Kasalukuyan akong nakaupo kasama ang mga panauhin ni Don Rudolfo, at isa na dito ang Heneral naoong nakaraang mga araw. Kagaya ng dati, suot niya ang kaniyang unipormeng pangheneral. Kulay puti ang kaniyang pangitaas na uniporme pati ang baba.
May nakadikit na kulay itim na ornamento sa magkabilang gilid ng kaniyang uniporme na nagsisimbulo na isa siyang Kapitan Heneral. Nasa magkabilang gilid din ang lalagyan ng kaniyang rebolber at sandata na nakadikit sa kaniyang itim na kulindang.
Dahil nakaupo siya sa silya, nasa lamesa ng gilid niya inilagay ang kaniyang samdata, ngunit nanatiling nasa lalagyan ang kaniyang rebolber. Kasama neto ang kalalagay lang na tasa ng kapeng barako.
Nakapormang pang-apat ang kaniyang paa habang nakaupo. Habang ang kaniyang kasama ay nakaupo ng tuwid sa sar
"Paco Alfarero," tawag sa akin ng isang Espanyol na mataas ang rango, "Ah! Isang indiyo." Yumuko ako sa hiya dahil ramdam ko ang pandidiri niya.May hawak siya na lista ng mga bagong kasali ng hukbo at isa-isa itong tinawag. Mahigit labing-apat lang ang bilang ng mga sumali, karamihan mga Espanyol at mabibilang lamang ang mga Pilipino."Kayong lahat maglinya dito, gagawin na natin ang unang hakbang ng pagsusuri. Todos ustedes, formen una línea aquí. Comenzaremos de inmediato," sigaw ng Espanyol na may hawak na lista nang matapos na siya sa pagtawag. Sumunod naman kaming lahat at nasa gitnang parte ako. Nang magsimula na, nakita kong unti-unting naghubad ang na sa una ng linya. Nanlaki ang mga mata ko ng sinimulang pisil-pisilin ng isang opisyal ang katawan ng lalaki.Sa t
"Aquí,tuuniforme," (Iyonguniporme) sabi ng lalaking pinapaniwalaan kong may malaking rango dito sa hukbo. Tinanggap ko ang uniporme sa mula sa kaniyang kamay at agad na marahang tumango."Yo soy Marcos, MarcosAlcellero," (Ako nga pala si Marcos, MarcosAlcellero) sabi nito habang inaabot ang kamay. Tinignan ko muna ito bago tumingin sa kaniya ng diretso. Nagdadalawang isip ako kung tatanggapin ko ba ang pakikipagkamay niya, tutal nagpapakilala lang naman siya. Wala naman siguro itong masamang balak diba? Hindi naman siguro masama magkaroon ng kaibigan dito?Tinitigan ko muna ang kaniyang maamang mukha na nakangiti naghihintay sa akin para tanggapin ang kaniyang kamay. Bumaba ang tingin ko sa kaniyang kamay at bumalik naman sa mukha niya. Tumaas taas ang kilay niya habang nakangiti. Napahinagpis ako at
"Correporinútil!Correr!" (Takbomgainutil!Takbo!) sigaw ni Primera Arbante. Nag-uunahan kaming nagtatakbuhan palibot ng kampo. Hindi ko na mabilang kung ika-ilang ikot na namin ito, ang alam ko lang ay kanina pa kami nagpabalikbalik at hindi ko na mapakiramdaman ang aking mga paa at hingal na hingal na ako. Hindi ako sanay sa ganitong gawa. Hindi rin naman ako sanay noong sumali ako sa polo y servicio, ngunit mas maigi na ang magbuhat at makakapagpahinga ka pa kaysa sa ganito na wala man lang katapos tapos. Ngunit napansin kong parang hindi lamang ako ang nag-iisang nababaguhan sa ganito kundi ang aking mga kasamahan rin. Pero parang mas handa sila kaysa sa akin. Nagpatuloy ang aming pagtakbo palibot sa kampo ng mahigit isang oras nang pinatigil ka
