บทสัมภาษณ์นักเขียนอัน น่าสนใจเปิดเผยเคล็ดลับใดบ้าง?

จำได้เลยว่าครั้งแรกที่สังเกตการเซ็นเซอร์ฉาก 'ลิ้นเลีย' ในอนิเมะที่ฉายในไทย ทำให้รู้สึกว่ามันเป็นเรื่องที่อยู่ตรงกลางระหว่างกฎหมาย วัฒนธรรม และเชิงการตลาดไปพร้อมกัน การแสดงออกที่ชัดเจนของการเลียนแบบพฤติกรรมทางเพศ มักถูกจัดว่าเป็นเนื้อหาที่มีความเสี่ยงต่อการละเมิดมาตรฐานสังคม เมื่อเป็นรายการโทรทัศน์แบบมีตารางออกอากาศ การตัดต่อมักจะรุนแรงกว่าบริการสตรีมมิง เช่น การเบลอภาพ ตัดซีนออกเลย หรือทำมุมกล้องใหม่ เสียงที่สื่อถึงการกระทำแบบนั้นอาจจะถูกตัดหรือใส่เสียงประกอบอื่นแทน รวมถึงคำบรรยายหรือคำพูดที่ตรงไปตรงมา เช่น คำว่า 'ลิ้นเลีย' อาจโดนเปลี่ยนเป็นคำอ้อม ๆ หรือปรับคำแปลให้จางลงเพื่อไม่ให้กระทบต่อการจัดเรตหรือผู้ชมทั่วไป มาตรการเซ็นเซอร์ในไทยส่วนใหญ่มาจากกรอบการจัดเรตสำหรับภาพยนตร์และเวลาดังของการออกอากาศทีวี ซึ่งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องและผู้ให้บริการต้องพิจารณาความเหมาะสมของเนื้อหา มีการกำหนดชั่วโมงของการออกอากาศสำหรับเนื้อหาอวัยวะหรือการแสดงเพศชัดเจน (watershed) ทำให้ฉากที่มีการลิ้นเลียมักจะไม่เหมาะสำหรับการฉายในช่วงเวลาทั่วไป อีกเรื่องสำคัญคือการเกี่ยวข้องกับตัวละครที่เป็นผู้เยาว์ ถ้ามีบรรยากาศหรือฉากที่สามารถตีความว่าเป็นการแสดงเพศกับคนที่เป็นเยาวชน จะถูกสั่งห้ามและมีผลทางกฎหมายทันทีกับผู้จัดและผู้แพร่ภาพ การจัดเรตแบบเข้มข้นอาจทำให้ผลงานถูกห้ามจำหน่ายในบางช่องทางหรือกำหนดให้ขึ้นเรต 20+ ซึ่งจะลดกลุ่มผู้ดูและโอกาสทางการตลาดลงอย่างมาก ในแง่มุมปฏิบัติการที่ฉันเห็น ผู้เผยแพร่ในประเทศไทยมักมีแนวทาง 3 ทางหลัก: ตัดออก, เซ็นเซอร์ภาพ/เสียง, หรือเวอร์ชันตัดต่อพิเศษเฉพาะผู้ใหญ่ บริการสตรีมมิงสากลหรือดีวีดีนำเข้าอาจปล่อยเวอร์ชันไม่เซ็นเซอร์ แต่จะมีการล็อกอายุให้เข้มงวด ขณะที่ช่องทีวีหลักแทบจะไม่เว้นว่างเมื่อต้องรักษาภาพลักษณ์กับผู้โฆษณาและผู้ชมทั่วไป ยิ่งไปกว่านั้น ผู้แปลและนักพากย์ไทยมักเลือกใช้ถ้อยคำที่อ่อนลงเพื่อให้เข้ากับค่านิยมของผู้ชม เช่น เปลี่ยนคำตรง ๆ ให้เป็นคำที่ให้ความหมายคลุมเครือมากขึ้น ซึ่งบางครั้งก็เปลี่ยนบรรยากาศของฉากไปเลย ส่วนตัวแล้ว ฉันรู้สึกทั้งเข้าใจและรู้สึกติดขัดในเวลาเดียวกัน การปกป้องผู้ชมเยาว์วัยและการรักษาความอ่อนไหวของสังคมเป็นเรื่องสำคัญ แต่ในฐานะแฟนที่สนใจรายละเอียดศิลป์ การเห็นฉากถูกตัดหรือคำถูกเปลี่ยนไปทำให้สูญเสียมิติของตัวละครและอารมณ์ที่ผู้สร้างตั้งใจ จึงมักเลือกติดตามทั้งเวอร์ชันที่ฉายตามกฎหมายและเวอร์ชันต้นฉบับเพื่อเทียบและเข้าใจว่าการเซ็นเซอร์มีผลต่อเรื่องราวอย่างไร นี่คือความรู้สึกที่มักจะติดตัวทุกครั้งที่เห็นการเซ็นเซอร์ฉากแบบนี้

ปีนี้ชุดพรีเมียมจาก 'เรือนชมดาว' ทำเอาตื่นเต้นจนลืมหายใจไปเลย ความรู้สึกแรกเห็นกล่องที่ออกแบบมาเป็นธีมดาราจักรแล้วฉันก็อยากเก็บมันไว้บนชั้นโชว์แทนจะเปิดใช้ซะอีก ภายในชุดฉบับสะสมมีทั้งกล่องเหล็กพิมพ์ลายพิเศษ ขนาดใหญ่ที่ออกแบบให้วางโชว์ได้สวย หมายเลขซีเรียลที่ประทับบนการ์ดรับรอง และแผ่นพับที่มีภาพร่างคาแรกเตอร์สเก็ตช์แบบ exclusive อีกชิ้นที่ทำให้ฉันยิ้มไม่หุบคืออาร์ตบุ๊กฮาร์ดคัฟเวอร์กว่า 160 หน้า ภาพสกรีนคุณภาพสูงพร้อมคอมเมนต์จากทีมงานและสตอรี่บอร์ดบางฉากที่ไม่เคยปล่อยออกมานอกสตูดิโอ เสียงดนตรีประกอบวางแผ่นไวนิลลิมิเต็ดอิดิชั่นให้โทนเสียงอบอุ่นเหมือนฟังอยู่ในโรงอัดจริง นอกจากนี้ยังมีพวงกุญแจโลหะลายแกะสลัก และสติกเกอร์พรีเมียมเซ็ต ในแง่ราคา ชุด Collector's Edition ราคาประมาณ 4,500 บาท อาร์ตบุ๊กแยกขายที่ 1,200 บาท และแผ่นไวนิล OST อยู่ที่ประมาณ 2,000 บาท หากอยากได้ของสะสมชิ้นเดียวอย่างหมอนผ้าห่มลายพิเศษจะอยู่ราว 900 บาท ส่วนป้ายเหล็กพิมพ์ลิมิเต็ดหรือโปสเตอร์ไซส์ใหญ่จะอยู่ระหว่าง 250-800 บาท ฉันคิดว่างบประมาณถ้าจะจัดเต็มสักชุดน่าจะลงที่ราว 5,000–6,000 บาท แต่ถ้าเลือกเป็นชิ้นเล็กๆ ก็สามารถตามสะสมได้ทีละชิ้นโดยไม่ต้องจ่ายหนัก เพราะหลายชิ้นออกแบบมาให้สวยทั้งใช้และเก็บโชว์ สุดท้ายแล้วการได้จับงานที่มีดีเทลละเอียดแบบนี้มันทำให้การเป็นแฟนมีความหมายขึ้นจริง ๆ

