Pagkatapos nilang umalis ay naisipan kong tawagan si Olive. Alam kong siya lang ang tanging makakaintindi sa aking nararamdaman. Mabilis akong naupo sa pinakamalapit na sofa sa aming malawak na sala. Hinintay kong sagutin ni Olive ang aking tawag at hindi nga ako nagkamali. Pagkatapos ng ilang ring ay sinagot na niya iyon.
"Hello?" tanong kaagad nito sa akin.
Napangiti ako ng bahagya na para bang nakikita ako ni Olive. Naisip ko rin kung katulad ba ng nararamdaman niya noon ang nararamdaman ko ngayon. Kasi kung tutuusin pareho kaming niloko.
"Olive," umpisa ko.
"Ano ba 'yon? Hoy! bruha ka, huwag mo akong pinapakaba. Spill the beans, dali!" apuradong sabi nito.
Napabuntonghininga muna ako bago nagpatuloy. Iniisip kong tama bang itanong ko sa kaibigan ang mga bagay-bagay na magpapaalala sa kaniya sa masasakit na karanasan niya sa piling ng dating asawa. Pero kung hindi ko naman gagawin, paano ako magsisimula?
"Anong ginawa mo noong unang nalaman mong nagloloko si Dindo?" mahinang tanong ko dito.
Alam kong nagulat ang kaibigan sa aking sinabi dahil ilang sandali pa ay hindi man lamang ito nagsalita. Narinig ko pa itong napabuntonghininga at napalitan ng ingay ng nagkakalansing na bagay ang background nito.
"Alam mo Laura, isang gabi kong iniyakan ang bagay na 'yon. Naisip ko ngang magpakamatay dahil pakiramdam ko wala akong kwenta. May mga anak na kami pero nagawa niya pa rin akong lokohin," sabi nito kapagkuwan. "Pero naisip ko, dapat maging matatag ako. Ipaglalaban ko ang karapatan ko. Ipaglalaban ko ang pagsasama namin para sa mga bata. Inaway ko siya, syempre," dagdag pa nitong sabi.
Nararamdaman ko pa rin sa boses ng kaibigan na nasasaktan pa rin ito. Alam kong pinapatatag niya lang ang sarili noong isang araw na nagkita kami. Ganoon naman yata siguro ang lahat ng mga babae. Women could pretend to be strong but deep inside they were broken.
"I want to hug you right now, Olive. For being strong and for being a mother to your kids," tanging nasabi ko na lamang. Batid kong, kung magpapatuloy pa ang aking kaibigan ay baka pareho lang kaming masaktan.
Nandoon ako noong mga panahong nagluluksa ito. Pero ngayon, hindi ko siya maaaring idawit sa nangyayari sa akin. Buhay ko ito. Ako dapat ang humarap nito.
Kung pagiging makasarili man ang paglilihim, mas gugustuhin ko na lamang na maging ganoon ako. Mas gugustuhin ko na lamang na sarilinin ang aking problema.
Natatakot ako na hindi ko alam.
Natatakot akong baka kapag sinukuan ko si Bernard ngayon, bumalik na naman ako sa pag-iisa. Matagal akong namuhay nang malungkot. Si Lara lamang ang tanging sandigan ko ngunit, nawala pa ito. At ngayon, natatakot akong pati si Bernard ay mawala rin.
"Kapag nasaktan ka na ng sobra, kusa na lamang susuko ang puso mo. Maiisip mo na lang na, tama na. Hindi na sila, worth it. We can be as martyrs as we want, but we can always think if it is still worth fighting," dagdag pa nito.
Nang matapos ang tawag ko sa aking kaibigan ay napasandal na lamang ang aking likod sa sofa. Hinilot ko ang aking sentido at bahagyang pumikit. Napakahirap magdesisyon sa mga bagay-bagay lalo pa at lahat ay kailangan mong timbangin.
Naisip ko rin ang sinabi sa akin ni Olive, kanina. Fight if it was still worth it.
Tama pa ba na ipaglaban ko si Bernard? Ang lahat ng tao ay nagkakasala at lahat ay puwedeng magbago. Pwede ko siyang bigyan ng pagkakataon ngunit, hanggang kailan?
Ilang sandali pa ay napabuntonghininga na lamang ako. Mabilis din akong tumayo para magbihis. Naalala kong pinakaiusapan nga pala ako ni Bernard para puntahan ang aming maisan.
