นักวิจารณ์พูดว่า กีดกัน เพลง ได้รับรางวัลหรือไม่?

เพลง 'กีดกัน' มีคนเอาไปคัฟเวอร์เยอะมากจนฉันเองก็ยังรู้สึกตะลึงทุกครั้งที่ไล่ดู ฉันเป็นคนชอบไล่ดูคัฟเวอร์บน YouTube แบบตั้งใจ และจำได้ว่าพบเวอร์ชันอคูสติกที่โดดเด่นของยูทูบเบอร์ชื่อ 'LilahSong' ซึ่งอัดในห้องนอนแต่เสียงร้องกับกีตาร์เรียงตัวแบบอบอุ่นสุด ๆ เวอร์ชันนี้เน้นโทนเศร้าเบา ๆ ทำให้เนื้อเพลงดึงอารมณ์ได้ชัดขึ้น อีกครั้งที่ทำให้ฉันประทับใจคือการคัฟเวอร์สดที่ร้านกาแฟเล็ก ๆ แถวกรุงเทพฯ โดยนักดนตรีข้างถนนคนหนึ่งที่เปลี่ยนจังหวะเป็นบอสซา ทั้งสองเวอร์ชันไม่เหมือนกันแต่เสน่ห์ทั้งคู่ชัดเจน ต่างคนต่างเติมสไตล์จนเพลงดูสดใหม่ การได้ฟังทั้งบนคลิปและเวอร์ชันสดทำให้เพลง 'กีดกัน' มีมิติหลากหลายขึ้นจริง ๆ

การที่เจ้าของสิทธิ์เลือกกีดกันเนื้อเพลงบนแพลตฟอร์มใหญ่ทำให้ระบบรายได้ที่เคยต่อเนื่องสะดุดได้จริง ๆ — ผลกระทบไม่ใช่แค่ตัวเงินที่หายไปทันที แต่ครอบคลุมทั้งการกระจายโอกาสและการสร้างรายได้ระยะยาวด้วย ในฐานะคนที่เคยเห็นแวดวงเพลงเปลี่ยนจากซีดีมาเป็นสตรีมมิง ผมเห็นว่าการบล็อกเนื้อเพลงจะตัดช่องทางสำคัญสองอย่างออกไป: รายได้จากโฆษณาในคอนเทนต์ผู้ใช้และโอกาสในการถูกค้นพบผ่านคลิปไวรัล เช่น เมื่อเพลงถูกจับด้วยระบบ Content ID ของ 'YouTube' เจ้าของสิทธิ์อาจเลือกบล็อกคลิปนั้นแทนที่จะรับรายได้ ซึ่งเมื่อเกิดขึ้น นักแต่งเพลงจะสูญเสียทั้งเปอร์เซ็นต์โฆษณาและโอกาสที่คนใหม่จะรู้จักเพลง นอกจากนี้ การกีดกันยังกระทบต่อรายได้เชิงสิทธิ์อื่น ๆ — ค่าลิขสิทธิ์การแสดงต่อสาธารณะและค่าพิมพ์ (mechanical) อาจลดลงเพราะไม่มีการเล่นผ่าน UGC หรือพอดแคสต์ที่ใช้ตัวอย่างเพลง การถูกบล็อกทำให้สตรีมที่อาจนำไปสู่การรับฟังแบบเต็มแทร็กหายไป การสูญเสียการรับรู้เช่นนี้สำหรับนักแต่งเพลงหน้าใหม่อาจหมายถึงรายได้ตลอดอาชีพต่ำลงกว่าที่น่าจะเป็น เพราะการค้นพบคือเมล็ดพันธุ์ของรายได้หลายทาง

