa kanya—dahil syempre, siya ang walang sawa na nag nurture sa akin. Kapag nagkukuwentuhan kami tungkol sa mga bata sa barangay, parang di maiiwasang i-highlight ang mga kwento at kasabihang nagpapakita ng pinagdaanan ng mga ina. Ito’y nagdadala ng ngiti habang ang bawat bata ay parang buhay na kwento na nagmula sa puso ng mga ina. Isang kasabihan na nakakaaliw at madalas naririnig sa mga kalye ay ‘Basta’t kasama kita, kahit saan, okay na!’ Sinasalamin nito ang pagkakaibigan at saya na dala ng mga tao sa ating paligid. Hindi ito nalalampasan sa mga bwelta ng mga kabataan, lalo na kapag nasa mga biyahe at saya. Madalas ko itong marinig mula sa mga kakilala habang nag-uusap kami tungkol sa mga adventure na pinagdaraanan—na sa kabila ng mga aberya at pagsubok, ang importanteng kasama mo ang mga kaibigan mo, kaya tuloy ang saya. Kakaibang kilig ang dulot nito dahil sa nakakaibang ligaya na dala ng bawat samahan. Sa mga kwentuhan at tawa ng mga barkada, hindi kumpleto ang usapan kung walang ‘Sino ang nauuna sa laban, yun ang panalo’. Parang ang daming laman nito ukol sa buhay at mga karera natin. Madalas marinig habang naglalaro kami ng Mobile Legends o kahit sa mga board games. Ang ibig sabihin nito ay parang may humor sa likod ng kompetisyon, at aminin mo, lumalabas ang tunay na tayo sa mga ganitong sitwasyon. Isang magandang paraan para ipakita ang hindi kasing seryosong pagtingin sa buhay at mga laban natin. Ang mga ganitong hayag na kasabihan ay kulang sa paglalarawan ng ating kultura, pero sa bawat tawanan at bulung-bulungan, nandiyan tayo, nag-aagawan at pumapalakpak sa buhay.

Heto ang mahabang bersyon ng sagot ko dahil medyo komplikado ang tanong na ’to. Una, dapat mong tandaan na ang pamagat na ’'Akin Ka Na Lang'' ay medyo generic at ginagamit ng iba’t ibang manunulat, lalo na sa mga online platform tulad ng Wattpad o mga self-published ebooks. Nang minsang nag-hanap ako ng isang partikular na bersyon, napansin kong may ilang kuwento sa Wattpad na may eksaktong parehong pamagat pero magkaibang may-akda at magkaibang tono — may na-drama, may romcom, at may dark romance pa. Pangalawa, kung ang tinutukoy mo ay isang naka-print na nobela (hindi fanfiction), karaniwan makikita ang tunay na pangalan ng may-akda sa pabalat o sa copyright page. Minsan may song o pelikula rin na may katulad na pamagat, kaya naguguluhan talaga ang mga nag-iisip na iisa lang ang awtor. Sa pangkalahatan: walang iisang pangalan na maaari kong ituro agad bilang may-akda ng lahat ng bersyon ng ’'Akin Ka Na Lang'' — kailangan mong tukuyin kung aling edition o platform ang tinutukoy mo. Personal, mas gusto kong maghanap muna sa mismong page ng libro o story (o sa Goodreads/Wattpad), dahil doon palaging malinaw ang kredito. Naiwan akong may konting curiosity pagkatapos ng search na iyon — nakakatuwa kung paano nag-iiba-iba ang parehong pamagat depende sa kamay ng nagsusulat.

Madalas akong humanga sa mga nobelang may pangunahing tauhang sobrang ambisyoso—parang lumalabas sa kanila ang isang apoy na hindi basta mapapatay. Isa sa pinaka-cemented sa puso ko ay ang 'The Count of Monte Cristo'; hindi lang siya tungkol sa paghihiganti kundi tungkol sa pag-angat mula sa wala hanggang sa halos diyos ang kapangyarihan. Nang basahin ko ito unang beses, parang sinundan ko ang bawat plano ni Edmond Dantès at natutunan ko kung gaano kalakas ang motibasyon na nagmumula sa kawalan ng hustisya. May iba pang halimbawa: 'Great Expectations' kung saan si Pip ay pinapatakbo ng pangarap na maging mataas ang posisyon sa lipunan—o kaya naman si Howard Roark ng 'The Fountainhead' na ambisyon niyang baguhin ang arkitektura kahit pa kontrahin ng buong mundo. Ang pagkakaiba ng mga ito sa akin ay ang tipo ng ambisyon—may maganda at may mapanganib. Nakakainspire at nakakapanibago sabay; iniisip ko pa rin kung saan nagtatapos ang determinasyon at nagsisimula ang pagkaligaw.