Isang skinny fitted jeans na black ang aking isinuot. Maluwang naman ang aking white t-shirt na pinatungan ng black cargo jacket. Nagsuot din ako ng boots para sa pagroronda mamaya sa lugar. Habang dinala ko naman ang isang cowgirl hat para proteksyon sa init.
"Nene, magluto ka na agad ng tanghalian. Baka mamaya pa ako makakauwi," wika ko sa aking katulong pagkababa ko pa lamang sa hagdanan. Abala ito sa paglilinis ng mga figurine habang pasayaw-sayaw pa.
Iniwan nito ang ginagawa at binalingan ako. "Opo, Ma'am. Ako na po ba ang bahala o may gusto ka pong kainin Ma'am?" tanong nito sa akin.
"Wala. Kung ano na lang ang gusto mo. Kung hindi ako aabot sa tanghalian, pakihatid na lamang sa tauhan ang pagkain. Nasa may maisan lang ako," sabi ko bago umalis.
Nilibot ko kaagad ang likuran ng aming mansion. Ilang metro lang ang aking nilakad at narating ko na ang isang malaking kwadra ng mga hayop. Tinungo ko ang kwadra ng mga kabayo at kinuha ang aking paboritong alaga, si Kidlat. My Arabian horse. Niregalo ito sa akin ni Bernard noong bago pa lamang kaming ikasal.
Bago ko ito kinuha ay hinaplos ko muna ang mukha nito. Napakaamo niyon at napakalambot din ng mga balahibo nito. Napangiti ako ng humalinghing ang kabayo sa aking bawat haplos habang umaalog naman ang ulo nito na para bang gustong-gusto nito ang aking ginagawa.
"Good boy," sabi ko nang tuluyan itong mailabas mula sa kwadra. Sumakay kaagad ako rito at inayos ang aking sarili sa ibabaw ng saddle nito.
Pinatakbo ko kaagad si Kidlat at pareho naming binaybay ang malawak na lupain na ilang kilometro pa mula sa aming mansion. Mabilis ang pagtakbo ng kabayo na para bang may hinahabol ito. Ang lakas ng hangin na tumatama sa aking mukha ay hindi ko alintana. Maging ang panaka-nakang pagtabing ng mga hibla ng aking buhok ay hindi ko na ininda. The wind gave calmness inside of me that I didn't care if it was too strong or not.
Ilang sandali pa ay natanaw ko kaagad ang malawak na taniman ng tubo. Maging ang mga maisan ay nakikita ko rin. Napakagandang pagmasdan niyon lalo pa at kulay berde pa lamang ito. Habang ang kalapit namang lupain ay mukhang bagong tanim pa lamang.
"Magandang umaga! Kumusta po?" bati ko sa grupo ng mga magsasaka. Sa kanilang hitsura ay napagtanto kong kagagaling lamang nila sa taniman ng palay.
"Magandang umaga rin, Mayora. Saan po ang tungo niyo?" tanong sa akin ng pinakamatanda sa grupo.
"Pupunta po ako sa maisan. Titingnan ko lang," sagot ko naman.
"Aba, eh! Baka sa bagong tanim po? Doon din po kami tutungo. Ang grupo po kasi namin ang magtatanim doon."
Napatango ako sa kaniyang sinabi. Nagulat din ako dahil nahuli ang pagtatanim sa bakanteng lupa, ngunit hindi na ako nagtanong pa sa mga trabahante. Kakausapin ko na lamang si Andrew tungkol doon.
"Mauna na po ako. Hihintayin ko kayo roon. Salamat po!" wika ko bago tuluyang nagpaalam.
Pinasibad ko agad si Kidlat at mabilis naming narating ang bakanteng lupain. Nakita ko kaagad si Andrew sa gilid ng kaniyang sasakyang Wrangler na nakasandal doon. Nakapamulsa pa ito habang pinagmamasdan akong papalapit sa kaniya. As usual, rugged na naman ang hitsura nito. Maong na butas at kupas na polo.
"Kapag nahulog ka sa kabayo, wala ako para tulungan ka," bungad kaagad niyang sabi sa akin nang magkatapat kami.
Sinamaan ko agad siya ng tingin. Iniinis na kaagad niya ako kahit kararating ko pa lamang. Bumaba ako sa kabayo at sa kamalas-malasan ay nawalan pa ako ng balanse. Sinalo kaagad ako ni Andrew at natatawang tinitigan ako.
"Kakasabi ko pa lang, nangyari na agad. Minsan kasi, kailangan mong mag-ingat," sabi niya pagkatapos akong pakawalan.
