นักดนตรี ดัดแปลง ลิลิต ตะเลงพ่าย โคลง เป็นเพลงแบบไหนได้บ้าง

เหลือเชื่อที่งานโบราณอย่าง 'ลิลิต ตะเลงพ่าย' จะมีชีวิตใหม่ได้หลากหลายเมื่อนำมาดัดแปลงเป็นเพลง โดยเฉพาะเมื่อเอาจังหวะโคลงและสัมผัสคำที่คมชัดมาเป็นวัสดุให้แต่งทำนอง ในความคิดของผม โครงสร้างของลิลิต—การแบ่งวรรค การลงสัมผัส และจังหวะการเล่าเรื่อง—เหมาะกับการแปลงเป็นเพลงแบบต่างๆ ตั้งแต่การแต่งเป็นเพลงพื้นบ้านไทยจนถึงการรีเมกเป็นอิเล็กทรอนิกส์ทดลอง การรักษาความเป็นบทกวีไว้ขณะเปลี่ยนรูปแบบดนตรีคือความท้าทายที่น่าสนุก เพราะมันทำให้เราต้องคิดเรื่องจังหวะวรรคคำเป็นบาร์เมโลดี้ ไม่ใช่แค่ท่อนคอรัสอย่างเดียว

การดัดแปลงเชิงอนุรักษ์สามารถเลือกใช้เครื่องดนตรีไทย เช่น ระนาด ซอ หรือขิม เพื่อรักษาสีเสียงดั้งเดิม แล้วเว้นช่องให้การเล่าเรื่องเป็นแบบร้องประสานหรือขับร้องแบบขับลำนำ การจัดจังหวะให้สอดคล้องกับการลงสัมผัสของโคลงจะช่วยให้เมโลดี้ฟังเป็นธรรมชาติและไม่ขาดตอน อีกแนวทางที่ผมชอบคือทำเป็นเพลงป็อปหรือบัลลาดสมัยใหม่ โดยตัดย่อประโยคบางส่วน ปรับความยาววรรคให้เข้ากับโครงสร้าง 4/4 หรือ 3/4 แล้วใช้คอร์ดโปรเกรสชั่นง่ายๆ เสริมไว้อย่างลงตัว ทำให้เนื้อหาทางวรรณศิลป์เข้าถึงผู้ฟังวงกว้าง แต่ยังรู้สึกถึงความเป็นโบราณเมื่อฟังแบบตั้งใจ

การนำมาทำเป็นสไตล์พูด/แร็ปก็มีเสน่ห์ไม่น้อย เพราะโคลงมักมีจังหวะและการลงสัมผัสที่ชัดเจน จึงสามารถใช้จังหวะสั้นยาวเป็นฟลูโอของเวิร์ดริทึ่มได้ การใส่บีตฮิพฮอพหรือบีทอิเล็กทรอนิกส์พร้อมการหยุดพักตามวรรคจะทำให้บทกวีมีพลังใหม่ และยังเป็นช่องทางให้ใส่คอรัสท่อนสั้น ๆ เพื่อย้ำความหมาย อีกเส้นทางที่น่าสนใจคือการทำแบบสำเนียงประสานเสียงหรือคอรัสใหญ่ คล้ายงานคลาสสิกที่นำบทกวีโบราณมาขับร้องเป็นคอนแชร์โต เหมือนที่ 'Carmina Burana' ให้ชีวิตกับกลอนกลางยุค การเรียบเรียงสำหรับวงออร์เคสตร้าจะเน้นไดนามิกกับเลเยอร์ของเสียงมากขึ้น ช่วยย้ำโทนและภาพในภาษา

สำหรับความเป็นทดลองหรือสมัยใหม่ ผมมองเห็นการใช้ซาวด์ดีไซน์ เช่น ตัดเสียงอ่านโบราณมาสแล็มป์หรือแช่เอาฟเฟกต์รีเวิร์บ ปรับจังหวะจนกลายเป็นพื้นผิวเสียง (soundscape) ที่เล่าเรื่องแทนเมโลดี้ชัดๆ การดัดแปลงแนวร็อกหนักหรือเมทัลก็ให้บรรยากาศดราม่าที่เข้มข้น ถ้าต้องการเวทีแบบละครเพลงหรือมิวสิคัล การเรียงลำดับท่อน เล่าเรื่องเป็นซีน และแต่งทำนองให้สะท้อนอารมณ์ตัวละคร จะทำให้บทประพันธ์คลาสสิกกลายเป็นการแสดงที่เข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้

สรุปท้ายสุดคือไม่มีสูตรเดียวสำหรับการแปลง 'ลิลิต ตะเลงพ่าย' ให้เป็นเพลง ถ้ารักษาจิตวิญญาณของบทกวีไว้—ไม่ว่าจะเป็นการคงสัมผัส การเน้นภาพพจน์ หรือการเว้นจังหวะที่ชัดเจน—งานดนตรีที่ออกมาจะมีทั้งความเคารพและความสดใหม่ ผมรู้สึกตื่นเต้นทุกครั้งที่นึกภาพบทโบราณถูกถักทอใหม่ในรูปแบบดนตรีสมัยใหม่ เพราะมันเหมือนการคุยข้ามกาลเวลาระหว่างคนแต่งกับผู้ฟังวันนี้