"Dijeronque unadamasigueapareciendoen el lago durante lamedianoche. Ellaaparecea las personas queestánsoloscaminandocercadel lago. Y cuando la persona la ve, ella los toma y no dejarastro," (Sabi nila, maynagpapakitaraw naisangbabaesalawadis oras ng gabi.Nagpapakitaraw siya sa mgataongmag-isangnaglalakadmalapitsalawa. Atkinukuhaniya ang mga ito nawalanginiiwangbakas) kuwento ng guardia civil. At dahil mataas taas rin ang kaniyang kuwento, tumingin ako sa tabi ko at parang nakuha niya kaagad ang gusto kong ipahayag."Mayisangbabaeraw saLawangEngkantoangnangunguhang mga tao.Kapagikaw raw ay mag-isa atnasal
"Alam mo ba kungbakitkitapinapapuntarito, Paco?" panimula ng heneral. Parang nanunuyo ang aking lalamunan dahil sa tanong niya. Nabalutan muna kami ng katahimikan at napayuko ako dahil sa kaba. Nagulat na lamang ako nang bigla niyang sinampal ng malakas ang mesa, "Tonto!" sigaw niya. Mas lumakas ang kabog ng puso ko dahil sa pasigaw niya, "Kabagobago modito, hindi mo pa nga alam yung mga dapatgawineh.Pinayaganlamangkitangsumamadahil mayutangnaloobako sayo.Kapagnahanapnanatinang mgamagulangmo,uuwika nakasamanila," dagdag niya pa. Alam na alam ko kung bakit ako nandito. "Ngunitheneral-" gusto ko sanang sabihin ang
"Halar!" (Hila!) paulit-ulit na sinasabi ng magkabilang grupo. Parang naging himig na inaawit sa koro tuwing misa. Naghihilahan ang dalawang panig, isa-isang pinapakita ang lakas ng bawat grupo. Parehong hindi nagpapatalo."Paco!Halar!" sigaw nung nasa likuran ko.Buong lakas kong hinila ang lubid sa aking harapan. Dahil ako ang pinakamaliit sa buong pulutung.Habang hinihila ko ang kabilang dulo ng tali, mas hinihila rin ng kabila ang kanilang parte ng tali. Kaya parang nadadala ako at napapasulong rin ako malapit sa gitna na may mataas na linyang naghahati sa dalawang grupo.Nagpapalitan ng lakas ang magkabilang panig. Hindi nagpapatalo.Biglaang uminit ang aking pakiramdam,
"Atencion!" sigaw ni Marcos.Sumunod agad ang lahat. Nakatayo ng matuwid, dalawang kamay nasa magkabilang gilid, mga mata nakatingin ng diretso sa harapan, bibig naka tikom."Ayer,mostramoscómolosgrupostrabajanjuntosparaalcanzarla meta. Apartirde hoy,loharemosindividualmente.Kahapon,ipinakitanatinkungpaanonagtutulunganangisanggrupoparamataposangisangtungkulin.Simulangayon,ipapakitananatinkungpaanoangisa'tisa saatintinataposangisangtungkulin,"Kanina pa kami nagmamartsa sa aming lugar ngunit pinapagalitan pa rin kami ni Manuel
Nakabilad kami sa araw habang nakaporma. Nagsasalita si Marcos tungkol sa pakikipaglaban gamit ang lakas ng kamao. Naghalimbawa pa siya kasama ang isa naming kasamahan."Así es como debes atacar, debería ser rápido. Ese tipo en el que tu enemigo no puede contraatacar. Y si defiendes, deberías ser más rápido que el atacante, que en el mundo quiere ser golpeado, lo golpearía," (Ganito dapat ang pag atake, dapat mabilisan, yung hindi mo mabibgyan ng oras makaatake ang iyong kalaban. Kapag dumedepensa ka rin dapat ring mabilisan, sino ba ang may gustong matamaan? Tatamaan sa akin) pabirong sabi ni Marcos.May tinawag siyang isang guardia civil na siya raw ang magtuturo sa aming kung paano dumepensa at umatake."Este es Rafael, él te e