นิยายเรื่องไหนถ่ายทอดอารยธรรม กรีก โรมันได้สมจริงที่สุด?

จากมุมมองคนอ่านที่ชอบจินตนาการโลกกว้าง ฉันคิดว่าแทบจะไม่พบนิยายไทยที่ตั้งโลกทั้งเรื่องไว้ในอารยธรรมกรีก-โรมันแบบครบถ้วนในวงวรรณกรรมกระแสหลัก เหตุผลหนึ่งคือวัฒนธรรมและความคุ้นเคยของผู้อ่านไทยมักดึงไปทางเรื่องราวภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พุทธศาสนา หรือตำนานท้องถิ่นมากกว่า อีกอย่างคือการสร้างโลกใหม่ที่ยึดโยงกับประวัติศาสตร์ยุคคลาสสิกต้องการงานวิจัยและการจัดการรายละเอียดทางประวัติศาสตร์เยอะ ซึ่งนักเขียนไทยส่วนใหญ่เลือกแนวแฟนตาซีบริสุทธิ์หรือประวัติศาสตร์ไทยที่เข้าถึงได้ง่ายกว่า ประสบการณ์ส่วนตัวทำให้ฉันชอบงานที่ผสมผสานตำนานกรีกเข้าไปเป็นชิ้นเล็กๆ มากกว่าเห็นเป็นโลกทั้งหมด บ่อยครั้งที่เจอแนวคิด เทพปกรณัม หรือตัวละครที่ยืมคาแรกเตอร์มาจากตำนานกรีก-โรมันแต่ถูกวางในบริบทสมัยใหม่หรือโลกแฟนตาซีที่ผสมผสานหลายวัฒนธรรม ซึ่งก็ให้ความรู้สึกแปลกใหม่แต่ไม่ใช่การตั้งโลกแบบดั้งเดิมของกรีกหรือโรมันทั้งระบบ ถาอยากสัมผัสบรรยากาศโลกกรีก-โรมันในภาษาไทย แนะนำให้ลองอ่านนิยายแปลอย่าง 'The Song of Achilles' หรือผลงานทางประวัติศาสตร์ของผู้เขียนตะวันตกที่เล่าเรื่องยุคคลาสสิกอย่างลึกล้ำ เพราะงานแปลเหล่านี้เติมเต็มช่องว่างที่นิยายไทยยังไม่ค่อยเข้าไปถึงได้ดี และถ้าคิดถึงความเป็นไปได้ เห็นชัดว่ามีพื้นที่ว่างมากสำหรับนักเขียนไทยที่จะทดลองสร้างโลกกรีก-โรมันในเวอร์ชันของตัวเอง ซึ่งฉันเองก็อยากเห็นผลงานแบบนั้นออกมาสักครั้งหนึ่ง

ฉันจำได้ว่าครั้งแรกที่สนใจพิธีกรรมกรีก-โรมันคือการนั่งดูสารคดีที่ผสมภาพฟุตเทจจริงกับการย่อฉากบูชาและเทศกาลแบบจัดฉากอย่างละเอียด 'The Greeks: Crucible of Civilization' เป็นรายการที่ฉันชอบเป็นพิเศษ เพราะมันลงรายละเอียดเรื่องเทศกาลสำคัญอย่างโอลิมเปียก้า การถวายเครื่องบูชา และบทบาทของนักบวชในชีวิตประจำวันอย่างชัดเจน ส่วนฝั่งโรมัน ถ้าต้องการเห็นภาพพิธีกรรมของรัฐ ทั้งการบวงสรวงก่อนสงคราม การทำพิธีทรัมฟ์ หรือการดูดวงด้วยเลิฟโต (liver divination) 'Rome: Rise and Fall of an Empire' กับซีรีส์ 'Roman Empire' บนแพลตฟอร์มสตรีมมิงให้ภาพรวมที่เข้าใจง่าย แม้ว่าซีรีส์บางเรื่องจะผสมการเล่าเชิงดราม่า แต่ยังมีการหยิบงานโบราณคดีมาอธิบายประกอบอย่างมีประโยชน์ การเลือกดูสารคดีประเภทนี้สำหรับฉันคือการชอบเปรียบเทียบ: ดูว่าแต่ละรายการนำเสนอพิธีกรรมแบบไหน เล่าเรื่องผ่านหลักฐานทางโบราณคดีหรือผ่านคำบันทึกของคนสมัยนั้นมากกว่ากัน ตัวอย่างเช่น สารคดีบางตอนจะอธิบายการบูชาเทพเจ้าตามครัวเรือน (household cult) และพิธีฝังศพที่เปลี่ยนผ่านตามยุคสมัย ขณะที่รายการอื่นๆ จะเน้นพิธีการของรัฐและความสัมพันธ์ระหว่างศาสนาและการเมือง การดูหลายๆ แหล่งผสมกันช่วยให้รู้สึกว่าพิธีกรรมไม่ใช่เรื่องนิ่ง แต่เป็นการปฏิบัติที่พัฒนาไปตามบริบทของสังคม ท้ายที่สุด แนะนำให้จับคู่การดูสารคดีกับบทความสั้นๆ หรือหนังสือสรุปเกี่ยวกับพิธีกรรม เช่นงานเขียนเกี่ยวกับเทศกาลกรีกและพิธีบูชาสาธารณะของโรมัน เพราะการมีภาพและข้อความควบคู่กันจะทำให้เข้าใจได้ลึกขึ้นและสนุกขึ้นเมื่อเห็นรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ อย่างการเตรียมเครื่องบูชา หรือลำดับขั้นตอนพิธี ฉันมักจะรู้สึกตื่นเต้นทุกครั้งที่เห็นพิธีเล็กๆ ในฉากที่ถูกนำกลับมามีชีวิตอีกครั้ง

