KABANATA 9
HUMITHIT ako sa sigarilyong hawak ko at itinapon iyon sa kung saan nang makita si Roan na papalapit sa akin. Mahigit dalawang linggo na nang mangyari iyon. Hindi ko na ulit nakita ang pagmumukha ni Chariol at Randolf. Balita ko, lumipat na sila ng eskuwelahan at magkasama sila roon. Mabuti nga iyon dahil baka kung ano pa ang magawa ko sa kanilang dalawa kapag nakita ko ulit silang magkasama. Mga manloloko.
Sabi nga ni Roan, tutulungan niya ako basta tulungan ko rin daw ang sarili ko. Nangako akong susubukan ko nang ayusin ang magulo kong buhay. Susubukan ko nang tanggalin ang lahat ng bisyo ko. Pero hindi pala madali lalo na kung nakasanayan na. Hinahanap-hanap ng sistema ko ang alak at sigarilyo kaya naman pinagbigyan ko muna ang sarili ko.
Isang seryosong tingin ang ibinigay sa akin ni Roan. “Nag-cutting ka na naman.” Huminga siya nang malalim. “’Di ba’t napag-usapan natin ‘to, Elyne?”
“Buwisit kasi si Miss Cantar na ‘yon,” iritadong sabi ko. Kasama sa usapan namin na dapat mag-aral na ako nang mabuti. Pati nga ang mga piercing ko, pinatanggal ni Roan. Simulan ko raw ang pagbabago sa mga maliliit na bagay. “Pinag-iinitan na naman ako. Nakakarindi ang bunganga niya.”
“Ano’ng gagawin mo? Palagi na lang hindi papasok? Palagi ka na lang tatakas? Pa’no ka papasa niyan?” May pagkaseryoso sa tinig ni Roan. “Huwag mo na lang intindihin kung ano man ang sinasabi niya. Mag-aral ka lang nang mabuti. Doon, mapapamukha mo sa kan’ya na hindi ka na katulad ng dati.”
Mariin akong napapikit at bumuga ng hangin. “Sige na. Bukas na bukas din, papasok na ako sa lahat ng subject. Mag-aaral na ako nang mabuti.”
Napailing siya na mukhang hindi pa rin kumbinsido. “Sana nga, Elyne. Sana nga hindi ka lang puro salita. Ipakita mo rin sa gawa.”
Nang marinig naming tumunog na ang bell, magkasabay kaming lumabas ng eskuwelahan ni Roan. Pero hindi pa man kami tuluyang nakakalayo, isang pamilyar na mukha ang sumalubong sa amin.
“Ano’ng ginagawa niyan dito? Paalisin mo nga ‘yan.”
Umiwas agad ako ng tingin nang biglang magsalubong ang mga mata namin. Napalunok ako nang maramdaman ko na may kung anong bumara sa lalamunan ko at bumagal ang paghinga ko.
Nagulat ako nang lumapit sa akin si Mama at hinaplos ang mukha ko. Gustuhin ko mang umiba ng tingin ay hindi ko magawa. Mas lalong bumigat ang dibdib ko at para bang pinipiga ang puso ko nang makita ang pangungulila sa mga mata niya.
Nang matauhan ako, maharas kong tinabig ang kamay ni Mama. “Huwag mo nga akong hawakan!”
“Elyne!” sita ni Roan. “May gusto siyang sabibin sa ‘yo.”
Isang matalim na tingin ang ibinato ko kay Mama. “Wala akong pakialam sa sasabihin niya.” Inirapan ko si Roan.
“Hayaan mo muna siyang sabihin sa ‘kin ang mga gusto niyang sabihin sa ‘yo,” sabi ni Roan at may isinenyas na naman si Mama. “Umuwi ka na raw sa inyo, Elyne. Palagi siyang nag-aalala sa ‘yo. Palagi niyang iniisip ang kaligtasan mo. Hindi siya mapapanatag hanggang sa hindi ka bumabalik sa inyo.”
Isang hilaw na ngisi ang kumurba sa mga labi ko habang nakatitig kay Mama. “Hindi na ‘ko uuwi kaya umalis ka na,” sabi ko at tinalikuran siya. Binilisan ko ang paglalakad pero laking gulat ko nang harangin ni Mama ang daraanan ko. Nanliit ang mata ko at mas lalong uminit ang dugo ko. “Sinabing umalis ka na, e!” Sa sobrang pagkainis, bigla ko siyang naitulak.