Napanguso ako at hinarap ito. Malay ko bang mamalasin ako saktong pagbaba. "Sa susunod, huwag mo na akong saluhin kong napipilitan ka lang," sabi ko nang makahuma sa kahihiyan.
Napangisi siya sa aking tinuran. May kakaibang ngiti ang kaniyang mga mata kahit pa pormal ang kaniyang hitsura. Sa nakita ay agad akong kinabahan. Pinikit-pikit ko pa ang aking mga mata upang palisin ang isang hindi kanais-nais na ideya.
"Napakaswerte ng kapatid ko sa 'yo, Laura. Kaya bilang kapatid ni Bernard ay obligasyon ko ring alagaan ka," sabi nito sa akin bago ako tinalikuran.
Nang sundan ko si Andrew ng tingin ay sinasalubong na niya ang mga trabahador. Kinausap niya ito saglit habang mataman naman siyang pinapakinggan ng mga ito.
"Nasa likod ng sasakyan ko ang binhi. Pakikuha na lang. Ang mga mag-aararo, parating na rin. Magpahinga muna kayo saglit," narinig kong sabi nito nang makalapit ako.
Agad naman siyang sinunod ng mga trabahante. Napagtanto ko ring magaling si Andrew sa pakikisama sa mga ito. Kinakausap at kinukumusta. Ilang sandali pa ay nagsisimula na ang lahat sa pagtatanim ng mais.
"Gusto kong subukan 'yan," paalam ko kay Andrew nang makita ko siyang naglalagay ng binhi sa isang plastic na lagayan.
"Ang mga babaeng maporma gaya sa 'yo, pinapaupo lang. Saka, hindi ka marunong," sarkastiko nitong sabi habang napangisi.
Inirapan ko siya at naupo na lamang sa lilim ng punong mangga na nasa gilid ng taniman. Nakakainis talaga ang kapatid ni Bernard. Kung ituring ako ay parang batang walang alam. Papaano ako matututo kung hindi ko susubukan?
Habang pinagmamasdan ang malawak na lupain ay saglit kong nakalimutan ang aking problema. Siguro nga, kailangan ko lang talagang magkaroon ng isang payapang paligid para makahinga naman ako sa lahat ng mga pinagdadaanan ko sa buhay.
"Oh! Para sa 'yo."
Itinaas ko ang aking paningin upang makita ng maigi ang iniaabot ni Andrew sa akin. Isa itong bote ng mineral water at mukhang malamig pa iyon.
"Ano namang, gagawin ko rito?" tanong ko sa kaniya habang inaabot ang tubig.
"Iinumin. Hindi mo naman pwedeng ipaligo 'yan," sagot nito habang napapailing.
Ilang saglit pa ay tatawa-tawa na ito na para bang sobra itong natuwa. Umupo din ito sa aking tabi pagkatapos at napapailing.
"Nakakainis ka talaga Andrew, alam mo 'yon? Lagi mong sinisira ang araw ko," tanging nasabi ko na lamang.
"Nakakainis nga ako. Kaya mas gusto mo si Bernard kaysa sa akin," halos bulong na lamang na sabi nito ngunit dinig na dinig ko 'yon.
Nanlaki ang aking mga mata sa sinabi ni Andrew. Agad-agad ay tumayo ako upang umalis. Mabilis ang aking lakad na para bang nakikipag-karera ako sa isang bagay na hindi ko naman matukoy kung ano.
"Laura!"
Narinig ko pang sigaw niya sa akin, ngunit hindi ko siya nilingon. Ang mga salita ni Andrew ay nakakakilabot sa akin. Isa iyong hindi katanggap-tanggap na bagay.
Nababaliw na ba siya?
"Laura, makinig ka. Hindi ko intensyong sabihin. . ." Narinig kong sabi niya sa akin nang magkatapat kami. Tiningnan ko siya at napailing. Sinipa ko si Kidlat sa tagiliran at agad itong tumakbo. Iniwan ko si Andrew. Iniwan ko siya dahil hindi ako dapat nakikipaglapit sa kaniya.
Nang makarating ako ay ibinalik ko muna si Kidlat sa kuwadra bago nagmamadaling pumasok sa loob ng bahay. Nagulat pa si Nene nang makita ako, ngunit hindi ko na siya pinansin. Nagtuloy-tuloy ako sa kwarto namin ni Bernard.
Hindi ko dapat isipin ang sinabi ni Andrew ngunit hindi ko maiwasan. Napabuntonghininga ako. Pinakalma ko ang sarili at tinawagan ang opisina ng aking asawa. Nakailang ring muna ito bago may sumagot.