ฉันมองว่าเกม-มังงะที่ขยับฉากไปยังอารยธรรมกรีกและโรมันบ่อยที่สุดคงหนีไม่พ้น 'Fate/Grand Order' เพราะมันเป็นคอนเทนท์แบบที่ยกเอาตำนานและฮีโร่จากหลากหลายยุคมาปะทะกันอยู่แล้ว ในมุมของแฟนเกมแบบฉัน สิ่งที่ทำให้ซีรีส์นี้โดดเด่นคือระบบเนื้อเรื่องแบบ 'ซิงกูลาริตี' และอีเวนท์ที่สลับพาผู้เล่นไปยังโลกอดีตต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นตำนานกรีกหรือฉากที่ได้แรงบันดาลใจจากโรมัน เหล่าบุคคลในตำนานทั้งกรีกและโรมันถูกเรียกมาเป็นฮีโร่ ทำให้บรรยากาศ ประวัติศาสตร์วัฒนธรรม และเทพนิยายคลุกเคล้าเข้าด้วยกันอย่างต่อเนื่อง เหมือนได้เที่ยวพิพิธภัณฑ์เดินข้ามยุค แต่ยังมีความแฟนตาซีจัดเต็ม ความน่าสนใจอีกอย่างคือการตีความสองโลกที่ไม่ยึดติดกับต้นฉบับอย่างเดียว ทำให้เราได้เห็นเวอร์ชันที่หลากหลายของตัวละครเดียวกัน พูดง่ายๆ ว่าถ้าคุณนับจำนวนครั้งที่เนื้อเรื่องพาไปยังธีมกรีก-โรมัน ทั้งในรูปแบบหลักและอีเวนท์ข้างเคียง เกมนี้อยู่ในท็อปและให้ความรู้สึกว่าโลกคลาสสิกถูกหยิบมาใช้บ่อยและสร้างสรรค์อยู่เสมอ

ฉันมักจะชอบคิดถึงฉากกรีก-โรมันเหมือนภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีชีวิต เพราะสไตล์แฟนอาร์ตแบบเรอเนซองซ์หรือบาโรกทำให้ความยิ่งใหญ่และความพิถีพิถันของสถาปัตยกรรมเด่นชัดขึ้น การใช้โทนสีอบอุ่นของหินอ่อน เฉดเทอร์ราซโซ่ และแสงทองช่วงสายวัน จะช่วยสื่อถึงความคลาสสิกได้ทันที การลงรายละเอียดแบบงานสีน้ำมันหรือการใช้การไล่สีแบบชัดเงาจะทำให้ผ้าโทก้า โล่ และเกราะดูมีมิติ ฉันมักจะเพิ่มร่องรอยความเก่า เช่น รอยแตกร้าวของหิน แผ่นโมเสกที่หลวม และลายสนิมบนทองสัมฤทธิ์ เพื่อให้ภาพเล่าเรื่องได้เอง การจัดองค์ประกอบเน้นเส้นตั้งของเสา พื้นที่ว่างระดับชั้น และจังหวะของกลุ่มคน จะช่วยให้ฉากมีความเป็นละครมากขึ้น ถ้าต้องการอ้างอิงสมัยใหม่ การดึงสไตล์จากเกมอย่าง 'Assassin's Creed Odyssey' หรือภาพยนตร์ที่ให้ความรู้สึกมหากาพย์มาเป็นแนวทางก็ไม่ผิด แต่ฉันชอบผสมเส้นสายคลาสสิกกับเทคนิคภาพถ่ายสมัยใหม่ เช่น เบลอเชิงศิลป์ ฟิล์มเกรน หรือการใช้แสงย้อน เพื่อให้แฟนอาร์ตไม่ซ้ำกับภาพประกอบแบบประวัติศาสตร์ล้วนๆ และสุดท้าย อย่าลืมศึกษารายละเอียดเล็กๆ เช่นลวดลายกรีกโบราณบนขอบผ้าและเครื่องปั้นที่ช่วยเติมจังหวะให้ฉากมีชีวิต