“Tita!” sigaw ni Roan nang mapaupo sa semento si Mama dahil sa lakas ng pagtulak ko. Napahinto ako at bahagyang natulala. Hindi ko naman iyon sinasadya. Sinamaan ako ng tingin ni Roan at dahan-dahang itinayo si Mama. “Ano ka ba naman, Elyne! Ba’t mo ginawa ‘yon?”
Humalukipkip ako at tumingin sa malayo. “Kasalanan niya. Ang kulit niya kasi. Sinabing umuwi na, e!” Nagulat ako nang makitang unti-unting pumatak ang luha ni Mama habang nakatitig sa akin. Huminga ako nang malalim. Pilit kong inilayo ang tingin ko dahil parang tinutusok ng karayom ang puso ko. Sa totoo lang, ayoko siyang makita. Nasasaktan na naman ako. Pero hindi iyon ang sinasabi ng puso ko. Na-miss ko si Mama. Sobra.
Bigla akong hinila ni Roan. “Hindi ka ba naaawa sa kanya, Elyne?” seryosong tanong niya, pero iniikot ko lang ang mga mata ko. “Nakita kong umiiyak ang Mama mo. Halos araw-araw ko siyang nakikita sa labas ng eskuwelahan natin habang nakatingin sa ‘yo. Pinagmamasdan ka niya. Hinihintay ka niya.”
Napahinto ako sa sinabi ni Roan. Para bang unti-unting dinaganan ng mabigat na bato ang puso ko at biglang nahirapang huminga.
Umiiyak si Mama? Palagi siyang naghihintay sa labas ng school para lang makita ako? Bakit niya ginagawa ‘yon?
“Ngayon mo sabihin sa ‘kin na wala siyang pakialam sa ‘yo. Na hindi ka niya mahal,” sabi ni Roan na nagpatahimik sa akin. Walang salita ang gustong lumabas sa bibig ko. “Maawa ka naman sana sa Mama mo, Elyne.”
Bahagya kong nilingon ko si Mama na nakayuko lang at tahimik na umiiyak sa isang tabi. Muli akong umiwas ng tingin. Hindi ko kayang pagmasdan siya. Parang binibiyak ang puso ko. “Wala akong pakialam sa kan’ya.”
“Elyne…”
Huminga ako nang malalim. Isang pasya ang nabuo sa isip ko. Unti-unti kong nilapitan si Mama. “Oo na, sige na. Tumahan ka na. Uuwi na ako sa bahay,” sabi ko, saka siya tinalikuran. Ayokong makita nila ang pagtulo ng luha mula sa mga mata ko.
ISANG buwan na ang nakaraan mula nang bumalik ako sa bahay namin. Natuwa si Roan sa desisyon ko dahil iyon daw ang tama. Maging si Mama, kung minsan ay hindi rin maitago ang kasiyahan. Maya’t maya nga akong sinisilip sa kuwarto ko. Kung hindi ko pa nga sitahin, hindi pa aalis. Si Miana naman, napansin kong hindi mapirmi sa bahay. Palaging umaalis at tila hindi mapakali. Okay na, e. Okay na ang lahat pero sa pagbabalik ko sa bahay, may isang epal na sumalubong sa akin.
“Sabi na nga ba’t babalik ka rin. Siguro wala ka nang makain, ano? Sa susunod, ‘wag mo akong pagmamalakihan dahil palamunin pa rin kita.” Iyan ang mga salitang isinalubong sa akin ni Papa. Kung hindi nga lang ako nakapagtimpi, baka nasagot ko na naman siya.
Naalala ko ang ipinangako ko kay Roan na magbabagong buhay na ako. At sa pagbabagong iyon, parte roon ang pakikitungo ko kay Papa. Mahirap. Kung minsan, masasakit na salita ang ibinabato ni Papa at gustong-gusto kong sumagot pero humihinga na lang ako nang malalim at pinapalagpas iyon.
Napatigil ako sa pagbabalik-tanaw nang matanaw ang isang pamilyar na mukha sa parke na hdi kalayuan mula sa kinatatayuan ko. Bahagya pa akong lumapit upang kumpirmahin kung si Miana iyon at hindi ako nagkamali ng akala. Hindi siya nag-iisa. Sa pangalawang pagkakataon ay nakita kong magkasama na naman sila.
