นักเขียนจะวางพล็อตนักเจรจาสุดโฉดจะสร้าง ตํา นาน แคลนสุดแกร่ง อย่างไร?

พูดตรงๆ การได้ฟังผู้กำกับเล่าถึงการสร้างหนังออนไลน์ไทยเต็มเรื่องที่เป็นผลงานโปรดของเขา มันให้ความรู้สึกเหมือนได้ยินเสียงคนที่เอาหัวใจไปผูกไว้กับกล้องมากกว่าจะเป็นแค่โปรไฟล์เทคนิค ผมมักจะนึกถึงการเล่าถึงกระบวนการทำงานกับนักแสดงในงานประเภทคอเมดี้ผสมสยองแบบ 'พี่มาก..พระโขนง' ผู้กำกับจะพูดถึงวิธีเกลี่ยจังหวะตลกกับช่วงเงียบเพื่อให้ความหลอนมีน้ำหนักขึ้น เขามักจะเล่าว่าการทำหนังออนไลน์ทำให้กล้าลองไอเดียที่เสี่ยงกว่า เพราะไม่ต้องกังวลเรื่องการฉายแบบดั้งเดิมมากนัก นั่นทำให้เกิดการทดลองเรื่องมุก การตัดต่อที่ฉับไว และการคุมโทนเสียงที่ไม่เหมือนใคร อย่างที่ผมฟังแล้วประทับใจคือการย้ำบ่อยๆ ว่าแฟนหนังออนไลน์ตรงไปตรงมา ถ้าฉากไหนไม่ใช่ คนดูจะบอกทันที ผู้กำกับเลยต้องเข้าใจจังหวะอินเตอร์แอ็กทีฟกับคนดูออนไลน์ ซึ่งผมคิดว่าเป็นบทเรียนที่ดีสำหรับคนทำหนังทุกยุค

การสัมภาษณ์อาจารย์คณะวิทยาจุฬาฯ มักเผยชั้นเชิงและความคิดที่อยู่เบื้องหลังการสร้างสตอรี่ได้ชัดเจนกว่าที่คิด ฉันมองว่าประเด็นแรกที่โผล่มาเสมอคือกระบวนการคิดเชิงระบบ—ไม่ใช่แค่ไอเดียปิ๊งแล้วเขียน แต่เป็นการตั้งคำถาม การกำหนดสมมติฐาน และการทดสอบความเป็นไปได้ในเชิงวิทยาศาสตร์และตรรกะ อาจารย์มักพูดถึงการออกแบบโลก (worldbuilding) ด้วยหลักการที่เอื้อต่อการทดลองทางความคิด เช่น การวางเงื่อนไขให้ตัวละครต้องเผชิญกับข้อจำกัดที่ชัดเจน ซึ่งถ้าฟังจากการเล่าแล้วฉันเห็นภาพคล้ายฉากใน 'Neon Genesis Evangelion' ที่โลกและเทคโนโลยีไม่ใช่แค่ฉากหลัง แต่กลายเป็นตัวขับเคลื่อนพฤติกรรมตัวละคร อีกด้านหนึ่ง การสัมภาษณ์มักเปิดเผยเรื่องการสอนและการแลกเปลี่ยนกับนักศึกษา ซึ่งทำให้เห็นว่าการสร้างสตอรี่เป็นงานร่วม ไม่ใช่ความยึดติดของผู้แต่งเพียงคนเดียว อาจารย์เล่าถึงการให้โจทย์ที่กระตุ้นให้เกิดการทดลองเล่าเรื่องรูปแบบต่าง ๆ และการใช้ข้อผิดพลาดเป็นข้อมูลสำคัญ ฉันชอบมุมนี้เพราะมันพาเราออกจากความคิดว่าผู้สร้างต้องฉลาดวิเศษคนเดียว และชี้ว่ากระบวนการเรียนรู้และการแก้ไขจริงจังมีค่ายิ่ง สุดท้ายการสัมภาษณ์มักสะท้อนเรื่องความรับผิดชอบทางสังคมและจริยธรรมของการเล่าเรื่อง อาจารย์บางท่านพูดถึงผลกระทบของเนื้อหาต่อผู้ชม การเลือกนำเสนอข้อมูลอย่างระมัดระวัง และการรู้จักขอบเขตของงานเล่าเรื่อง นี่แหละที่ทำให้บทสนทนาไม่ใช่แค่เทคนิค แต่เป็นการถกเชิงค่านิยม ซึ่งอ่านแล้วทำให้ฉันคิดถึงวิธีการเล่าเรื่องที่ทั้งสร้างสรรค์และรับผิดชอบอย่างแท้จริง