เคยแอบตามฉากพิธีคนทรงในหนังไทยแล้วคิดอยากไปดูของจริงไหม? ฉันชอบบอกคนรอบตัวว่าฉากแนวนี้ทีมงานมักเลือกสถานที่ที่ยังมีวิถีชีวิตแบบชุมชนอยู่จริง ๆ — หมายถึงวัดชุมชนเล็ก ๆ ลานหมู่บ้าน หรือหมู่บ้านเก่าทางภาคอีสานกับภาคเหนือที่ยังรักษาพิธีกรรมดั้งเดิมไว้ นักท่องเที่ยวสามารถเข้าไปดูได้ในหลายที่ที่เปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เช่น งานประเพณีพื้นบ้านหรือเทศกาลสำคัญ ๆ ฉันเองเคยไปงานประเพณีท้องถิ่นที่มีการแสดงพิธีกรรมซึ่งดูเหมือนฉากคนทรงในหนัง หลายครั้งฉากเหล่านั้นถูกถ่ายทำในหมู่บ้านเล็ก ๆ ที่นักท่องเที่ยวสามารถเข้าร่วมได้ถ้าตามเทศกาลให้ถูกเวลา นอกจากนี้ชุมชนอนุรักษ์และพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านบางแห่งก็จัดสาธิตพิธีหรือมีการจำลองสถานการณ์ให้ชม โดยทั่วไปถ้าต้องการไปดูฉากที่ถ่ายทำไว้จริง ๆ ให้หาข้อมูลเกี่ยวกับงานประเพณีท้องถิ่น เช่น งานบุญประจำปี งานบวงสรวง หรืองานแห่ต่าง ๆ อย่าลืมว่าการไปดูพิธีแบบนี้ควรมีความเคารพเสมอ ฉันมักเตือนเพื่อนว่าต้องสังเกตป้ายประกาศ เวลาเข้าร่วมไม่ควรถ่ายรูปตอนที่เขาห้าม และควรแต่งกายสุภาพ ชวนให้คิดว่าการไปชมฉากคนทรงไม่ต่างจากการไปชมนิทรรศการวัฒนธรรมที่มีชีวิต — ได้เรียนรู้ ได้สัมผัส แต่ก็ควรทำด้วยความยำเกรงต่อความเชื่อของคนท้องถิ่น

เพลงไตเติลของ 'สาปภูษา' คือเพลงชื่อเดียวกัน 'สาปภูษา' ขับร้องโดย 'Da Endorphine' ซึ่งเป็นเวอร์ชันที่ได้อารมณ์เข้มข้นและมีความขมของเสียงเหมาะกับโทนเรื่องมาก เมื่อได้ยินท่อนเปิดครั้งแรก ฉันรู้สึกว่ามันจับอารมณ์ของตัวละครหลักได้ดี—เหมือนผืนผ้าโบราณที่เก็บความลับเอาไว้และค่อย ๆ คลี่ออกทีละนิด เสียงของ 'Da Endorphine' ให้ความรู้สึกดิบและทรงพลัง ทำให้ฉากย้อนอดีตหรือซีนที่ความตึงเครียดเพิ่มขึ้นมีน้ำหนักขึ้นทันที เพลงมีการเรียบเรียงที่ไม่หวือหวาเน้นบัลลาดดาร์ก มีซินธ์เบา ๆ กับกีตาร์ที่ค่อย ๆ พาดผ่าน ทำให้ไม่หลุดจากบรรยากาศลึกลับของเรื่อง ถ้ามองในแง่การใช้เพลงประกอบ เป็นงานที่วางไว้จุดหนึ่งได้ลงตัวและจำง่าย เหมาะกับการเป็นไตเติลเพราะทั้งท่อนฮุกและเมโลดี้ทำให้คนจำซ้ำได้ เวลาซีรีส์แสดงชื่อเรื่องขึ้นมา เพลงก็เหมือนเขียนกรอบอารมณ์ให้คนดูทันที ไม่ใช่แค่สวยอย่างเดียว แต่ยังพากย์ความรู้สึกที่ซับซ้อนได้ดีอีกด้วย