เพลง 'กีดกัน' เป็นชื่อน่าสนใจที่ทำให้เกิดคำถามง่าย ๆ แต่กลับไม่ง่ายเลยเมื่อพยายามระบุผู้แต่งโดยไม่รู้เวอร์ชันที่ชัดเจน ความจริงจากมุมมองคนฟังที่ชอบคลุกคลีเพลงเก่า ๆ คือชื่อเพลงเดียวกันอาจถูกใช้โดยหลายศิลปิน คนละเพลงก็มี บางครั้งเป็นเพลงต้นฉบับที่ถูกนำมาคัฟเวอร์ หรือบางครั้งแค่เรื่องบังเอิญที่มีท่อนคอรัสคล้ายกัน ดังนั้นการจะบอกว่า 'ใครเป็นผู้แต่งเพลงนี้' จำเป็นต้องชี้ชัดว่าหมายถึงเวอร์ชันของศิลปินคนไหนหรืออัลบั้มไหน ฉันมักจะเจอกรณีที่คนถามชื่อผู้แต่งแล้วคาดหวังคำตอบเดียว ทั้งที่ความจริงมีหลายคำตอบที่เป็นไปได้ เมื่อมองจากแง่เครดิตเพลง ผู้แต่งเพลงมักถูกแบ่งเป็นคนแต่งทำนองและคนเขียนเนื้อร้อง และชื่อเหล่านี้จะปรากฏในเครดิตอัลบั้ม โปสเตอร์ซิงเกิล หรือในเมตาดาต้าของแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งสมัยใหม่ บ่อยครั้งที่หน้าปกอัลบั้มหรือไฟล์เพลงต้นฉบับมีข้อมูลตรงนี้ ใครที่เคยเก็บแผ่นซีดีหรือซื้อไวนิลจะคุ้นกับการอ่านเครดิตแบบละเอียดกว่าในยุคดิจิทัล หากใครรู้สึกอยากยืนยันตัวตนของผู้แต่งจริง ๆ ให้มองหาชื่อที่ลงในส่วนของ 'lyrics by' หรือ 'music by' ในเครดิต สรุปแบบไม่ซับซ้อนคือ ถ้าพูดถึงเพลง 'กีดกัน' โดยไม่มีข้อมูลเพิ่มเติม คำตอบอาจไม่ใช่ชื่อเดียวเสมอไป และการยืนยันผู้แต่งต้องอิงจากเวอร์ชันที่ชัดเจน สำหรับคนที่รักการอ่านเครดิตเพลง มันให้ความรู้สึกอบอุ่นทุกครั้งเมื่อเห็นชื่อผู้แต่งปรากฏอยู่ตรงนั้น บทบาทของคนเขียนเพลงสำคัญกว่าที่หลายคนคิด เพราะเป็นจุดเริ่มต้นของความทรงจำที่เพลงสร้างขึ้น

เพลง 'เนื้อเพลงกีดกัน' ทำให้ฉันอยากย้อนกลับไปนั่งฟังวิทยุเก่าๆ อีกครั้ง เพราะชื่อนี้ฟังแล้วเหมือนเป็นเพลงแนวอกหักที่มีบรรยากาศหม่นๆ แต่ตรงๆ เลย ฉันไม่มีข้อมูลแน่นอนเกี่ยวกับศิลปินหรือวันที่วางจำหน่ายของเพลงนี้ในฐานะความทรงจำโดยตรง เมื่อคิดถึงเพลงที่มีชื่อคล้ายกัน มักจะเจอทั้งเพลงอินดี้ที่ปล่อยผ่านช่องยูทูบหรือเพลงประกอบละครที่ไม่ได้รับการโปรโมตอย่างกว้างขวาง ซึ่งทำให้การหาเจ้าของผลงานจากแค่ชื่อบางครั้งไม่พอ ฉันจึงมักเลือกดูเครดิตบนแพลตฟอร์มสตรีมมิ่ง รายละเอียดในวิดีโอ อย่างเช่นคำบรรยายใต้คลิป หรือตารางคอมโพสเซอร์และผู้ขับร้องในอัลบั้ม เพราะนั่นมักบอกปีที่ออกและชื่อศิลปินได้ชัดเจน ถ้าคุณมีวลีจากเนื้อเพลงหรือส่วนท่อนฮุกที่จำได้ การป้อนประโยคเหล่านั้นลงในเสิร์ชเอนจินมักให้ผลเร็วกว่าแค่ค้นจากชื่อเพลงเดียวๆ อย่างไรก็ตามในแง่ของความรู้สึก ฉันว่าชื่ออย่าง 'เนื้อเพลงกีดกัน' เหมาะกับเพลงที่เล่าเรื่องการห้ามใจหรือการพยายามรั้งคนที่รักไว้ ซึ่งถ้าเป็นเพลงสมัยใหม่จะมีสไตล์การโปรดิวซ์ที่ชัดเจน ส่วนเพลงเก่าอาจฟังเป็นโซลหรือป็อปช้าๆ มากกว่า