Kakaiba ang ating mga tradisyon pagdating sa mga patay, talagang puno ng kahulugan at paggalang. Isa sa mga bawal ay ang pagdikit o pag-reach out sa bangkay; ito ay isang simbolo ng paggalang na dapat itinataguyod. May mga tao na nag-iisip na kapag nakipag-ugnayan ka sa bangkay, parang binabalaan mo ang kanilang kaluluwa. Kaya naman, mahigpit ito na ipinagbabawal, at madalas itong sinusunod, lalo na sa mga libing. Minsan, may mga usapan tungkol sa pag-aalaga ng mga bagay na ginagamit ng pumanaw. Halimbawa, kaiba ang pananaw ukol sa mga personal niyang gamit. Ipinagbabawal ang pagkakaroon ng mga ito kahit sa mga tao na malapit sa kanya, dahil naniniwala ang ilan na maaaring magdala ito ng masamang kapalaran. Kaya, ang karaniwang ginagawa ay sinusunog o itinatago ang mga gamit na ito bago ang cremation o libing upang maiwasan ang pagkakataong bumalik ang kaluluwa sa mundo. Walang duda, may ilang tao ring naniniwala na ang pagkain ng mga bagay na sabay sa pagdadalamhati, gaya ng mga itlog o isda, ay masama. Dito, madalas nilang sinasabi na hindi ito kanais-nais, dahil maaaring dalhin ng mga ito ang di magandang pananaw sa mga buhay. Ito ay natutunan sa mga nakagawian, kaya't iwasan ng marami ang mga ganitong sitwasyon sa mga pahingahan ng mga mahal sa buhay.

Nasa isang mundo tayo na kung saan ang mga karakter sa nobelang 'Nauna na' ay talagang namutawi sa aking isipan! Isang kwento ang nakakuha sa akin mula sa simula, at nangyari ito dahil sa mga napaka-kakaibang tauhan. Unang-una na 'si Lila,' ang matatag na protagonista. Ang kanyang pagsusumikap at determinasyon na tugunan ang mga hamon ng kanyang buhay, na puno ng mga trahedya at tagumpay, ay tunay na kahanga-hanga. Palagi kong naisip na may mga tao talagang katulad niya sa totoong buhay - ang mga taong walang takot na harapin ang mga pagsubok at hindi nawawalan ng pag-asa. Samantalang narito si 'Rico,' ang matalik na kaibigan ni Lila, na cute at nakakaaliw! Sobrang nakaka-relate ako sa kanyang masayahing personality at ang kanyang knack para sa pagpapagaan ng mga sitwasyon. Parang siya yung tipo ng kaibigan na kapag nandiyan, ang lahat ay mukhang mas madali. Ang kanilang relasyon ay talagang nagpapakita ng halaga ng pagkakaibigan at suporta sa isa’t isa. Binabalanse nilang dalawa ang bawat isa, na lalong nagpapalalim sa kwento. Torpe nga lang siya minsan pero iyon ang nagpapa-totoo sa kanya na karakter. Meron ding 'Althea,' na kumakatawan sa mga suliranin ng mga kababaihan sa lipunan. Sinasalamin niya ang mga stereotipo na hinaharap ng mga babae at kung paano niya ito nalampasan sa kabila ng mga limitasyon ng kanyang kapaligiran. Talaga namang kahanga-hanga kung paano niya pinagnilayan ang kanyang buhay at hinanap ang tunay na kahulugan ng kalayaan. Sa huli, mga tauhang bumuo sa mundo ng 'Nauna na' ay puno ng mga aral na nag-uudyok sa akin na mag-isip at magpursige, kahit sa totoong buhay!

Sa likod ng makulay na tradisyon ng panitikan sa Pilipinas, ang tanaga ay tumatayong simbolo ng sining at pagpapahayag ng damdamin. Ang mga tanaga, na nagpapakita ng hugot at husay sa pagbubuo ng mga salita, ay maikli at pero puno ng damdamin at simbolismo. Kadalasan itong binubuo ng apat na taludtod na may pitong pantig bawat isa, at ang kaibahan nito kumpara sa iba pang tula ay ang paggamit ng mga salita na tila isang pagsasalaysay na nakapaloob lamang sa mahigpit na limitasyon. Ang pagkakaroon nito ng sibilisasyon sa kulturang Pilipino ay dala ng pagsisikhay ng ating mga ninuno sa kanilang mga karanasan at opinyon na nga ang dekorasyon ng kanilang isip at damdamin. Ang mga temang pumapaloob sa tanaga, tulad ng pag-ibig, kalikasan, at pakikibaka, ay nagbibigay sa atin ng kasanayan sa kakayahang makibagay at makiramay sa iba. Sa mga makabagong panahon, ang mga tanaga ay muling umusbong, nagiging lax at naisin ng mga bagong henerasyon; sila rin ang daluyan ng mga panawagan at isyu ng lipunan, na nagsasaad na kahit sa maalat na kwento ng kasaysayan, hindi pa rin naglilikha ng hangganan ang sining. Ang mga tanaga ay hindi lamang tila isang simpleng anyo ng tula; isang pahayag ito ng ating pagka-Pilipino na hindi natitinag. Para sa akin, ang paglikha ng tanaga ay parang paglikha ng mini-universe kung saan nangangako ako ng katapatan at nagniningning na diwa sa mga pangarap ng mga Pilipino. Sa mga dapat gampanan at gawing makabago ang ating mga tradisyon, ang tanaga ay nagbibigay-inspirasyon upang patuloy na ipagpatuloy ang ating mga kwentong nag-uugnay sa ating pagkatao at pagkakaiba-iba. Ang ganitong mga saling tula ay nagpapakita ng ating pagkakaisa at kakayahan sa paglikha ng masining na espasyo sa ating mga puso at isip.