เสียงกลองทิพและคอรัสที่ก้องในพื้นหลังของ 'Assassin's Creed Odyssey' ทำให้ฉันนึกถึงทะเลเอเจียนและโถงวิหารที่มีร่องรอยการบูชาอย่างชัดเจน ความรู้สึกแรกเมื่อได้ยินธีมของเกมนี้คือความเป็นท้องถิ่นที่ถูกผสมเข้าไปอย่างตั้งใจ—ไม่ใช่แค่เพลงสไตล์กรีกแบบผิวเผิน แต่มีกลิ่นอายของเครื่องดนตรีโบราณอย่างลักษณะของซอเครื่องสายเล็ก ๆ ท่วงทำนองที่ใช้สเกลแบบดอเรียนหรือฟริเจียน และเสียงร้องประสานที่ทำให้ฉากสำรวจวิหารหรือทะเลมีมิติ ความเงียบระหว่างโคลงจังหวะกับท่วงทำนองก็ช่วยให้เสียงคลื่น เสียงรองเท้าบนหิน และเสียงผู้คนดูสมจริงขึ้น ในมุมส่วนตัว ฉันจำได้ว่าตอนหนึ่งที่เดินขึ้นไปบนเนินและได้ยินคอรัสแผ่ว ๆ ในระยะไกล มันทำให้ฉากนั้นกลายเป็นภาพจำมากกว่าแค่ฉากเกม—กลายเป็นความทรงจำที่ได้กลิ่นอายวัฒนธรรมกรีกโบราณจริง ๆ เพลงประกอบของเกมนี้จึงไม่เพียงแค่เสริมบรรยากาศ แต่มันเป็นตัวบอกทิศทางอารมณ์ ทำให้ทุกการผจญภัยรู้สึกมีน้ำหนักและเรื่องเล่าแบบกรีกโบราณที่ซ่อนอยู่ในทุกมุมของแผนที่

ฉันชอบเวลาที่หนังโบราณจับพลังสงครามแล้วทำให้เรารู้สึกว่าทุกชิ้นส่วนของสนามรบมีน้ำหนัก ในมุมของฉัน ผู้กำกับที่ถ่ายทอดสงครามสไตล์โรมันได้ทรงพลังที่สุดคือ Ridley Scott เพราะการจับโทนของเขาทั้งภาพและเสียงทำให้ความโหดร้ายและความอลังการกลายเป็นสิ่งที่เราสัมผัสได้จริง การเล่าเรื่องใน 'Gladiator' ไม่ได้เป็นแค่วิวทิวทัศน์ยักษ์ใหญ่ สายตาและจังหวะตัดต่อของเขาทำให้เราเข้าไปยืนในคอกนักสู้ รู้สึกถึงฝุ่น เลือด และเสียงคุยกระซิบระหว่างการเมืองกับความร้อนแรงของสนามประลอง อีกด้านหนึ่ง Scott ยังมีความสามารถในการผสานฉากสงครามกับจิตวิญญาณของตัวละคร ทำให้การต่อสู้ไม่ใช่แค่โชว์ทักษะ แต่เป็นบททดสอบศีลธรรมและชะตากรรม มุมมองของฉันคือคนที่พูดถึงความยิ่งใหญ่มากกว่าฉากแอ็กชันจะเข้าใจความหมายของสงครามแบบโรมันมากขึ้น เพราะ Scott ให้ความสำคัญกับผลลัพธ์ทางจิตใจของการสู้รบ ไม่ใช่แค่สเปเชียลเอฟเฟกต์ ทำให้ผลงานของเขายังคงอยู่ในใจฉันเสมอเมื่อคิดถึงหนังสงครามโบราณ