ในความรู้สึกของคนฟังเพลงทั่วไป ชื่อเพลงอย่าง 'กีดกัน' มักจะไม่ชัดเจนทันทีเพราะมีหลายเวอร์ชันและหลายคนเคยเอาชื่อนี้ไปใช้ในงานต่าง ๆ ฉันเคยเจอความสับสนแบบนี้กับเพลงที่ชื่อใกล้เคียงกันหลายครั้ง — บางครั้งเป็นเพลงอินดี้ที่เผยแพร่บนโซเชียล มีเดีย บางครั้งเป็นเพลงประกอบละครหรือมิวสิควิดีโอของศิลปินที่มีชื่อเสียง การจะบอกว่าใครร้องและใครแต่งถ้าไม่มีบริบทเพิ่มเติมจึงยาก เพราะชื่อเพลงเดียวกันอาจมีเจ้าของผลงานต่างกันได้ ในฐานะแฟนเพลงที่ชอบฟังละเอียดก็เลยมักดูเครดิตทุกครั้ง — รายชื่อผู้ร้องมักจะปรากฏชัดในหน้ารายละเอียดของมิวสิควิดีโอหรือบนหน้าผลงานในแพลตฟอร์มฟังเพลง ขณะที่ชื่อผู้แต่งมักถูกแสดงเป็นเครดิตแยก (คำร้อง/ทำนอง/เรียบเรียง) นี่ช่วยให้แยกได้ว่าบทเพลงนั้นเป็นของศิลปินคนใดหรือเป็นผลงานของนักแต่งเพลงอิสระที่ให้ศิลปินอื่นร้อง ฉันมักจะจำความแตกต่างระหว่างเวอร์ชันต้นฉบับกับงานคัฟเวอร์ได้จากลายเซ็นดนตรีและสไตล์การร้องของคนร้อง แม้ชื่อเหมือนกันก็มีชีวิตต่างกันได้มาก สรุปคือ ถ้าพูดถึง 'กีดกัน' โดยไม่มีข้อมูลว่าเป็นเวอร์ชันไหน ฉันไม่สามารถชี้ชื่อเดียวที่แน่นอนได้ แต่ยินดีที่จะอธิบายสัญญาณที่ช่วยบอกได้ว่าควรมองหาความเป็นต้นฉบับตรงไหนมากกว่านะ

เพลง 'กีดกัน' ทำให้ฉันนั่งนิ่งแล้วคิดถึงความซับซ้อนของการปกป้องตัวเองมากกว่าความรุนแรงของการปฏิเสธเพียงอย่างเดียว เนื้อเพลงพูดถึงการตั้งกำแพงไว้รอบหัวใจ ไม่ใช่แค่เพราะความเกลียดชัง แต่เพื่อลดความเจ็บปวดที่อาจเกิดขึ้นอีกครั้ง ท่อนที่ใช้ภาพเปรียบเทียบอย่างเช่น 'ประตูที่ปิดลง' หรือ 'เงาที่ทอดยาว' ช่วยสื่อให้เห็นความเหงาแบบเรียบง่ายแต่ลึกซึ้ง มันเหมือนคนที่เรียนรู้จากการบาดเจ็บและเลือกจะกีดกันเพื่อรักษาตัวเองเอาไว้ มากกว่าจะตัดขาดอย่างโกรธจัด วิธีที่นักแต่งเพลงวางคอนทราสต์ระหว่างทำนองที่นุ่มและเนื้อหาที่กระด้างทำให้เกิดความอึดอัดในทางที่ดี เหมือนฉากในอนิเมะ 'Violet Evergarden' ที่เสียงเพลงอ่อนหวานกลับบรรยายความโหดร้ายของอดีต การกีดกันในเพลงนี้จึงไม่ใช่การปิดหัวใจแบบไร้เหตุผล แต่เป็นการตั้งข้อกำหนดใหม่ให้แก่ความสัมพันธ์ เรียกร้องความเคารพทั้งจากคนที่เข้ามาและจากตัวเอง เมื่อลองฟังหลายรอบ จะเห็นว่าความหมายไม่ใช่ดำหรือขาว แต่เป็นโทนสีเทาที่อบอุ่นและขมปนกัน เหมือนการยอมรับว่าบางครั้งการปกป้องตัวเองคือการรักตัวเองอีกรูปแบบหนึ่ง ซึ่งทิ้งความนุ่มนวลไว้ให้คนฟังคิดต่อไปก่อนจะตัดสินใจเดินเข้าไปหรือยืนไว้ข้างนอก