พูดตรงๆ ไม่น่าแปลกใจเลยที่แฟน ๆ อยากรู้เรื่องภาคต่อหรือรีเมคของ 'เรา รัก กัน' เพราะเรื่องแบบนี้ฝังหัวคนดูง่ายมาก หน้าตาและโทนของแฟรนไชส์สร้างความผูกพันจนหลายคนเห็นภาพฉากต่อไปในหัวเสมอ เชิงคอนเทนต์ ผู้สร้างมีหลายแนวทางจะเลือก: ขยายเส้นเรื่องเดิม ทำสปินออฟโฟกัสตัวรอง หรือเลือกทำรีเมคที่ปรับสไตล์ให้ทันสมัยขึ้น พอได้ติดตามสัญญาณจากวงการจะเห็นตัวอย่างที่ต่างกันไป เช่น 'Steins;Gate 0' ที่ต่อยอดประเด็นเดิมด้วยมุมมองใหม่ หรือการรีบูตอย่าง 'Fullmetal Alchemist: Brotherhood' ที่ทำให้เรื่องราวยืนยาวและเข้มข้นกว่าเดิม ในมุมมองของแฟน ๆ ฉันจะยินดีถ้าการต่อยอดยังรักษาแก่นของตัวละครและความสัมพันธ์ที่ทำให้เราอิน เพราะสิ่งที่ทำให้แฟรนไชส์มีค่ามากกว่ากราฟิกคือจิตวิญญาณของเรื่อง ท้ายสุดอะไรจะเกิดขึ้นขึ้นอยู่กับเจ้าของงานและการวางแผน แต่ความหวังยังอยู่เสมอ และฉันคงคอยส่องข่าวด้วยใจร้อน ๆ

มีพล็อตแนวสายโลหิตที่ผูกความเข้มข้นไว้กับบรรพบุรุษและความทรงจำของครอบครัวเสมอ — มันคือการยกปมเลือดเป็นแกนกลางให้เรื่องดำเนิน แล้วปล่อยตัวละครเดินทางผ่านความลับที่ถูกปิดไว้นานหลายชั่วอายุคน ฉันมักชอบดูว่าคนเขียนแฟนฟิคใช้ 'สายเลือด' เพื่อสร้างแรงขับเคลื่อนในแบบต่าง ๆ กัน บ้างใช้เป็นฉากที่ตัวเอกค้นพบว่าเลือดในตัวทำให้เขามีพลังพิเศษ ถูกตามล่าโดยองค์กรลับ หรือเป็นข้อผูกมัดที่ต้องแลกด้วยการเสียสละ ตัวอย่างที่ชัดเจนจะเป็นแนวของ 'Fullmetal Alchemist' ที่เรื่องราวล้อกับการสืบทอดความรู้และบาปเก่า ๆ ของตระกูล ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างญาติและหน้าที่กลายเป็นปมดราม่า บางเรื่องนำพล็อตสายโลหิตไปผสมกับคำสาปหรือพิธีกรรม ทำให้ความลับที่ถูกเก็บไว้ออกมาในรูปแบบการแสดงพลังหรือพันธะที่ไม่อาจหลีกหนี ถ้าต้องแบ่งสไตล์พล็อตสายเลือดแบบที่เห็นบ่อย ๆ ในแฟนฟิค ผมแบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ ๆ ได้เลย — การเปิดเผย 'ทายาท' ที่ถูกซ่อน, คำสาปที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น, การทดลองทางเลือดหรือมรดกทางเวทมนตร์ที่ทำให้ตัวละครต้องเผชิญผลพวงที่หนักหน่วง และการแก้แค้นแนวครอบครัวที่ลากยาวข้ามชั่วอายุคน เหล่านี้มักมีธีมร่วมคือการต่อสู้กับชะตากรรมและเลือกเส้นทางของตัวเอง แฟนฟิคดี ๆ จะไม่หยุดแค่โชว์พลังหรือเปิดเผยความลับ แต่จะฉายภาพความขัดแย้งภายในครอบครัว ความผิดหวัง และการไถ่บาป ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่ารสชาติของเรื่องไม่ได้มาแค่จากจุดพลิกผัน แต่จากความหมายที่เลือดนั้นมีต่อคนในเรื่อง สุดท้ายแล้ว พล็อตสายโลหิตที่น่าจดจำคือพล็อตที่ทำให้ฉันสงสัยว่าถ้าฉันเป็นคนหนึ่งในตระกูลนั้น จะเลือกทำอย่างไร ไม่ใช่แค่ว่าพลังไหนจะน่าเท่แค่ไหน

