กำเนิดเทพมาร อ่านที่ไหนได้บ้าง?

เคยสงสัยไหมว่าคำว่า 'เผ่ามังกรฟ้า' จริง ๆ แล้วมาจากไหน — ผมชอบนั่งคิดแบบนั้นตอนที่เปิดดูหน้าหนังสือเกมโต๊ะเก่า ๆ และแฟนฟิคต่าง ๆ เรื่องนี้ไม่มีจุดกำเนิดเดียวที่ชัดเจนเหมือนนิทานพื้นบ้าน แต่ถ้ามองเชิงประวัติศาสตร์ของแฟนตาซีสมัยใหม่ แหล่งอิทธิพลที่ชัดเจนคือตำนานมังกรในระบบเกมและนวนิยายแฟนตาซีตะวันตก โดยเฉพาะอย่างยิ่ง 'Dungeons & Dragons' ที่แบ่งมังกรออกเป็นกลุ่มโครมาติกและโลหิต ซึ่งมักนิยามลักษณะทางกายภาพ ธรรมชาติ และชนเผ่าอย่างชัดเจน — ทำให้แนวคิดเรื่อง 'มังกรกลุ่ม/เผ่า' กระจายไปยังเกม วรรณกรรม และอนิเมะหลายเรื่อง ฉันเริ่มเห็นคำว่าเผ่ามังกรฟ้าในบริบทที่ต่างกันมากหลังจากรู้จักกับตำนานจากเกมกระดานและหนังสือเสริมของ 'Dungeons & Dragons' ในเวอร์ชันเหล่านั้น มังกรฟ้ามักมีนิยามเฉพาะ เช่น พลังเวท กองกำลังเกี่ยวกับฟ้าผ่า หรือภูมิลักษณ์ที่ชี้ชัดถึงที่อยู่แบบทะเลทรายหรือทุ่งหญ้า ขณะเดียวกันงานญี่ปุ่นบางชิ้นก็หยิบสีฟ้ามาใช้เป็นสัญลักษณ์ของพลังแห่งเวทมนตร์หรือตัวละครผู้พิทักษ์ เช่นในอนิเมะและเกม 'Blue Dragon' ที่ปรากฏเงามังกรสีน้ำเงินเป็นสิ่งเชื่อมระหว่างตัวเอกกับพลังพิเศษ — นี่แสดงให้เห็นว่าแม้คำว่าเดียวกันจะถูกตีความแตกต่างตามวัฒนธรรมและสื่อ มุมมองที่เป็นกลางและค่อนข้างเป็นนักเลงน้ำลึกคือ ถ้าคุณเจอคำว่า 'เผ่ามังกรฟ้า' ในงานใดงานหนึ่ง ให้มองว่าเป็นการหยิบใช้สัญลักษณ์จากต้นแบบแฟนตาซีสากลแล้วลงรายละเอียดใหม่ตามโลกของผู้นิพนธ์เอง ฉันชอบที่นักเขียนแต่ละคนเติมมิติให้เผ่าเหล่านี้ไม่ว่าจะด้วยประวัติศาสตร์ ความสัมพันธ์กับมนุษย์ หรือความขัดแย้งภายใน ซึ่งทำให้การเจอเผ่ามังกรฟ้าในงานต่าง ๆ กลายเป็นการอ่านสนุกแบบเปรียบเทียบ มากกว่าจะมีต้นกำเนิดเดียวที่ตายตัว