“Ano’ng gagawin natin?” tila kinakabahang sabi ni Miana. Halatang seryoso ang usapan ng dalawa at hindi napansin ang paglapit ko.
“Hindi ko alam, Miana. Hindi ko alam,” sabi ng lalaki na para bang nababalisa. Napahilamos pa ito ng mukha. “Itatakwil ako ni Papa.”
Kinagat ni Miana ang ibabang labi niya. “Ako rin naman. Hindi ko alam ang maaaring gawin ni Papa kapag nalaman niya ‘to. Mapapatay niya ako.”
Biglang kumabog nang malakas ang dibdib ko. Hindi ako tanga para hindi maintindihan kaagad kung ano ang pinag-uusapan nila.
“Hindi mo naman ako iiwan, ‘di ba?” Nanginginig ang boses ni Miana at hinawakan ang kamay ng lalaki.
Mariin itong napapikit at bumuga ng hangin. “Hindi pa ako handa, Miana.”
Nalaglag ang panga ko nang tabigin ng lalaki ang kamay ng kapatid ko. Tuluyan nang bumuhos ang luha ni Miana. Napatakip siya ng mukha at humahagulgol. “P-paano n-na a-ko? Pa’no na ang—”
“Buntis ka, Miana?”
“E-elyne?” Nanlaki ang mga mata ni Miana. Kitang-kita ko kung paano nawalan ng kulay ang kanyang mukha. Napalunok siya. “Ano’ng ginagawa mo rito?”
Matalim ang mga matang tiningnan ko si Miana. “Sagutin mo ang tanong ko. Buntis ka?”
Tumingin siya sa lalaki at dahan-dahang napailing. “Hindi.” Napayuko si Miana at napansin kong parang may itinatago siya sa likod.
“Sinungaling. Narinig ko ang usapan ninyo.” Hinawakan ko ang kamay ni Miana.
“Elyne, huwag!”
Hinablot ko sa kamay ni Miana ang isang pregnancy test at nakita kong mayroong dalawang pulang guhit sa ginta.
Nag-igting ang panga ko. “Positibo. Buntis ka nga. Alam na ba ‘to ni Papa?”
Lumapit siya sa akin at hinawakan ang mga kamay ko. Namuo ang luha sa mga mata niya. Punong-puno iyon ng pagsusumamo. “Elyne, pakiusap ‘wag mong sasabihin kay Mama. Mas lalo na kay Papa. Mapapatay niya ako sa galit,” pakiusap niya at unti-unti tumulo ang mga luha. “Ipapaalam ko rin naman ito sa kanila. Pero hindi pa ngayon. Hahanap pa ako ng tiyempo.”
Tiningnan ko nang masama ang ama ng batang dinadala ni Miana at muling napatingin sa kapatid ko. Bumuntong hininga ako at tumango. “Bahala ka kung iyan ang desisyon mo. Basta mag-ingat ka palagi,” sabi ko at tinalikuran ang dalawa.
Bago pa man ako makalayo, naramdaman ko ang pagkirot ng puso ko. Hindi ko lang maamin sa sarili ko pero naaawa ako kay Miana. Naaawa ako dahil hindi ko kung alam kung paano niya haharapin ang problema niya. Hindi ko alam kung saan siya huhugot ng lakas para resolbahin ang lahat ng iyon. Naaawa ako sa posibleng gawin ni Papa kapag nalaman niyong buntis si Miana.
Hindi dapat ako mangialam sa buhay niya dahil ginusto niya iyon. Sila ang gumawa niyon. Hindi ko man siya matulungan pero sana kayanin niya.