ยอมรับว่าครั้งแรกที่ได้รู้จัก 'จันทร์เจ้าเอ๋ย' ทำให้ฉันอยากสะสมทุกอย่างที่ออกมาแบบไม่คิดชีวิต แต่พอเริ่มจริงจังกลับพบว่าสินค้าลิขสิทธิ์มีความหลากหลายและแต่ละชิ้นให้ความสุขต่างกันไป ถ้าต้องเลือกชิ้นเริ่มต้น แนะนำให้หาเล่มพิมพ์จริงของนิยายหรือรวมตอนพิเศษแบบลิมิเต็ด เพราะความรู้สึกจับกระดาษ หยิบอ่านซ้ำ และมีปกที่ออกแบบพิเศษ มันให้ความคุ้มค่าทางอารมณ์ที่สุด ต่อมาคืออาร์ตบุ๊กหรือบันทึกภาพประกอบ—ภาพคอนเซ็ปต์ งานสเก็ตช์ และคอมเมนต์ของคนสร้างจะทำให้โลกของเรื่องลึกขึ้นกว่าการอ่านเพียงอย่างเดียว ของเล็กๆ ที่ฉันชอบสะสมคือพวกพวงกุญแจอะคริลิก พินโลหะ แผ่นพับลายพิเศษ และโปสการ์ดเซ็ต สะดวกเก็บ จัดวางในกล่องหรือแคนวาสกรอบ ทำให้ชิ้นหนึ่งๆ มีเรื่องราว และถ้ามีไวนิลซาวด์แทร็กหรือซีดีเพลงประกอบ ก็อย่าพลาด เพราะบางท่วงทำนั้นพาอารมณ์กลับไปยังฉากโปรดได้แบบไม่ต้องเปิดหนังสือซ้ำ สุดท้ายให้มองหาของที่มีหมายเลขผลิตหรือเซ็นชื่อ (ถ้ามีโอกาส) เพราะมันเพิ่มทั้งมูลค่าและคุณค่าทางใจในการสะสมของฉันอย่างมาก

ฉันจำได้ว่าตอนอ่านนิยายเรื่อง 'ค่ำคืนโรแมนติกกับท่านประธาน' ครั้งแรก ความรู้สึกที่ได้จากการเจาะลึกในหัวตัวละครมันหนักแน่นและอบอุ่นกว่าเวอร์ชันมังงะมาก การบรรยายในนิยายเปิดทางให้ฉันจมอยู่กับความคิด ความไม่แน่ใจ และความทรงจำของนางเอกได้ละเอียด บรรยากาศบางฉากที่มังงะตัดสั้นเพื่อจังหวะของตอน กลับถูกขยายในนิยายจนฉันรู้สึกเหมือนเดินเคียงข้างตัวละคร แต่ในมังงะ ศิลปินเลือกใช้มุมกล้อง แสงเงา และการจัดเฟรมให้ความรู้สึกทันทีทันใดกว่า ฉากเงียบ ๆ ที่นิยายอธิบายเป็นหน้ากระดาษ มังงะแปลงเป็นใบหน้า เสียงลมหายใจ และสัญลักษณ์ภาพที่ทำให้ฉันรับรู้ได้เร็วขึ้น ข้อดีอีกอย่างของมังงะคือการสื่อสารสีหน้าและภาษากาย ที่บางครั้งเติมความน่ารักหรือความตึงเครียดได้ดีกว่าคำพูด แต่ความรู้สึกภายในที่ละเอียดอ่อน — เช่นความกลัวเล็ก ๆ ของนางเอก หรือความลังเลที่แทบไม่พูดออกมา — มักจะสูญเสียความลุ่มลึกไปบ้างเมื่อถูกย่อให้สั้นลง ฉันจึงมองว่าสองเวอร์ชันนี้เติมกัน: นิยายเหมือนให้ฉันอ่านไดอารี่ส่วนตัว ส่วนมังงะคือการดูฉากโปรดซ้ำด้วยภาพที่สวยและกระชับ มันไม่ใช่เรื่องว่าฉบับไหนดีกว่า แต่เป็นคนอ่านจะเลือกแบบไหนในวันนั้นของชีวิตมากกว่า

