Sino Si Dr. Jose Rizal At Ano Ang Kanyang Kontribusyon?

Bilang isa sa mga haligi ng ating kasaysayan, si Dr. Jose Rizal ay maraming kaibigan na hindi lamang nakipag-ugnayan sa kanyang buhay, kundi nag-alay din ng kanilang suporta sa kanyang mga adhikain. Isa dito ay si Andres Bonifacio, na sa kabila ng kanilang magkaibang pananaw sa mga paraan upang makamit ang kalayaan, ay nagkaroon ng pagkakaibigan na nakabatay sa kanilang pagsusulong para sa bayan. Isang mahalagang kaibigan din niya ay si Marcelo H. del Pilar, na nagtulungan sila sa pagsusulat at paglathala ng mga magasin na nagtataas ng kamalayan sa kanilang bayan. Ang pagkakaibigan nina Rizal at Del Pilar ay tila pagka-alyado sa iisang layunin na labanan ang kolonyal na pamahalaan sa pamamagitan ng kaalaman at edukasyon. Hindi rin natin dapat kalimutan si Jose Maria Panganiban, na naging kaibigan ni Rizal na nakipag-ugnayan din para sa pagpapalaganap ng mga ideya ng kalayaan. Sila ay nagkaroon ng masisipag na pag-uusap tungkol sa rehiyon at mga ideya na nagsilbing pundasyon ng kanilang mga galaw. Sa isang sikat na kwento, ipinarating ni Rizal ang kanyang mga pananaw at mga pagkabahala kay Panganiban na naging kaailangan sa kanyang paglalakbay sa ibang bansa. Mukhang hindi basta-basta ang kanilang pagkakaibigan; tila isa itong samahan ng mga manunulat at makabayan na naglalayong ipaglaban ang kanilang mga prinsipyo. Sa kanyang mga paglalakbay, nakilala rin ni Rizal si Dr. Ferdinand Blumentritt, isang Austriyanong mananaliksik. Ang kanilang pag-uusap ay tahasang nagpapakita ng pagkakaibigang nakabatay sa mga ideya at intelektwal na pag-aanalisa. Nagkaroon sila ng malalim na pagkakaibigan sa kabila ng kanilang magkaibang lahi. Saliri ng kanilang usapan ang mga paksang may kinalaman sa kasaysayan, kultura, at edukasyon, at tila naging inspiration ang kanilang pagmamatyag sa isa’t-isa sa kanilang mga laban sa mga sosyal at polisiyang isyu sa kanilang bansa. Napaka-mahiyain ngunit muy propesyonal, halos nakatakbo si Rizal kasama si Paciano Rizal, ang kanyang nakatatandang kapatid na naging gabay at lakas niya. Hindi lamang sa pagpapaunlad ng kanyang mga saloobin, kundi pati na rin sa kanyang mga hakbang laban sa sistema. Siya ang nagbigay lakas kay Rizal at sa kabila ng hirap ng laban, nandoon ang presensya ni Paciano bilang tagapagtanggol at tagasuporta. Ang kanilang relasyon ay tila isang matatag na pundasyon sa likod ng mga pangarap ni Rizal na mapabuti ang kanilang bayan, na hindi kailanman nagwawagi. Hindi buong kuwento ng buhay ni Rizal ay tahasang umiikot lamang sa mga lalaki; kasama rin sa kanyang mga kaibigan sina Maria Clara at iba pang kababaihan na nagtataas ng kamalayan tungkol sa mga karapatan. Sinasalamin nila ang mga pagsubok at tagumpay sa ika-19 na siglo, at gaano man kaunti ang kanilang mga tala, ang kanilang mga alaala ay nananatiling mahalaga sa ating pag-unawa sa ating kasaysayan. Ang buhay ni Rizal ay tila isang tapestry na binubuo ng mga kwento ng pagkakaibigan na nagbigay-daan sa kanyang mga adbokasiya at katatagan. Ang mga kaibigang ito ni Rizal ay naging parte hindi lamang ng kanyang personal na buhay, kundi pati na rin ng kanyang pagkatao. Sila ay mga kaibigan na bumuo sa kanyang pananaw at nagbigay-sigla sa kanyang mga mithiin. Isang magandang alaala na ang mga ugnayang ito ay patuloy na nagbibigay-inspirasyon sa mga susunod na henerasyon upang ipaglaban ang mga prinsipyo at halaga na nakaugat sa tunay na pagkakaibigan.