KABANATA 10MAHIGIT isang linggo nang hindi umuuwi si Miana simula nang magkaharap kami sa parke. Nag-alala na sina Mama at Papa. Sinubukan siyang hanapin ng mga ito, ngunit hindi alam kung saan magsisimula. Hindi namin siya matawagan. Pati sa eskuwelahan ay hindi na rin siya pumapasok. Hindi na nga natutulog si Papa. Halos araw-araw na hinahanap si Miana. Humingi na rin kami ng tulong sa mga pulis.“Hindi pa rin ba tumatawag si Miana?” tanong ni Papa na bakas ang matinding pag-aalala sa mukha. Isang malungkot na iling ang naging tugon ni Mama. “Nasa’n na kaya siya? Bakit hanggang ngayon hindi pa rin siya umuuwi?”Lumabas ako ng bahay. Naisip kong maglakad-lakad muna. Sa totoo lang, dapat wala akong pakialam sa problema nila. Labas na ako roon. Pero kahit ano ang pangongontra ng isip ko, sa puso ko ay hindi ko maiwasang mag-alala. Kung nasaan man ngayon si Miana, sana ay ligtas siya. At malakas ang kut
KABANATA 11“PATAY na si Miana Devera.”Nilagok ko ang huling bote ng alak at tiningnan ang mga tao sa paligid na masayang sumasayaw sa gitna. Narito ako ngayon sa isang bar. Lasing na lasing na ako sa dami ng nainom kong alak. Gusto kong makalimot nang panandalian. Gusto kong takasan ang katotohanang patay na ang kapatid ko. Wala na si Miana. Pero mas lalong sumakit ang ulo ko, hindi dahil sa maingay na musikang naririnig ko o ng alak na ininom ko, kundi dahil naghalo-halo na ang mga iniisip ko at pakiramdam ko, sasabog ang ulo ko sa sobrang sakit.Inisang lagok ko ang alak bago ko inginudngod ang mukha ko sa lamesa. “Tanginang buhay ‘to.”Lahat kami ay hindi makapaniwala sa balitang iyon. Namanhid ang buong katawan ko nang marinig ang sinabi ng pulis. Para akong nabingi.“Paanong patay na ang anak ko? Patay na si Miana? Hindi ‘yan totoo! Hindi pa siya pa
KABANATA 12UMIHIP ang malakas na hangin nang huminto ako sa harap ng isang pribadong kapilya kung saan inilagak ang mga labi ni Miana. Ayoko sanang pumunta dahil hindi ko gustong makita ang kalagayan niya. Pero parang may tumutulak sa akin para pumunta rito.Nanigas ang buong katawan ko nang matanaw ang puting kabaong ni Miana. Parang nanghina ang mga tuhod ko. Pati ang mga paa ko ay hindi ko maihakbang. Para bang ang lahat ng lakas na mayroon ako, sa isang iglap ay bigla na lang nawala.Mariin kong kinagat ang ibabang labi ko. Hindi ko alam kung makakaya kong silipin ang bangkay ni Miana. Natatakot akong lumapit. Hindi ko alam kung makakaya ko bang silipin man lang siya. Natatakot akong makita mismo ng dalawang mata ko na wala siya.Huminga ako nang malalim at sandaling pumikit upang palakasin ang loob ko. Dahan-dahan kong inihakbang ang mga paa ko papasok sa loob ng kapilya. Napili kong umupo sa dulo kung saan
KABANATA 13NAGMADALI akong bumaba ng hagdan nang marinig ang malakas na boses ni Papa.“Tigilan mo ako, Erlinda! Tatamaan ka sa ‘kin!” Halos hindi na makatayo nang tuwid si Papa sa sobrang kalasingan. Pulang-pula na ang mukha niya at halos hindi na maidilat ang mga mata. Pero patuloy pa rin siya sa pagtungga ng alak at paghithit sa hawak na sigarilyo.Naningkit ang mata ko nang mas lumapit si Mama kay Papa at ipinakita ang loob ng isang itim at maliit na bag na walang laman. Pamilyar sa akin ang bag na iyon.“Pinagbibintangan mo ba ako, ha?” sigaw ni Papa. “Hindi ako ang kumuha ng pera riyan!”Ibinaba ko ang tingin nang umigting ang panga niya sa galit. Nakakatakot. Parang wala sa sarili. Parang sinaniban ng demonyo. Parang handa niyang saktan si Mama ano mang oras.Maraming isinenyas si Mama na hindi ko maintindihan. Hindi ko alam kung saan niy