เมื่อคิดถึงซีรีส์ที่ทำให้ฉันรู้สึกว่าเดินอยู่บนถนนหินในกรุงโรมจริงๆ ใจฉันจะนึกถึง 'Rome' ก่อนเสมอ ฉันดู 'Rome' ตอนกลางคืนกับชามป๊อปคอร์นแล้วรู้สึกได้เลยว่างานสร้างกับรายละเอียดเล่าเรื่องทำให้การเมือง เศรษฐกิจ และชีวิตประจำวันของชาวโรมันกลายเป็นสิ่งที่ผสมผสานกันอย่างแนบเนียน การแสดงออกทางอารมณ์ของตัวละครเล็กๆ อย่างทหารหรือแม่บ้าน ทำให้ภาพใหญ่ของสงครามและอำนาจดูมีน้ำหนักขึ้นกว่าแค่ฉากต่อสู้ ฉันชอบมุมที่ซีรีส์ไม่พยายามทำให้ทุกอย่างสมบูรณ์แบบตามหลักประวัติศาสตร์ แต่นำเสนอเป็นมนุษย์ที่มีข้อดีข้อเสีย ทำให้รู้สึกเชื่อมโยงกับผู้คนในอดีต ในฐานะคนที่ชอบเปรียบเทียบ ฉันมักจับคู่ 'Rome' กับ 'I, Claudius' ที่เน้นการวางบทและการเมืองแบบประชดเสียดสี รวมถึง 'Spartacus' ที่ให้ความรู้สึกดิบและแรงกดดันบนชีวิตทาสและนักสู้ ถ้ามองหามุมเบาสบายขึ้น 'Plebs' ให้ภาพชีวิตชั้นกลาง-ล่างของโรมในแบบตลก แต่ก็สะท้อนสังคมได้ดี การเลือกดูขึ้นกับอารมณ์ของฉันวันนั้น—อยากเห็นความยิ่งใหญ่ ก็ดู 'Rome' อยากศึกษากลวิธีทางการเมืองก็ดู 'I, Claudius'—และท้ายที่สุดทุกเรื่องทำให้ฉันยิ้มกับความซับซ้อนของอารยธรรมนี้

นึกย้อนกลับไปตอนที่เห็นคอสเพลย์ชุดเทพกรีกครั้งแรก ความรู้สึกเหมือนเจองานศิลป์ที่ขยับได้เลย—ทั้งการจัดแสง ท่าทาง และเสื้อผ้าที่หยิบองค์ประกอบจากปฏิมากรรมโบราณมาใช้ ทำให้ฉันเริ่มสังเกตว่าศิลปินคอสเพลย์หลายคนตั้งใจดึงแรงบันดาลใจจากอารยธรรมกรีก-โรมันอย่างจริงจัง ไม่ได้มีเพียงแค่ ‘ชุดโทกา’ ง่ายๆ แต่เป็นการประยุกต์ลวดลายนูนต่ำของเครื่องประดับ ศีรษะประดิษฐ์แบบรูปพวงมาลัย และเส้นสายของเกราะที่คล้ายงานโลหะโบราณในภาพยนตร์หรือภาพวาดคลาสสิก ผู้สร้างคอสเพลย์จำนวนมากได้รับอิทธิพลจากงานออกแบบของภาพยนตร์ดังๆ เช่น สไตล์ชุดรบจาก '300' ที่ทำให้เกิดเทรนด์สปาร์ตัน และชุดนักรบที่มีความอลังการจาก 'Wonder Woman' ซึ่งออกแบบให้ดูทั้งเป็นเทพและเป็นนักสู้ไปพร้อมกัน นักออกแบบเครื่องแต่งกายในวงการหนัง เช่นคนที่อยู่เบื้องหลังงานของ 'Gladiator' หรือผลงานแฟรนไชส์เกมอย่าง 'God of War' ก็กลายเป็นต้นแบบให้คอสเพลเยอร์หยิบไอเดียไปปรับใช้ การเห็นชุดที่ได้แรงบันดาลใจจากรูปปั้นกรีกโบราณทำให้การโพสท่าและคอนเซ็ปต์งานถ่ายภาพดูมีน้ำหนักทางอารมณ์มากขึ้น สุดท้ายแล้ว สิ่งที่ทำให้ฉันหลงใหลคือการที่ศิลปินแต่ละคนตีความโลกคลาสสิกต่างกัน บางคนเน้นความงามแบบเทพนิยาย บางคนเน้นความโหดเหี้ยมของนักรบ ทั้งหมดนี้สะท้อนว่ามรดกภาพลักษณ์จากกรีก-โรมันยังมีชีวิตและเปลี่ยนรูปในสมัยใหม่ได้อย่างไม่น่าเบื่อ ช่วงที่เดินดูงานคอนเวนชันและโซเชียลมีเดียบ่อยๆ ทำให้ได้เห็นการทดลองรูปแบบใหม่ๆ ที่ต่อยอดจากคลาสสิก และนั่นแหละคือเหตุผลที่ฉันยังติดตามต่อไม่เลิก