เพลง 'กีดกัน' ถูกใช้เป็น OST ในละครเรื่อง 'กรงกรรม' ซึ่งพอจับคู่กับภาพและอารมณ์ของตัวละครแล้วมันทำงานได้อย่างแนบเนียนมาก สไตล์ของเพลงมีความขม ๆ แบบที่เข้ากับบรรยากาศความขัดแย้งและแรงเสียดทานในเรื่อง 'กรงกรรม' ได้ดี ฉากที่ตัวละครต้องเลือกหรือเผชิญหน้ากับความจริงจะมีความหนักขึ้นเมื่อเพลงนี้ดังขึ้น เพราะท่อนฮุกและจังหวะที่เป็นเส้นเสียงคอยดันอารมณ์ให้ถึงจุดแตกหัก ฉันชอบตรงที่มันไม่ได้พยายามเป็นเพลงธีมฉากรักหวานซึ้ง แต่มันเติมความลึกให้กับความเจ็บและความซับซ้อนของความสัมพันธ์ ในมุมมองส่วนตัว การจับคู่เพลงกับภาพในบางฉากทำให้ฉันนึกถึงวิธีการใช้เพลงในละครต่างแนวอย่าง 'บุพเพสันนิวาส' ที่ใช้แนวเพลงคลาสสิกเรียบ ๆ เพื่อเน้นบรรยากาศย้อนยุค แต่เพลงของ 'กรงกรรม' เลือกทิศทางตรงข้าม คือใช้ความดิบและความทันสมัยพยุงเหตุการณ์ ทำให้ฉากดูมีพลังและไม่หวานจนเกินไป มันเป็นหนึ่งในตัวอย่างที่ชัดเจนว่าการเลือก OST ที่ถูกอารมณ์สามารถยกระดับซีนได้มากแค่ไหน

เคยสงสัยเหมือนกันว่าทำไมบางเพลงถึงหาเนื้อไม่ได้ง่าย ๆ ทั้งที่คนอยากร้องตามเต็มไปหมด ฉันมองเรื่องนี้แบบแฟนเพลงที่ฟังมานานและชอบสังเกตระบบนิเวศของวงการดนตรี: จริง ๆ แล้วการกีดกันเนื้อเพลงมาจากสองด้านหลักที่ทำงานร่วมกัน คือกฎหมายลิขสิทธิ์กับการตัดสินใจของผู้ถือสิทธิ (เช่นค่ายเพลงหรือผู้แต่ง) กฎหมายให้สิทธิในการคัดลอก แสดงต่อสาธารณะ และเผยแพร่แก่เจ้าของผลงาน ทำให้ถ้าเว็บไซต์หรือแอปอยากแสดงเนื้อเพลงต้องขออนุญาตหรือจ่ายค่าลิขสิทธิ์ บางครั้งค่ายเพลงหรือสำนักพิมพ์เพลงเลือกจะไม่ให้สิทธิการเผยแพร่เนื้อเพลงกับเว็บไซต์ฟรี เพราะกลัวรายได้รั่วไหล หรือต้องการเก็บสิทธิไว้กับพาร์ตเนอร์ที่จ่ายเงิน เช่น แอปสตรีมมิ่งที่มีข้อตกลงพิเศษ การที่เจ้าของสิทธิไม่อนุญาตจึงทำให้เนื้อเพลงหายไปจากแหล่งที่ไม่ผ่านการอนุญาต อย่างไรก็ตามในระดับปฏิบัติ แพลตฟอร์มใหญ่ ๆ มักมีระบบจ่ายค่าลิขสิทธิ์หรือระบบจัดการแจ้งเตือนเมื่อมีการละเมิด ทำให้บางเพลงอาจปรากฏบนแพลตฟอร์มหนึ่งแต่หายไปจากอีกแพลตฟอร์มหนึ่งได้ สรุปคือทั้งกฎหมายและการตัดสินใจของค่าย/เจ้าของบทเพลงล้วนมีบทบาทร่วมกัน ไม่ได้มาจากแหล่งเดียวเท่านั้น