KABANATA 14MAS lalong lumala si Papa. Pati ang titulo ng bahay naming ay hinahanap at balak isangla. Hindi lang iyon. May natuksalan si Mama pero patuloy niya itong itinatanggi.Naabutan ko si Mama na nasa likod ng bahay at naglalaba. Napansin kong nakatulala siya sa hawak na puting polo ni Papa. Para bang iniinspeksyon iyon ng mga mata niya. Pinagmasdan ko lang siya. Mayamaya pa, napansin kong bigla na lang siya naluha.Lumapit ako kay Mama at walang habas na inagaw ang hawak niya. Nagulat siya at sinubukang agawin ang damit, ngunit nagmatigas ako at pilit iyong inalayo. Nanuot sa ilong ko ang pambabaeng pabango na nakakapit sa polo. Napansin ko rin ang ilang bahid ng pulang lipstick doon. “Hindi naman ganito ang amoy ng pabango mo, ‘di ba, ‘Ma? Hindi ka rin naman nagli-lipstick.”Mataman akong tinitigan ni Mama.“Isa lang ang ibig sabihin nito.” Napalunok
KABANATA 15MATAPOS ang mga pangyayaring iyon, minabuti kong umiwas na lang. Mas lalo lang akong mabubuwisit kapag nakikita ko si Mama na pinaglilingkuran ang mala-hari niyang asawa. Hanggang ngayon ay patuloy na nagpapakatanga si Mama. Nakakainis na ang pagiging martyr niya. Ang sarap tayuan ng rebulto.Hindi ko siya pinapansin sa tuwing gusto niya akong kausapin. Tinatalikuran ko na lang siya at dumidiretso sa kuwarto. Ayoko munang marinig ang mga paliwanag ni Mama. Mas gusto ko munang lumayo. Gusto ko munang pansamantalang magtago.Bumalik ako sa reyalidad nang huminto ang sinakyan kong tricycle sa harap ng bahay namin. Pagtapak pa lang ng mga paa ko sa gate, parang bumigat ang pakiramdam ko. Mas dumoble pa ang kabang nararamdaman ko nang marinig ang malakas na boses ni Papa. Hindi na ako nag-aksaya ng oras at halos patakbong pumasok.Naestatwa ako nang maabutang binubugbog ni Papa si Mama na nagmamakaaw
KABANATA 16NOON ay iniisip kong totoo ang kasabihang pantay-pantay tayong nilikha ng Diyos. Pero nagkamali ako. Kung pantay-pantay ang lahat, bakit pakiramdam ko, ako lang ang nakakaranas ng ganito? Bakit pakiramdam ko, ako lang mag-iisa ang lumalaban? Bakit ako na lang palagi? Ano ang mayroon ako at ako ang kan’yang pinili?Bakit ako?Gusto ko nang lumabas sa ospital na ito. Ayoko nang makita si Mama na hanggang ngayon ay wala pa ring malay. Sana ay ako na lang ang nabundol ng sasakyan. Hindi ko mapapatawad ang sarili ko.“Elyne.” Sa kabila ng ngiting iyon ni Roan, alam kong nalulungkot din siya sa nangyari kay Mama. Umupo siya sa tabi ko. “Kumusta na si Tita?”Bumuntonghininga ako at dahang-dahang umiling.“Huwag kang mag-alala. Magigising din siya.” Hinaplos ni Roan ang likod ko. “Bibilisan niya ang paggising dahil alam niyang naghihintay ka.&rdquo
KABANATA 17HUMINGA ako nang malalim upang humugot ng lakas ng loob. Nang dumilat ako’y dahan-dahan kong inihakbang ang mga paa ko papasok sa loob ng isang maliit kapilya dito sa Ospital.Hindi ko alam kung sa’n ako humugot ng lakas ng loob para gawin ‘to, pero habang palapit ako nang papalapit sa maliit na altar, may kung ano sa dibdib ko na nagpapabigat ng aking pakiramdam. Bawat hakbang na ginagawa ko’y parang tinutusok ang puso ko sa hindi malamang dahilan.Tahmik ang buong lugar dahil walang ibang tao kundi ako. Pinili kong umupo sa gitna at mataman Siyang pinagmasdan. Napagtanto kong matagal na pala mula noong huling beses na humuharap ako sa Kan’ya. Limot ko na nga ‘yung huling beses na dumalaw ako sa tahanan ng Diyos.“Hindi ko alam kung bakit ako narito. Hindi ko alam kung ano ang nagtulak sa ‘kin para pumunta rito,” halos pabulong na sabi ko. “