Sabay-sabay, tumungo tayo sa mundo ng panulaan talaga. Para sa akin, ang panulaan ay higit pa sa mga taludtod at sukat. Isa itong masining na anyo ng pagpapahayag na nagbibigay-daan sa ating mga damdamin at saloobin na masumpungan sa mga simpleng salita. Ang mga makatang Pilipino, gaya nina Jose Corazon de Jesus at Francisco Balagtas, ay hindi lamang nag-aabot ng mga kwento kundi nag-iiwan ng mga aral na mahigpit na naka-ankla sa ating kultura. Isipin mo, sa bawat linya ng tula, nagbubukas ang isang bintana kung saan makikita ang mga tradisyon, pananaw, at ang damdamin ng bawat lahi. Maging ang mga makabagong makata, tulad ni Edgardo M. Reyes, ay patuloy na nag-uunday ng mga bagong mensahe, na nagsisilibing tagapagsalaysay sa ating kasalukuyan. Kaya, sa tuwing nagbabasa ako ng bagong tula, parang nahuhulog ako sa isang panaginip kung saan nakakabit ang ating nakaraan sa kasalukuyan, at ito ay nakapagpapalalim sa aking pagkakaunawa sa pagiging Pilipino.

Dahil sa aking pagmamahal sa mga nobelang Filipino, palagi akong humahanga sa mga kumplikadong sintesis ng mga kwento na nagsisilbing salamin ng ating kultura. Sa kwentong 'Noli Me Tangere' ni Jose Rizal, makikita ang sintesis ng pag-ibig, pagkabigo, at ang laban para sa kalayaan. Nagsimula ang kwento sa pagpabalik ni Crisostomo Ibarra sa kanyang bayan at unti-unti siyang nahuhulog sa mga pagsubok. Ang mga tauhan ay nag-uugnay sa isa't isa; sa bawat karakter, nagiging mas maliwanag ang mga pagtagumpay at pagkatalo ng lipunang Pilipino. Ang bawat kwento ay nagtataglay ng aral na tila nananatiling mahalaga sa ating kasalukuyan. Bilang isang masugid na tagahanga ng mga kwento, talagang nakakaengganyo ang sintesis ng mga kwento sa 'Banaag at Sikat' ni Lope K. Santos. Isinasalaysay dito ang buhay ng mga manggagawa at ang kanilang mga pangarap sa panahon ng kolonyalismo. Ang sintesis ay nakatali sa pagsasama ng pulitika, pagmamahal, at pakikibaka para sa mas makatarungang lipunan. Talagang bumabalik ako sa kwentong ito sapagkat ito ay nagpapakita ng tunay na kalagayan ng ating bansa at ang pag-asa na maaari tayong magkaisa para sa mga pagbabago. Sa 'Florante at Laura' naman ni Francisco Balagtas, ang kwento ay punung-puno ng simbolismo at mitolohiya. Ang sintesis ng kwento ay higit sa isang simpleng pag-ibig; ito ay umiinog sa mga tema ng katotohanan, pagkakalunod sa sariling emosyon, at ang pagdanas ng mga pagsubok. Habang si Florante ay nakikipaglaban hindi lamang para sa pag-ibig kundi para sa kanyang bayan, ang kanyang mga karanasan ay nagsisilbing takbo ng buhay para sa lahat. Kaya't maraming tao ang nakakarelate dito dahil sa mga tao sa ating lipunan na nagiging simbolo ng lakas at pag-asa. Isang halimbawa rin ang 'Ang Maikling Buhay ni Número Doble' kung saan ang sintesis ng kwento ay umiikot sa mahigpit na relasyon ng pamilya at lipunan. Dito, ipinapakita ang mga suliranin ng isang indibidwal na nahahati sa mga inaasahan at sariling pangarap. Ang kwento ay nagbibigay-liwanag sa mga hamon na dinaranas natin sa ating pagtahak sa ating mga pangarap at kung paano natin dapat ipaglaban ang ating mga desisyon kahit na may pagsalungat. Sa huli, ang mga nobela ay nagbibigay-daan sa atin upang magmuni-muni at magtanong sa ating sariling buhay. Ang sintesis ng kanilang mga kwento ay hindi lamang aesthetic; ito ay may kasamang mga aral na patuloy na maaaring magsilbing inspirasyon sa ating mga interaksyon at takbo ng buhay.