บทเรียนจากซุน วู ที่ผู้นำองค์กรควรนำไปใช้มีอะไรบ้าง?

สายเกมส์มักอ้างคำพูดของซุนวูเมื่อกำลังพูดถึงการเล่นแบบวางแผน เช่นประโยคที่คนไทยคุ้นเคยว่า 'รู้เขารู้เรา รบร้อยครั้งชนะร้อยครั้ง' ซึ่งในบริบทของเกมออนไลน์มันหมายถึงการอ่านแมพ อ่านจังหวะ และรู้จุดแข็ง-จุดอ่อนของทั้งทีมตรงหน้าและทีมเราเอง ผมมักแซวเพื่อนเวลาร่างฮีโร่ว่าอย่าแค่บ้าฝีมือ ต้องมีแผนรองรับเสมอ อีกประโยคที่ได้ยินบ่อยคือแนวคิดว่า 'สุดยอดยุทธศาสตร์คือทำให้ศัตรูยอมโดยไม่ต้องศึก' ซึ่งในโลกการแข่งขันหมายถึงการปั่นจิตฝ่ายตรงข้ามด้วยข้อมูล เฟคไลน์ หรือการกดดันเชิงจิตวิทยา—เทคนิคที่เห็นได้บ่อยในแมตช์ระดับโปรของ 'Dota 2' การใช้คำคมเหล่านี้ในชีวิตจริงบางทีก็ดูเท่และได้ผล ขณะเดียวกันก็เสี่ยงเมื่อนำมาใช้แบบขาดจริยธรรม ดังนั้นผมมองว่าการยกคำคมซุนวูมาใช้ต้องมีความรับผิดชอบ ทั้งด้านผลลัพธ์และมนุษยสัมพันธ์

ซุนอี๋จาก 'Feng Shen Ji' เป็นตัวละครที่ทรงพลังมากด้วยความสามารถพิเศษหลายด้าน เริ่มจากพลังกายภาพที่เหนือมนุษย์อย่างชัดเจน ตัวละครนี้สามารถต่อสู้กับศัตรูที่แข็งแกร่งกว่าได้ด้วยทักษะการต่อสู้อันน่าทึ่ง แรงกระแทกจากหมัดแต่ละครั้งสร้างความเสียหายมหาศาล อีกด้านที่โดดเด่นคือความสามารถในการควบคุมและเปลี่ยนรูปพลังงาน หลายครั้งที่เห็นเขาสร้างคลื่นพลังสีทองเพื่อโจมตีศัตรูระยะไกล หรือแม้แต่ใช้เป็นเกราะป้องกันตัว ความสามารถนี้พัฒนาขึ้นเรื่อยๆตามเนื้อเรื่อง จนกลายเป็นหนึ่งในนักรบที่สำคัญที่สุดในสงครามระหว่างเทพและมนุษย์

เคยเจอคำถามนี้บ่อยในฟอรัมแปลอนิเม์! 'ซุน ฮู หยิน' (孙悟空) คือชื่อจีนของ 'Sun Wukong' ตัวละครหลักจากวรรณกรรมคลาสสิก 'Journey to the West' ความน่าสนใจคือชื่อนี้มีเลเยอร์ของความหมายซ่อนอยู่ 孙 (ซุน) แปลว่า 'หลาน' 悟空 (อู่ khong) แปลว่า 'ตื่นรู้สู่ความว่างเปล่า' ซึ่งสะท้อนเส้นทางจากปิศาจลิงสู่ผู้รู้แจ้ง ชื่อภาษาอังกฤษเลี่ยงการแปลตรงตัวเพราะอาจฟัง weird แตเลือก保留 phonetics กับ essence แทน ใน pop culture ต่างประเทศมักเรียก简化ว่า 'Monkey King' ถึงจะไม่ครบถ้วนแต่จับ essence เรื่อง rebellious spirit ได้ดี

Sun Li เป็นตัวละครที่ถูกพูดถึงไม่น้อยในวงการมังงะ แต่หากจะให้เลือกเรื่องที่เธอโดดเด่นที่สุด คงหนีไม่พ้น 'Feng Shen Ji' มังงะแนวแฟนตาซีจีนที่ผสมผสานตำนานและสงครามเทพอย่างลงตัว ที่น่าสนใจคือ Sun Li ไม่ใช่เพียงนักรบธรรมดา แต่เธอมีพัฒนาการด้านจิตใจและพลังที่ซับซ้อน ทำให้ผู้อ่านติดตามได้ไม่เบื่อ ฉากที่เธอต้องเลือกระหว่างภาระหน้าที่กับความสัมพันธ์ส่วนตัวยังคงตราตรึงใจหลายคนจนถึงตอนนี้