แฟนๆพูดคุยกันคึกคักเรื่องนี้มานานแล้วและฉันเองก็ติดตามมาตลอด จนถึงตอนนี้ยังไม่มีประกาศฉบับเป็นทางการจากสำนักพิมพ์หรือผู้เขียนเกี่ยวกับการดัดแปลงนิยายของสมศักดิ์เจียมเป็นภาพยนตร์หรือซีรีส์ แต่ทิศทางความนิยมและประเด็นในนิยายมักทำให้โปรดักชันสนใจได้ง่าย เห็นได้จากกรณีของ 'ฮาวทูทิ้ง' ที่เริ่มจากกระแสออนไลน์แล้วกลายเป็นภาพยนตร์ดัง การที่งานเขียนมีฐานแฟนแน่นและธีมที่ชัดเจนเป็นจุดขายสำคัญสำหรับการเจรจาซื้อสิทธิ ฉันคิดว่าถ้ามีการเจรจาจริง จะต้องผ่านการปรับเนื้อหาให้เข้ากับสื่อภาพซึ่งอาจตัดหรือขยายบางตัวละคร ฉากที่มีภาพอารมณ์แรง ๆ และการใช้เพลงประกอบจะเป็นตัวชูโรง ฉะนั้นแฟนๆ ควรติดตามประกาศจากสำนักพิมพ์และช่องทางของผู้เขียนเป็นหลัก แต่ก็ยังตื่นเต้นกับความเป็นไปได้ที่จะได้เห็นโลกในนิยายถูกถ่ายทอดบนจอ เพราะนี่แหละคือเสน่ห์ของการดัดแปลงที่รอให้คนทำงานดี ๆ มาตีความใหม่

ฉันโตมาด้วยนิสัยชอบอ่านต้นฉบับก่อนดูเวอร์ชันหน้าจอเลยพูดได้ว่ามุมมองของผู้สร้างในงานให้สัมภาษณ์ทำให้สิ่งที่เคยเป็น 'ความในใจ' กลายเป็นองค์ประกอบเชิงภาพที่ชัดเจนขึ้น ผู้สร้างบอกว่าเหตุผลหลักที่หนังต่างจากหนังสือคือสื่อมันต่างกันโดยสิ้นเชิง ข้อความในหนังสือสามารถใช้เวิ่นเว้อหรือใส่บทร้อยเรียงความคิดภายในตัวละครได้ แต่ภาพยนตร์ต้องเล่าให้เห็น ดังนั้นจึงมีการถอดบทบรรยายยาว ๆ ทิ้งไป เพิ่มซีนสั้น ๆ ที่สื่อความหมายผ่านแสง สี เซ็ตติ้ง หรือดนตรีแทน เหมือนที่เคยเกิดขึ้นกับการดัดแปลงบางเรื่องอย่าง 'Before Sunrise' ที่เลือกความเงียบและสายตาเป็นภาษาแทนคำพูด อีกข้อที่ผู้สร้างย้ำคือการย่อโครงเรื่องเพื่อรักษาจังหวะ ไม่ใช่การตัดทอนเพื่อขาดความเคารพต่อเนื้อหา แต่เพื่อรักษาอารมณ์ภาพรวม จึงมีการรวบรวมเหตุการณ์และรวมบทบาทตัวละครหลายตัวเข้าด้วยกัน ผลลัพธ์คือบางจุดในหนังอาจดูกระชับหรือกระโดด แต่โดยรวมผู้สร้างตั้งใจให้มันเป็นประสบการณ์เชิงภาพที่ยืนได้ด้วยตัวเอง ซึ่งฉันยอมรับว่ามันได้ผลในบางฉาก แม้จะยังคงโหยหาเนื้อหาเชิงลึกจากเล่มต้นอยู่บ้าง