มักจะหาได้ตามร้านหนังสือใหญ่ ๆ ในกรุงเทพและหัวเมืองหลัก ถ้ากำลังมองหาเล่มตีพิมพ์ใหม่ ๆ หรือฉบับที่วางจำหน่ายตามปกติ ผมมักจะเริ่มจากแวะดูชั้นนิยายหรือชั้นวรรณกรรมของร้านอย่าง 'SE-ED' และร้านสโตร์ที่มีสาขากว้าง เพราะบางครั้งสต็อกของร้านใหญ่จะมีทั้งเล่มใหม่และเล่มพิมพ์ซ้ำที่ยังคงวางจำหน่ายอยู่ จากนั้นผมจะเปิดเว็บไซต์ของร้านเหล่านั้นเพื่อเช็กสาขาที่มีสินค้า หรือสั่งออนไลน์ถ้าสาขาใกล้บ้านไม่มีให้เลือก การสั่งออนไลน์มักสะดวกเพราะมีตัวเลือกแบบจัดส่งถึงบ้านและบางครั้งมีโปรโมชั่นที่ช่วยลดราคาได้บ้าง ส่วนถ้าอยากจับของจริงก่อนซื้อ การโทรถามสาขาก่อนเดินทางก็ช่วยได้มาก สำหรับเล่มที่หายากกว่าหรือฉบับเก่าที่ร้านมาตรฐานไม่มีอยู่แล้ว ผมมักจะขยับไปที่ร้านหนังสือมือสอง หรือตลาดหนังสือเก่า เพราะที่นั่นมักมีคนคัดแยกเก็บเล่มที่หมดจากชั้นวางของใหม่และอาจเจอรุ่นพิเศษซ่อนอยู่บ้าง ในมุมประสบการณ์ส่วนตัว การได้เล่มที่หายากจากร้านมือสองมักให้ความรู้สึกพิเศษกว่าแค่สั่งออนไลน์อย่างเดียว

ยอมรับว่าตอนหาข้อมูลผลบอล ผมชอบเว็บไซต์ที่ให้ผลสดทันใจและครอบคลุมทุกคู่ของลีกไทยสุดๆ ผมมักเปิด 'Flashscore' เป็นที่แรกเพราะหน้าตามันตรงไปตรงมาและอัพเดตแบบวินาทีต่อวินาที—ไม่ใช่แค่สกอร์แต่มีไฮไลต์เหตุการณ์สำคัญ เช่น ยิงประตู ใบแดง เปลี่ยนตัว และสถิติพื้นฐานที่อ่านง่าย เหมาะเวลาที่นั่งลุ้นบอลพร้อมเพื่อนในแชทหรือจะเปิดดูทีละหลายแมตช์พร้อมกันก็สะดวกสุดๆ นอกจากการรายงานผลสดแล้วฟีเจอร์ตารางการแข่งขันย้อนหลังและตารางคะแนนของ 'Flashscore' ก็ช่วยให้เห็นภาพรวมซีซั่นได้ดี ตอนที่ทีมโปรดมีโปรแกรมถี่ ผมใช้ฟิลเตอร์เพื่อดูเฉพาะลีกไทยและตั้งเตือนแมตช์ที่อยากติดตาม ทำให้ไม่พลาดการอัปเดต แม้ว่าโฆษณาจะมีบ้าง แต่โดยรวมประสบการณ์ในการติดตามผลบอลไทยครบทุกคู่ของมันคุ้มค่ามาก และเป็นเว็บที่ผมแนะนำให้เพื่อนๆ ที่ชอบดูหลายคู่พร้อมกันลองใช้ดู