ความทรงจำเกี่ยวกับ 'สาวน้อยจอมพลัง โด บง ซุน' มักจะพาฉันกลับไปสู่ความตื่นเต้นตอนใหม่ออกฉาย และนั่นทำให้เลือกสะสมของบางชิ้นได้ชัดเจนขึ้นว่าควรลงทุนกับอะไร ในฐานะคนที่ชอบเก็บของที่มีเรื่องราว ผมมองว่าสคริปต์ต้นฉบับที่มีลายเซ็นหรือโน้ตประกอบจากทีมงานถือเป็นสมบัติชิ้นหนึ่ง สคริปต์พวกนี้ไม่เพียงแต่เป็นกระดาษที่พิมพ์บท แต่ยังเป็นหลักฐานของการทำงานร่วมกันระหว่างนักแสดงกับผู้กำกับ เห็นมุมมองการตีความตัวละครผ่านบันทึกเล็ก ๆ บนขอบกระดาษ ทำให้ของชิ้นนั้นมีคุณค่าทางอารมณ์และประวัติศาสตร์ นอกจากสคริปต์แล้ว อุปกรณ์ถ่ายทำจริงเช่นเสื้อผ้าที่ตัวละครสวม หรือของใช้ที่ปรากฏเด่นในฉาก ก็มีเสน่ห์ในแง่ความเท่และความใกล้ชิดกับผลงาน ส่วนบ็อกซ์เซ็ต Blu-ray แบบลิมิเต็ดที่มาพร้อมบุ๊คเลตภาพถ่ายเบื้องหลังและคอมเมนทารี ก็เหมาะสำหรับคนอยากได้ทั้งคุณภาพภาพเสียงและข้อมูลเชิงลึก ราคามักสูงแต่แลกมาด้วยความครบถ้วนของคอนเทนต์ ทำให้เวลาหยิบมาเปิดดูรู้สึกคุ้มค่า สุดท้ายแล้วสำหรับฉัน การเลือกชิ้นสะสมขึ้นกับความผูกพันและพื้นที่จัดเก็บ ถ้ามีพื้นที่จำกัด ให้เน้นชิ้นที่เล่าเรื่องได้ เช่นสคริปต์หรือไอเท็มที่ใช้ถ่ายทำ แต่ถาต้องการโชว์ความรักในงาน ศิลปะภาพถ่ายในบ็อกซ์เซ็ตก็เติมบรรยากาศห้องได้ดี เห็นแบบนี้แล้วก็อยากให้คนสะสมเลือกชิ้นที่ทำให้หัวใจเต้นตอนเห็นมันอยู่ตรงชั้นโชว์ด้วยนะ

บ่อยครั้งที่ฉันเห็นคนเอา 'ศิลปะการสงคราม' ของซุน วูมาเปรียบกับแนวคิดสงครามสมัยใหม่แบบตรงๆ แล้วเกิดความสงสัยว่าทั้งสองต่างกันแค่ภาษาเท่านั้นจริงไหม ฉันมองว่าพื้นฐานของซุน วู คือการเน้นยุทธศาสตร์เชิงจิตวิทยา การใช้การหลอกล่อ และการชิงความได้เปรียบโดยไม่จำเป็นต้องต่อสู้ให้สิ้นเปลือง เขาพูดถึงการชนะโดยไม่ต้องรบ การรู้สถานการณ์และใช้ความยืดหยุ่นเป็นหลัก ซึ่งยังให้ข้อคิดที่คมกริบสำหรับผู้บัญชาการในทุกยุค แต่เมื่อมองจากกรอบสงครามสมัยใหม่ ความเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีและโครงสร้างการเมืองทำให้ทฤษฎีต้องขยายออกไปมาก ระบบข่าวกรองแบบเรียลไทม์ อาวุธความแม่นยำสูง การปฏิบัติการร่วมแบบเต็มรูปแบบ (land-sea-air-cyber-space) และกฎระเบียบระหว่างประเทศสร้างบริบทใหม่ที่ซุน วูไม่ได้คาดคิดไว้ การปฏิบัติการเชิงเศรษฐกิจ การคว่ำบาตร และการรณรงค์ข้อมูลสารสนเทศมีบทบาทสำคัญจนกลายเป็นสนามรบด้านอื่น ๆ นอกเหนือจากสนามรบดั้งเดิม สรุปง่าย ๆ คือหลักการของซุน วูยังมีคุณค่าในความเป็นสากล เช่น การประเมินอำนาจ ความสำคัญของข่าวกรอง และการใช้เล่ห์กล แต่สงครามสมัยใหม่มีเครื่องมือและระดับผลกระทบที่ซับซ้อนกว่า ต้องคำนึงถึงมิติเทคโนโลยี กฎหมายระหว่างประเทศ และผลกระทบทางสังคมที่ยาวนานขึ้น นั่นทำให้แนวคิดทั้งสองทั้งตัดกันและเติมเต็มกันได้ในกรอบที่แตกต่างกัน