ฉันชอบเล่าเรื่องนี้ให้เพื่อนฟังเวลาเจอหนังผีที่คนพูดว่า "มาจากเรื่องจริง" หนึ่งในผู้กำกับที่ชัดเจนที่สุดในใจฉันคงเป็น James Wan — เขาคือคนที่พา 'The Conjuring' มาสู่จอใหญ่แบบที่ทั้งโลกพูดถึง เรื่องราวในหนังอ้างอิงจากเคสของครอบครัว Perron และทีมสืบสวนเหนือธรรมชาติของ Ed กับ Lorraine Warren ซึ่งหนังเวอร์ชันไทยก็มีการพากย์เสียงเพื่อเข้าถึงคนดูท้องถิ่นมากขึ้น ภาพลักษณ์การเล่าเรื่องของเขาเน้นบรรยากาศมากกว่าการโชว์เลือดสาด ฉันชอบที่บรรยากาศในฉากพากย์ไทยบางครั้งกลับให้ความรู้สึกใกล้ตัวขึ้น เพราะการเลือกน้ำเสียงและคำแปลสามารถทำให้เรื่องที่ดูไกลตัวกลายเป็นสิ่งที่เหมือนเกิดขึ้นใกล้บ้านเราได้จริง นอกจาก 'The Conjuring' ยังมีภาคต่ออย่าง 'The Conjuring 2' ที่หยิบคดี Enfield มาเล่าในสไตล์คล้ายกัน ซึ่งก็เคยเข้าฉายในบ้านเราและมีเวอร์ชันพากย์ให้คนที่ไม่ชอบซับดูได้ โดยรวมแล้ว ฉันมองว่า James Wan ทำให้คนไทยได้สัมผัสความหลอนที่มีแรงบันดาลใจจากเคสจริง ๆ ผ่านการพากย์ที่ช่วยลดช่องว่างภาษา ถึงจะรู้ว่าหนังหยิบรายละเอียดมาแต่งเพิ่ม แต่พลังของเรื่องจริงผสมกับฝีมือผู้กำกับยังคงทำให้หลายฉากติดตา และนั่นคือเหตุผลที่ฉันยังชอบกลับไปดูซ้ำบ่อย ๆ

คำถามนี้ทำให้ย้อนไปถึงช่วงเวลาที่ผลงานนั้นปลิวเข้ามาในชีวิตฉันและเปลี่ยนวิธีคิดแบบไม่รู้ตัวเลย ฉันมักเริ่มจากภาพเล็กๆ — ประโยคเดียวที่คัดสรรมาอย่างบาดลึก เรื่องราวที่ถามคำถามกับคนดูมากกว่าจะให้คำตอบ แนวคิดของผู้สร้างสำหรับฉันคือการทดสอบขอบเขตความเป็นมนุษย์: จะทำอย่างไรเมื่ออุดมคติชนกับความเป็นจริง เหมือนฉากหนึ่งใน 'Neon Genesis Evangelion' ที่ความโดดเดี่ยวและความหวังถูกถักทอจนแยกไม่ออก มันกระตุกให้คิดว่าผลงานที่ดีไม่จำเป็นต้องปลอบโยน แต่ต้องกระตุ้นให้คนดูค้นหาตัวเอง แรงบันดาลใจที่เห็นแล้วชอบคือการเอาประสบการณ์ส่วนตัวหรือความกลัวเล็กๆ มาขยายเป็นจักรวาลได้โดยไม่ทำให้เรื่องเล็กลง ผู้สร้างบางคนเลือกเริ่มจากความทรงจำเล็กๆ เช่น กลิ่นของฝน ความไม่แน่ใจในความสัมพันธ์ แล้วถักทอจนกลายเป็นเรื่องใหญ่ ที่สำคัญคือความกล้าที่จะซื่อสัตย์กับสิ่งที่อยากสื่อ แม้มันจะไม่เป็นที่นิยมก็เถอะ ฉันยังชอบการทิ้งช่องว่างให้ผู้ชมตีความเอง เพราะการปล่อยให้คนดูร่วมสร้างความหมาย มันทำให้ผลงานค้างคาในหัวนานกว่าความบันเทิงชั่วคราว