Ang pagkatao ni Dr. Jose Rizal ay tila isang ilaw na nagbibigay-diin sa halaga ng nasyonalismo sa ating kasaysayan. Sa pamamagitan ng kanyang mga akdang tulad ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo', ipinakita niya ang mga hindi makatarungang kalagayan ng mga Pilipino sa ilalim ng pamahalaang Español. Hindi lang siya nagtulak ng mga ideya; nagbigay siya ng boses sa mga opresyon na dinaranas ng kanyang mga kababayan. Ang kanyang istilo ay puno ng pagninilay-nilay at pananalig sa edukasyon, na naging inspirasyon sa mga susunod na henerasyon na ipaglaban ang kanilang karapatan. Ang tema ng kanyang mga akda ay hindi naglilimita sa isang panahon kundi nagbigay ng pangako at pag-asa na magbabangon sa diwang makabayan ng mga Pilipino. Madalas kong isipin kung paano, sa kabila ng kanyang buhay na puno ng mga hamon, nanatili si Rizal na nakatuon sa layuning makamit ang kalayaan para sa kanyang bayan. Ang kanyang mga ambag ay tila nagsilbing matibay na pundasyon sa pagbuo ng mga samahan at kilusan noong kanyang panahon. Ang kanyang pagkakapako sa ideya ng pag-unlad sa pamamagitan ng pagkakaisa at pagsasanay sa maayos na edukasyon ay patunay na ang nasyonalismo ay hindi lamang revolusyon kundi isang proseso ng pag-unawa sa ating mga sarili bilang mga Pilipino. Hanggang ngayon, ang kanyang mga aral ay patuloy na umaantig sa atin. Sa mga modernong panahon, ang kanyang mga turo ay tila nagiging higit na mahalaga. Habang nakikita natin ang mga isyu sa ating lipunan, bumabalik ako sa mga kaisipan niya tungkol sa pagkakaisa at pagkuha ng responsibilidad para sa ating bansa. Ang mga idéya na kanyang naipasa ay nagtuturo sa atin na hindi tayo nag-iisa sa ating mga laban. Sa maraming pagkakataon, nagiging inspirasyon siya sa mga bagong henerasyon ng mga lider at aktibista na nagtatangkang itaguyod ang prinsipyo ng nasyonalismo. Talagang mahalaga ang kanyang pangalan at ang kanyang pinahalagahan sa pagkakaroon ng pagkakaisa at pagmamalaki bilang mga Pilipino.

Ipinanganak si Dr. Jose Rizal sa Calamba, Laguna noong Hunyo 19, 1861. Sobrang importante ng kanyang kapanganakan sa kasaysayan ng Pilipinas, hindi lamang dahil sa kanyang mga isinulat na akda kundi dahil sa kanyang mga hakbang para sa reporma at kalayaan. Ang Calamba, na matatagpuan sa tabi ng lawa ng Laguna de Bay, ay puno ng likas na yaman at kasaysayan. Isang indikasyon ito ng masayang pagkabata ni Rizal, na nabuhay sa panahon ng kolonyal na pamamahala ng mga Espanyol. Kasi para sa akin, ang paglalakbay ni Rizal mula sa isang batang tahimik na namumuhay sa isang probinsya patungo sa isang pambansang bayani ay isang uri ng inspirasyon na nagpapaalala sa atin kung gaano kahalaga ang pagtitiwala sa ating sarili at sa ating mga kakayahan. Ang mga aklat na kanyang naisulat tulad ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo' ay marami ring nakilala at umantig sa puso ng bawat Pilipino, kahit sa mga sumusunod na henerasyon. Sa mga libro niya, mas naipakita ang hirap ng buhay noong kanyang panahon at ang mga sabik na pangarap ng mga Pilipino para sa kalayaan. Ipinanganak si Rizal sa isang pook na puno ng kalikasan, at sa kanyang mga isinulat, nagbigay siya ng tinig sa mga hindi narinig at nagbigay liwanag sa mga madilim na aspeto ng kolonyalismong kanyang dinanas. Sunny day nang siya ay ipinanganak, marahil ay may mga ibon na umaawit sa paligid, habang siya ay lumalaking puno ng pag-asa at talino. Si Rizal ay hindi lang isang bayani; siya rin ay simbolo ng pagbabago at lakas ng loob. Palagi nating naaalala na ang kanyang buhay at ang kanyang mga ipinaglaban tungo sa mas maayos na hinaharap ay bumabalik sa ating puso. Kaya't sa tuwina ay kailangan nating ipagpatuloy ang kanyang mga hangarin para sa ating bayan. Namutawi siya sa ating kasaysayan at ang kanyang alaala ay patuloy na mananatili sa ating mga isip at puso.