เชื่อเลยว่าคนที่เพิ่งเริ่มอยากอ่านงานของซุน วูจะได้ประโยชน์มากจากฉบับที่อธิบายบทแต่ละตอนเป็นภาษาไทยชัดเจนและมีคอมเมนต์ประกอบ ฉบับแบบนี้มักจะมีการแปลประโยคคลาสสิกเป็นภาษาไทยที่ทันสมัย พร้อมคำอธิบายเชิงบริบทว่าประโยคไหนหมายถึงอะไรในเชิงยุทธศาสตร์และสภาพแวดล้อมทางประวัติศาสตร์ การอ่านสไตล์ของฉันมักจะเริ่มจากการเลือกฉบับที่มีบทนำยาวๆ และเชิงอรรถหลายข้อ เพราะการได้อ่านคำอธิบายช่วยให้จับใจความเชิงนามธรรมเช่นเรื่อง 'รู้เขา รู้เรา' หรือการประเมินสภาพภูมิประเทศได้ง่ายขึ้น อีกอย่างที่สังเกตมาคือฉบับที่แปลแบบเป็นภาษากลางอ่านง่ายกว่าฉบับที่แปลตรงตัวจากจีนโบราณมาก ทำให้เหมาะกับคนที่อยากเอาไปใช้จริง เช่นในการคิดกลยุทธ์ธุรกิจหรือการจัดการทีม ถ้าต้องแนะนำแบบตรงไปตรงมา ให้หา 'ศิลปะการสงคราม' ฉบับแปลที่มีคอมเมนต์เสริมและเชิงอรรถเยอะ ๆ เพราะมันเติมช่องว่างระหว่างข้อความโบราณกับการตีความสมัยใหม่ได้ดี และจะรู้สึกว่าข้อความโบราณไม่ได้ไกลจากชีวิตประจำวันอย่างที่คิด

การนำบทของซุน วู มาสอนให้เด็กเข้าใจกลยุทธ์เป็นหนึ่งในวิธีที่ผมเจอแล้วว่าสนุกและมีพลังมาก ผมมักเริ่มจากการย่อแนวคิดให้ง่าย: อธิบายว่า 'รู้เขา รู้เรา' ไม่ได้แปลว่าต้องอ่านใจคน แต่หมายถึงการสังเกต สรุปจุดแข็งจุดอ่อนอย่างเป็นระบบ แล้วให้เด็กลองสรุปสถานการณ์สั้น ๆ ด้วยภาษาของตัวเอง จากนั้นผมจะให้กิจกรรมเป็นคู่ ให้เด็กสองคนสลับบทเป็นผู้โจมตีและผู้ป้องกัน เพื่อฝึกการวางแผนล่วงหน้าและการปรับตัวเมื่อแผนถูกขัดจังหวะ ในขั้นต่อไปผมใส่ตัวอย่างจาก 'The Art of War' แบบย่อ ๆ แล้วจับมาเปรียบเทียบกับเกมกระดานหรือการเล่นกลุ่ม เช่น เปลี่ยนคำว่า “ชนะโดยไม่ต้องสู้” ให้เป็นภารกิจที่ต้องชนะด้วยการวางตำแหน่งหรือการเจรจา ผลคือเด็กได้เรียนทั้งคำศัพท์กลยุทธ์และกรอบความคิดแบบเป็นระบบโดยไม่รู้สึกว่ากำลังเรียนหนังสืออย่างเดียว กลับสนุกกับการลองผิดลองถูกและวิพากษ์แผนของตัวเองมากขึ้น