"Hello, Honey?" wika ko.
"Ay! Ma'm, si Glenda po ito. Wala pa po si Mayor, baka may pinuntahan pa po," imporma sa akin ng sekretarya ni Bernard.
Napamura ako sa isip. Mas lalong sumakit ang aking ulo dahil sa nalaman.
Nasaan na naman ang magaling kong asawa?
"Bakit ba ang kulit mo, Laura? Hindi nga ako makakadalo. Busy ako," bungad kaagad sa akin ni Lara sa kabilang linya."Gusto ko lang namang samahan mo akong tumanggap ng aking parangal, Lara." sagot ko naman pagkatapos ng isang buntonghininga."Alam mo, kahit naman wala ako do'n, pwedeng-pwede mo pa ring tanggapin ang tropiyo mo." mariing sabi nito. Narinig ko pang may kung anong kakaibang tunog sa background ng aking kapatid."Pero, Lara.." pagtutol ko."Ang ayaw ko sa lahat Laura, 'yong makulit. Si Bernard ang imbitahin mo, hindi ako." galit na sabi nito.Napailing ako kapagkuwan. Mukhang w
"B-Bernard," tanging nasambit ko na lamang nang tuluyan akong makapasok sa opisina ng aking asawa. Tinitigan ko ito sa aking mga mata ngunit hindi naman ito makatingin ng diretso sa akin. Alam kong nararamdam niyang nasasaktan ako. Alam kong nararamdam niyang hindi ko gusto ang aking nakikita. "Honey, ano kasi.." Mas lalong akong nasaktan sa naging reaksyon ni Bernard. Mas lalo kong naramdamang, wala na. Na matagal na niya akong niloloko. "Oh! Bakit ganiyan ang hitsura mo, Laura? Para kang hinabol ng asong ulol." Agaw pansin sa akin ni Lara. Tiningnan ko siya ng masama kaya natigilan din ang kaniyang hitsura. "Hindi kita kinakausap Lara, kaya manahimik ka!" Galit na sabi ko pagkatapos ay binalingan ko ulit si Bernard. "May dapat ba akong malaman, Bernard?" dagdag ko pa. Natahimik siya at napailing. Tumayo din ito at nilapitan ako habang ako naman ay nagpupuyos ng gal
"Why are you here?" tanong ko kaagad kay Andrew. Hindi niya ako sinagot bagkus ay tiningnan niya lamang ako. Isang klase ng tingin na kailanman ay hindi ko gugustuhing makita galing sa kaniya. He looked at me pitifully. Na maging ako ay ramdam ang awa sa sarili. "Huwag mo akong tingnan ng ganyan," mahina kong bulong. Halos hindi ko na nga marinig ang sarili kong boses. Napayuko ako at niyakap ang aking sarili. Nasasaktan ako ngayon ngunit kailangan kong magpakatatag. Lahat ay lilipas lamang at may mga bagong darating. Hindi ko nga lamang alam kong kailan. "Umuwi ka na, Laura." sabi nito sa akin. Umiling ako sa kaniyang sinabi. I needed more time. I needed to be alone to think. Kailangan ko ng isang taong makakaintindi sa akin. Kasi hindi ko alam. Ilang sandaling katahimikan ang namayani sa amin bago ko naramdamang lumalapit siya sa akin. Dahan
May mga bagay na mahirap ngunit kailangan mong tanggapin. Tinanggap ko ulit si Bernard. Magmula ng gabing iyon sa mansion ng kaniyang buong pamilya ay pinilit kong maging normal sa amin ang lahat. Hindi man katulad ng dati ngunit hindi naman gaanong magulo. Iwinaksi ko rin sa isip ang mga bagay na nagpapaalala sa akin kay Andrew. Natatakot ako dahil nitong mga nakalipas na buwan ay palagi na lamang nagsusumiksik sa utak ko ang kaniyang mukha. Nangingilabot ako sa aking sarili dahil alam kong hindi dapat. "Honey," tawag sa akin ni Bernard. Nasa tabi ko ito at nakikiramdam. "Bakit?" tanong ko dito. Bahagya kong sinulyapan si Bernard at nakita ko ang pag-asam sa kaniyang mga mata. Magmula ng makita ko ang bagay na iyon at naging maayos na kami ni Bernard ay hindi na ulit namin nagagawa ang bagay na iyon. Natatakot ako. Pilit ko mang kalimutan ngunit hindi ko magawa.