Sino ba si Dr. Jose Rizal? Ang kanyang kahalagahan sa kasaysayan ng Pilipinas ay hindi natatanggihan. Siya ay isang makabayan at manunulat na ang mga akda tulad ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo' ay nagbukas ng mga mata ng mga Pilipino sa mga katiwalian ng mga Kastila. Ipinakita niya ang halaga ng edukasyon at tamang pag-iisip, na nagbigay-inspirasyon sa maraming tao na ipaglaban ang kanilang mga karapatan. Binigyang-diin niya ang pagkakaisa at pagmamahal sa bayan—mga ideya na hanggang ngayon ay nananatiling mahalaga sa atin. Dagdag pa, ang kanyang buhay at mga sakripisyo ay nagbigay ng lakas sa mga susunod na henerasyon upang labanan ang kolonyalismo at makamit ang kalayaan. Sa ganitong paraan, siya ay hindi lamang bayani kundi naging simbolo ng pag-asa para sa mas magandang kinabukasan ng mga Pilipino. Isang bagay na tumatak sa akin ay ang kanyang matinding pagnanasa para sa pagbabago. Ang mga liham niya ay puno ng pag-asa at determinasyon na makita ang kanyang bansa na umunlad. Bilang isang tagahanga ng mga kwento na may tema ng rebelyon at pag-asa, parang nakuha ko kay Rizal ang lahat ng iyon. Ang kanyang pakikibaka, alalahanin ang kanyang pamana at ang kanyang pagtalikod sa komportableng buhay sa ibang bayan upang ipaglaban ang kanyang bansa—mga aral na nagbibigay inspirasyon sa atin na maghangad ng mas magandang mundo. Salamat, Rizal, sa lahat ng iyong nagawa!

Nakakatuwang isipin kung paano iba-iba ang pananaw ng mga nagsulat tungkol sa buhay ni Jose Rizal—walang iisang may-ari ng kwento. Marami talagang naglathala ng talambuhay niya sa iba't ibang wika at panahon. Kabilang sa mga kilalang pangalan ay si Austin Craig, isang Amerikanong historyador na sumulat ng maagang komprehensibong talambuhay na tinawag na 'The Life of Jose Rizal'; si Wenceslao Retana naman ang nagdala ng unang malawakang perspektiba mula sa panig ng mga Espanyol; at si León María Guerrero ang may sinulat na 'The First Filipino', na madalas ituring na makabuluhang ambag sa paglalarawan kay Rizal. Isa pa sa mga pamilyar sa akin ay si Gregorio F. Zaide, na gumawa ng pagiging popular ng talambuhay ni Rizal sa mga paaralan sa Pilipinas sa pamamagitan ng madaling basahin at kronolohikal na akda. At hindi dapat kalimutan si Ferdinand Blumentritt, ang matalik na kaibigan at kolaborador ni Rizal na nagbigay ng personal at malalim na pananaw base sa kanilang palitang sulat. Sa huli, ang pinakamagandang paraan para kilalanin si Rizal ay pagbasa ng iba-ibang may-akda at ang mismong mga sulatin niya gaya ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo'—dahil iba-iba ang tono at may bahagyang kinikilingan ang bawat biograpo. Personal, nahilig ako magkumpara ng mga bahaging ito para maunawaan ang kumplikadong tao sa likod ng pambansang bayani.

Tuwing naiisip ko si Dr. Jose Rizal, parang nakakaramdam ako ng kahanga-hangang inspirasyon sa kanyang mga pinagdaanan. Mula sa kanyang kabataan, ipinakita na niya ang matinding talino at husay sa iba't ibang larangan. Isama mo na ang mga pagsubok na dumating sa kanya, mula sa pamumuhay sa ibang bansa hanggang sa kanyang mga misyon para sa kalayaan ng Pilipinas. Pinili niyang ipagtanggol ang kanyang bayan sa kabila ng panganib na dala ng mga mananakop. Nais niyang ipakita ang halaga ng edukasyon at ang kahalagahan ng pagbabago sa kaisipan ng mga Pilipino. Ang isa sa mga pinakamasakit na pagsubok na naranasan niya ay ang pagkakakulong. Dinala siya sa Dapitan kung saan pinagbawalan siyang makipag-ugnayan sa kanyang pamilya at mga kaibigan. Noong una, masakit ito para sa kanya, ngunit sa halip na panghinaan ng loob, ginamit niya ang oras para sa kanyang mga proyekto sa agrikultura at iba pang mga pananaliksik. Nakikita ko rito ang kanyang katalinuhan at kakayahan na gawing positibo ang mga negatibong sitwasyon, na talagang nakaka-inspire. Sa kabila ng lahat ng ito, hindi niya pinabayaan ang kanyang paggaling; isinulat pa niya ang mga aklat at mga tula upang ipahayag ang kanyang mga saloobin. Ang kanyang paglalakbay ay hindi lang ukol sa mga pisikal na pagsubok kundi pati na rin sa emosyonal at intelektwal na hamon. Balewalain na lang ang mga tao na umaaway sa kanya, at nagpatuloy sa kanyang misyon. Talaga namang isang tunay na bayani. Kaya't hangang-hanga ako sa kung paano niya tinanggap ang kanyang mga pagsubok. Ang dami talagang matutunan mula sa kanya dahil hindi lang basta siya nag-aral kundi nalalampasan pa ang mga hadlang. Sa kabila ng pagiging masalimuot ng kanyang karanasan, nagawa pa rin niyang ibigay ang lahat para sa kanyang bayan.