ตลอดริมแม่น้ำและสระน้ำของญี่ปุ่นมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตน้ำที่คนเรียกกันว่า 'kappa' ซึ่งไม่ได้มาจากแหล่งเดียวแต่เป็นผลรวมของความเชื่อท้องถิ่นหลากหลายแห่ง เมื่อนึกถึงที่มาของผีกัปปะ ฉันชอบมองว่ามันเป็นการรวมเอาแนวคิดเกี่ยวกับเทพเจ้าริมน้ำและภูตผีของชุมชนเข้าด้วยกัน: บางพื้นที่เชื่อมโยงกับ 'kawa no kami' หรือเทพเจ้าสายน้ำ บางแห่งเห็นว่ามันเป็นวิญญาณเด็กที่อาศัยในคูคลอง คำว่า 'kappa' เองอาจมีรากมาจากคำว่า 'kawa' (แม่น้ำ) ผสมกับศัพท์ท้องถิ่นอื่นๆ ดังนั้นต้นกำเนิดจึงไม่ใช่ศูนย์กลางเดียว แต่กระจายไปตามแม่น้ำลำคลอง—โดยเฉพาะในชนบทที่คนพึ่งพาน้ำและกลัวความเสี่ยงจากการจมน้ำ ประวัติศาสตร์ชาวบ้านยังแสดงให้เห็นว่ากัปปะถูกใช้เป็นเรื่องเตือนใจให้เด็กไม่เข้าใกล้น้ำลึก อีกด้านหนึ่งภาพลักษณ์ของกัปปะก็ถูกถ่ายทอดผ่านงานศิลปะพื้นบ้าน นิทานท้องถิ่น และพิธีกรรมที่เกี่ยวกับน้ำ ทำให้มันกลายเป็นทั้งตัวร้ายและตัวตลกในเรื่องเล่า ตามที่เราเห็นในภาพแกะสลัก งานพิมพ์ และรูปปั้นจิ๋วตามศาลาเล็กๆ ของหลายหมู่บ้าน—สิ่งที่น่าชอบคือความหลากหลายของเรื่องเล่าเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นกัปปะกวนใจชาวประมงหรือกัปปะช่วยชีวิตเด็ก ก็ล้วนสะท้อนวิถีชีวิตริมแม่น้ำของญี่ปุ่นได้ดี

ในฐานะคนที่ติดตามแฟนฟิคแนวเทพ/เซียนมานาน ผมชอบเห็นเรื่องที่ดันความยิ่งใหญ่ของโลกกับความใกล้ชิดของตัวละครมารวมกันอย่างลงตัว เรื่องแนวนี้ที่คนไทยนิยมมักจะยืมโครงสร้างแบบ 'เซียนฟู' มาใส่ความสัมพันธ์แบบโรแมนซ์หรือพี่น้องต่อสู้ เช่นการเอาระบบการบำเพ็ญตนและลำดับขั้นพลังมาเป็นแกนกลางแบบเดียวกับใน '魔道祖师' แล้วเติมความขัดแย้งระหว่างสำนักหรือบรรพบุรุษเข้าไปจนเกิดปมดราม่า เสน่ห์ของแฟนฟิคชนิดนี้ไม่ใช่แค่ฉากต่อสู้อลังการ แต่เป็นจังหวะที่นักเขียนค่อยๆ เปิดเผยอดีตของเทพหรือเซียน ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่าความยิ่งใหญ่ของโลกนั้นมีราคาที่ต้องจ่าย นักเขียนไทยจึงชอบจับคู่ตัวละครขัดแย้งแล้วค่อยๆ ปรับความสัมพันธ์จนกลายเป็นพันธะที่หนักแน่น นี่แหละที่ทำให้เรื่องแบบนี้อ่านแล้วติด เพราะมันให้ทั้งเวทมนตร์ การเมืองของสำนัก และความสัมพันธ์ที่กินใจคนอ่านไปพร้อมกัน

ชอบเวลาเราได้ลงลึกกับรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ของชุดเทพเซียน เพราะนั่นแหละคือสิ่งที่ทำให้คอสเพลย์ดูมีชีวิต ไม่ใช่แค่ชุดสวยแต่งแล้วจบ ผิวผ้าที่เลือกจะบอกนิสัยตัวละคร การปักลายเล็ก ๆ แถวปกหรือชายกระโปรงจะเพิ่มความรู้สึกเก่าแก่หรือขลังได้มากกว่าที่คิด เวลาเริ่มทำงานกับชุด ผมให้ความสำคัญกับโครงสร้างก่อน เช่น ใส่โครงรองไหล่หรือบูสต์ซิลลูเอทเพื่อให้สัดส่วนเหมือนภาพต้นแบบ แล้วค่อยใส่รายละเอียดอย่างลูกไม้วิธีเย็บแบบซ่อนตะเข็บ เพื่อให้ชุดเคลื่อนไหวสวยและทนต่อการโดนน้ำฝนหรือลมแรง แม้ว่าจะไม่ได้บอกว่านอนกลางถนน แต่ทดสอบการเดินและนั่งจริงเป็นสิ่งจำเป็น แนะนำให้ลองผสมวัตถุดิบ เช่น ใช้ผ้าทอร่วมกับชิ้นหนังเทียมเล็กน้อย แล้วทำฟินิชชิ่งแบบเก่าด้วยการย้อมน้ำชาเล็กน้อย จะได้ลุคเทพเซียนที่ดูผ่านกาลเวลา ไม่น่าเกลียดแต่มีเรื่องราวซ่อนอยู่