"Anong sinasabi mo?" tanong ko dito nang makahuma. Kita ko kaagad ang galit sa kaniyang mga mata kaya naman mas lalo akong naguluhan. "Nakikipagkita ka ba sa kapatid ko? Iniiputan niyo ako sa ulo?" Imbes na sumagot ay tanong din ang ibinato niya sa akin. Nanlaki ang mata ko sa kaniyang sinabi ngunit pinanatili kong pormal ang aking hitsura. Lumapit ako kay Bernard ng dahan-dahan at hinarap siya. Tinitigan ko siya sa kaniyang mga mata at itinuro ko ang puso ko. "Naramdaman mo ba na minsan sa pagsasama natin, hindi kita minahal? Sagutin mo ako, Bernard! Kasi kung naramdaman mo! Nararamdaman ko rin dahil sa ginagawa mo ngayon!" mariing sabi ko sa kaniya. Nakita kong nagulat siya sa aking ginawa. Nanlaki din ang kaniyang mga mata at ang biglaang pagbabago ng emsoyon nito. Bumukas-dili ang kaniyang labi ngunit wala ni isang salitang namutawi doon. "Ako ba talaga ang may kasalanan, Bernard?
Naabutan ako ng ulan at hindi ko na alam kung ano pa ang magagawa ko. Tinawagan ko na ulit si Nene at nagsabing may inutusan na itong tauhan. Malakas ang ulan na may kasamang pagkulog at pagkidlat ang malaya kong napagmamasdan sa loob ng aking sasakyan. Ang sunud-sunod na mga pagpatak ng butil nito na siyang nagpapadilim sa paligid ang labis kong kinatatakutan. Hindi kinakaya maging ng windshield ang mabilis na pag-agos nito. Napatingala ako sa aking kinauupuan at napabuntonghininga na lamang. Pagod na pagod ako dahil sa maghapong pagiging abala sa naganap na kasalan kaya't gusto ko na sanang matulog at hayaan na lamang na tumila ang ulan. Naisip kong sa mga nakalipas na taon ng aking buhay naging abala din ako. Naging abala sa mga taong itinuring kong bahagi nito. Na minahal ko ng lubos at nirespeto. Ngunit ngayon, naisip kong sumubra pala ako. Na dapat pala ay nagbigay ako para sa aking sarili ng konteng pagpapahalaga
Gulat na gulat pa rin ang mukha ni Bernard habang titig na titig sa akin. Binitiwan niya ang bata at hinayaan itong gumapang sa sahig na may placemat. Habang ang kapatid ko rin ay natigagal sa kinatatayuan nito. Galit na galit ako. Sumisikip ang dibdib ko sa sakit na nararamdaman nito. Hindi ko na pinigilan ang aking sarili at isa-isang hiniyaang pumatak ang mga luha galing sa aking mga mata. "Laura," "Ano? Magsisinungaling ka pa?!" Pasigaw kong tanong dito. Akala ko tanggap ko na. Akala ko kaya ko na. Hindi pa rin pala. Nasasaktan pa rin ako. Sobrang sakit! "Kailan pa?" halos pabulong na lamang na wika ko. Pinilit ko ang aking sarili na lumapit sa kanila. Dahan-dahan habang unti-unti ring nadudurog ang aking puso. "Laura, hindi! Mali ang iniisip mo," nahihirapang sabi nito sa akin. Umiyak ang bata sa lapag kaya naman bumaling ang tingin ng dalawa d
"Kapag nagkaanak tayo, anong ipapangalan mo?" tanong ni Bernard sa akin. Nakapulupot ang kaniyang braso sa akin habang ako naman ay paharap na nakasandal sa kaniyang dibdib. Pareho kaming hubo't hubad galing sa mainit na pagtatalik. "Laurabelle. Para kasing pangalan mo," sagot niya sa akin. Naramdaman kong hinalikan niya ang tuktok ng aking ulo kaya naman tumingala ako para makita siya. Agad akong napangiti nang tuluyan ko siyang mapagmasdan. Napakagwapo ng aking asawa at mabait pa. Nagbago siya para sa akin at ramdan kong magiging mabuti rin siyang ama sa aming mga supling. Itinaas ko ang aking kaliwang kamay at hinaplos ang kaniyang mukha. "Kapag lalaki, syempre kapangalan mo. Kasi wala si Laura kung wala si Bernard, di ba?" Nakangiting sabi ko pa. Hinuli niya ang aking kamay at hinalikan iyon. Niyakap niya ako ng mahigpit pagkat