Ilang linggo na ang nakalipas, nagkaroon ako ng pagkakataon na muling basahin ang ilan sa mga akda ni Dr. Jose Rizal. Ang kanyang mga obra ay hindi lamang nagbigay liwanag sa kasaysayan ng Pilipinas kundi pati na rin sa damdaming makabayan na tila buhay na buhay hanggang sa kasalukuyan. Ang 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo' ang mga pangunahing obra ng ating Pambansang Bayani. Sa 'Noli', masusing inilarawan ni Rizal ang mga suliranin ng lipunan sa kanyang panahon—tila ba ang kanyang mga karakter ay sumasalamin sa mga tunay na tao at sitwasyon. Sa 'El Fili', mas naging matindi ang kanyang mensahe; ang mga tema ng rebolusyon at pag-aaklas ay lalo pang luminaw. Sundan pa natin ang kanyang mga sanaysay, tulad ng 'La Liga Filipina' at 'A La Patria', na nagbibigay inspirasyon at nag-uudyok sa mga Pilipino na ipaglaban ang kanilang nasyonalismong nakabaon sa kamalayan.

Ang kanyang mga magulang, sina Francisco at Teodora Rizal, ay may malaking papel sa buhay ni Jose Rizal. Lumaki si Rizal sa isang mapagmahal na tahanan kung saan itinaguyod ang edukasyon at pagkamakabayan. Ang kanyang ina, na nag-aral sa isang convent, ang naging unang guro ni Rizal. Tumulong ito sa paghubog ng kanyang kaalaman at pag-unawa sa mundo. Sa kanyang mga sulat, madalas niyang ipinaabot ang kanyang pagmamahal at paggalang sa kanyang mga magulang, na naging inspirasyon niya sa kanyang mga isinulat. Hindi maikakaila ang papel ni Dr. Jose Rizal sa kanyang mga kaibigan at kasamahan, lalo na ang kanyang mga tagasuporta sa La Liga Filipina. Narito ang mga tao tulad nina Andres Bonifacio at Emilio Aguinaldo na nagbigay-inspirasyon sa kanyang pagsusulat. Sinasalamin nito ang diwa ng pagkakaisa at pag-asa para sa isang mas magandang kinabukasan para sa mga Pilipino. Ang kanilang mga ugnayan ay naging mahalaga sa pagbuo ng mga ideyolohiya at adhikain na kinakatawan ni Rizal sa kanyang mga akda. Aking dapat banggitin si Leonor Rivera, ang kaniyang unang pag-ibig. Ang kanilang pagmamahalan ay hindi nagtagal dulot ng mga hadlang, pero ang kanyang alaala ay patuloy na nagbigay inspirasyon kay Rizal. Ipinapahayag niya ang kanyang damdamin sa kanyang mga sulat, na tila naging tulay sa kanyang mga nararamdaman sa gitna ng mga pagsubok at hamon. Ang lahat ng mga tao sa kanyang buhay na ito ay may kanya-kanyang ambag sa paghubog sa kanyang pagkatao at sa kanyang mga gawaing makabayan. Ang mga relasyon na ito ay hindi lamang nagbibigay liwanag sa kanyang buhay kundi pati na rin sa mas malalim na kahulugan ng kanyang mga ideya sa kalayaan at makabayan. Sa kabuuan, napakalakit ng papel ng kanyang pamilya, mga kaibigan, at pag-ibig sa pagdidesenyo ng kanyang mga pangarap at layunin. Ang kanilang impluwensiya ay tila nagsisilbing gabay sa kanyang mga hakbang tungo sa pagkamit ng kalayaan para sa kanyang bansa. Ang buong kwento ni Rizal ay isang pagsasalamin ng mga interaksyon, pag-ibig, at pangarap na lumampas sa kanyang panahon. Para sa akin, napakahalaga ng bawat taong nakasama niya sa kanyang paglalakbay, at ang kanilang mga alaala ay bahagi ng diwa ng isang bayani na patuloy na nag-uudyok sa susunod na henerasyon upang ipaglaban ang kalayaan.