คำว่า 'เกคิคาระ' มาจากคำภาษาญี่ปุ่นว่า '激辛' ซึ่งแปลตรงตัวว่าเผ็ดรุนแรงหรือเผ็ดจัด และมันไม่ใช่ชื่อเรื่องมังงะหรืออนิเมะใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะเลย ในฐานะคนที่ชอบสังเกตคำศัพท์จากงานบันเทิงญี่ปุ่นบ่อย ๆ เราจะเห็นคำนี้ถูกหยิบมาใช้บรรยายรสชาติอาหารหรือความรู้สึกที่เผ็ดจนแทบทนไม่ไหวในหลายฉาก เช่น ในงานที่เน้นอาหารอย่าง 'Shokugeki no Soma' คำว่า '激辛' มักถูกใช้เมื่อมีการโชว์เมนูรสจัดจ้าน แต่ต้นกำเนิดของคำนี้อยู่ที่ภาษาประจำวันญี่ปุ่น ไม่ได้ถูกคิดขึ้นในมังงะหรืออนิเมะเพียงอย่างเดียว สรุปสั้น ๆ ว่า คำว่า 'เกคิคาระ' เป็นคำศัพท์ภาษาญี่ปุ่นทั่วไปที่ถูกนำมาใช้ในสื่อบ่อย ๆ เพื่อสร้างสีสันให้ฉากอาหารหรือมุกตลก ไม่ได้มีต้นกำเนิดมาจากผลงานไหนโดยเฉพาะ แต่พอปรากฏในงานดัง ๆ มันก็ยิ่งเป็นที่รู้จักของแฟน ๆ มากขึ้น ซึ่งผมเองมักยิ้มตอนเห็นนักพากย์ประกาศว่าเมนูนี้ '激辛' เหมือนเป็นสัญญาณว่ากำลังจะได้เห็นปฏิกิริยาสนุก ๆ ต่อไป

บรรยากาศคำเล่าในภาคเหนือมักมีรสชาติของข้าว สงสัย และการไล่ผีปอบที่ผสมผสานทั้งความเชื่อไทลื้อและลาวเข้าด้วยกัน ผมมองว่าการระบุจังหวัดเดียวว่าเป็นต้นกำเนิดของนิทานผีปอบค่อนข้างยาก เพราะเรื่องเล่านี้เดินทางผ่านคน กลุ่มชาติพันธุ์ และพรมแดนมากกว่าจะเกิดขึ้นจากจุดเดียว ฉะนั้นในมุมของฉัน ผีปอบมีรากจากวงวัฒนธรรมตะวันออกเฉียงเหนือและลุ่มน้ำโขง ซึ่งต่อมาแพร่เข้ามาในภาคเหนือผ่านการโยกย้ายของชาวไท-ลาวและการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรม ระหว่างทางจึงเกิดรูปแบบท้องถิ่นต่าง ๆ ที่มีรายละเอียดไม่เหมือนกัน ถ้ามองเฉพาะในภาคเหนือ จังหวัดที่มักถูกเล่าถึงบ่อยคือจังหวัดที่มีการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับลาวและชุมชนไทลื้อ เช่น น่าน และพะเยา เสียงเล่าจากหมู่บ้านแถบนั้นมักมีฉากเป็นนา ข้าวเหนียว และหมอไล่ผี ซึ่งสะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างความเชื่อเรื่องวิญญาณและการดำรงชีวิตแบบเกษตร นั่นทำให้ผมคิดว่าผีปอบในภาคเหนือไม่ใช่เรื่องใหม่ที่เพิ่งเกิดขึ้น แต่เป็นผลของการปรับตัวของตำนานที่เดินทางมาจากภาคอีสานและลาว แล้วแต่งเติมรายละเอียดจนกลายเป็นเวอร์ชัน 'เหนือ' ที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน

การเริ่มต้นด้วยการดูตามลำดับการฉายของอนิเมะมักเป็นวิธีที่ปลอดภัยที่สุดสำหรับคนที่อยากสัมผัสเรื่องราวแบบเดียวกับแฟนกลุ่มแรก ๆ ของ 'มหา เวทย์ ผนึกมาร' ฉันชอบวิธีนี้เพราะมันรักษาจังหวะการเปิดเผยและการเซอร์ไพรส์ไว้ได้อย่างดี: เริ่มจากชมซีซันแรกเพื่อรับรู้ตัวละครหลัก เหตุการณ์ต้นเรื่อง และความเข้มข้นของบรรยากาศ ต่อด้วยเนื้อหาอื่น ๆ ตามที่ออกฉาย เช่น โอพี ตัวเอ็ฟเฟ็กต์ และอีเวนต์พิเศษที่สตูดิโอปล่อยออกมา ถ้าต้องการให้ความต่อเนื่องอารมณ์ไม่สะดุด ให้เว้นช่วงดูผลงานพิเศษหรืออาร์คที่ยาวมาก ๆ จนกว่าจะพร้อมรับความหนัก เช่น หลังจากซีซันแรกฉันมักพักไปดูงานศิลป์ หรืออ่านมังงะส่วนสั้น ๆ ก่อนจะกระโดดเข้าช่วงที่ดราม่ารุนแรง การดูตามลำดับการฉายยังช่วยให้ได้เห็นวิวัฒนาการด้านการผลิตของอนิเมะด้วย ซึ่งให้ความรู้สึกคล้ายกับการเติบโตของเรื่องอย่างเป็นธรรมชาติ ปิดท้ายฉันมักแนะนำให้คนดูรักษาความเป็นนักสำรวจไว้—บางครั้งการดูตามฉายทำให้ได้สัมผัสเพลงประกอบและแอนิเมชันที่ถูกออกแบบให้เข้ากับช่วงเวลานั้น ๆ รู้สึกเหมือนเติบโตไปกับตัวละครจริง ๆ และนั่นคือเหตุผลที่ฉันชอบให้เริ่มแบบนี้

ชิ้นแรกที่ฉันลงมือหาเลยคือฟิกเกอร์ขนาดสเกลคุณภาพสูง เพราะภาพนิ่งหนึ่งช็อตจาก 'Jujutsu Kaisen' สามารถกลายเป็นมุมโชว์ที่พูดแทนความหลงใหลได้ทั้งคอลเลกชัน ฉันชอบฟิกเกอร์ 1/7 ของ 'Satoru Gojo' เวอร์ชันใส่แว่นมิดชิดและฟิกเกอร์ 'Ryomen Sukuna' แบบแยกชิ้นที่ให้แสงเงาชัดเจนที่สุด เมื่อวางคู่กันบนแท่นไฟ LED จะได้บรรยากาศเหมือนฉากปะทะในอนิเมะเลยทีเดียว นอกจากนี้ยังตามหาไลน์พิเศษอย่างฟิกเกอร์อิลลัสเวอร์ชันงานอาร์ทบุ๊กหรือเวอร์ชันขายเฉพาะงานอีเวนท์ เพราะมันได้รายละเอียดที่ต่างและมูลค่าทางใจสูงกว่ารุ่นมาตรฐาน การดูแลของพวกนี้สำคัญไม่แพ้การซื้อ เลือกวางในตู้กระจกกันฝุ่น หลีกเลี่ยงแสงแดดตรง ๆ และถ้าชอบจัดธีมตามเหตุการณ์ ให้ใช้เบสหรือดีโอราม่าเล็กๆ เสริม เพื่อให้ฉากเล่าเรื่องได้ด้วยตัวเอง — ของชิ้นโปรดที่มีแสงเงาและมุมมองชัด จะทำให้คอลเลกชันดูเป็นนิทรรศการส่วนตัวมากขึ้น