Halos tumatagaktak ang pawis ni Felicie sa noo habang binabaybay ang pilapil ng tubigan. Katanghaliang tapat. Patungo siya sa bukid upang maihatid ang pananghalian ng kanyang ama.
Panganay sa apat na magkakapatid si Felicie, anak nina Mang Sergio at Aling Emma, na kapwa magsasaka. Salat man sila sa buhay, masasabing masuwerte pa rin silang magkakapatid dahil biniyayaan sila ng mga magulang na mababait at mapagmahal. Habang patuloy sa paglalakad sa makipot na pilapil, bigla niyang naramdaman na tila may tao sa kanyang likuran. “Hoy, Ernesto! Kung balak mo na naman akong gulatin, huwag na! Baka maihampas ko sa ’yo itong dala-dala kong kaldero. O baka gusto mong maligo sa putikan?” Saad niya, hindi na nag-aksaya ng panahon upang lingunin ang likod. Kilalang-kilala niya ang kaibigang si Ernesto, na madalas siyang gulatin sa tuwing siya’y dumaraan sa lugar na iyon. “Ay, grabe ka ah! Wala pa nga ako, ate. Masyado kang harsh! At Ines, hindi Ernesto. Eww!” Ani Ernesto, ang kanyang kababatang may pusong babae. “Saan mo dadalhin ’yan? At anong laman?” tanong nito, sabay turo sa kanyang kaldero. Tumaas ang kilay ni Felicie. Parang bago na naman ang tanong gayong halos araw-araw ay iyon ang ginagawa niya—maghatid ng pananghalian sa kanyang ama. Inayos niya ang salamin sa mata at masamang tingin ang ibinigay sa kaibigan. “Hoy, Ernesto, kung nagbabalak ka na namang humingi, sorry ka. Dalawang gatang lang ang sinaing ko. Kulang pa nga para sa mga kapatid ko. Tutong na nga lang ang natira para kay Itay.” Patuloy siya sa paglalakad papunta sa kabilang panig ng bukid. “Ay, grabe ka, ate! Hingi agad? Nagtatanong lang naman ako. Pero pwede mo rin naman akong bigyan, kung gusto mo,” sagot ni Ernesto sabay peace sign. Tulad ng inaasahan—hindi ligtas ang baon ng kanyang ama sa gutom ng kanyang kaibigan. “Ay, hindi pwede! Maawa ka naman sa Itay ko. Gutom ’yon.” Sabay talikod niya at tinuloy ang pagtawid sa kabilang pangpang. Bago makarating sa kanilang bukid, kailangang dumaan sa isang maliit na batis. “Uy, ateng! Nakikita mo ba ang nakikita ko?” tanong ni Ernesto habang patuloy na sumusunod sa kanya. “Ano na naman ang nakikita mo na hindi ko nakikita, huh, bakla? Maliban sa punong mangga at tubigan, wala akong ibang makita.” “Ay, ateng! Ang sarap ng pandesal niya at ang sawa niya... ang laki!” impit na tili nito na may malanding tono. Nilingon ni Felicie ang kaibigan at sinundan ng tingin ang direksyon nito. Sa may batis, naroon si Joaquin, anak ng kapitan ng barangay. Naliligo ito, hubad ang pang-itaas at tanging boxer shorts ang suot. Wala sa sariling naihampas ni Felicie ang mauling kaldero sa balikat ni Ernesto. “Anong masarap d’yan? Hindi naman nakakain! At anong sawa at pandesal ang pinagsasasabi mo?” pairap niyang tanong. “Ay, ateng! Mukhang kailangan mong ipaayos grado ng salamin mo. Apat na nga mata mo, labo pa rin!” sabay abot sa salamin ni Felicie, ngunit agad niya itong inambahan ng suntok. "Tumigil ka, bakla, ah!" Saad niya, saka nagpatuloy sa paglalakad. "Hay naku, ateng! Mukhang panahon ka pa ng Kastila kung maka-react. Ano ka ba, bakit ganyan ka? Wala ka man lang nararamdaman kapag nakakakita ng gwapings, lalo na at yummy tummy pa!" Saad nito sa malantod at malanding pananalita, sabay ikot ng dalawang mata. "Wala! Wala akong pakialam sa kanilang abs or tabs!" Sagot pa niya dito. Wala naman talaga siyang ka-interes-interes pagdating sa mga lalaking dinaig mo pa ang katawan ni Tarzan. Ang mas mahalaga sa kanya ngayon ay ang makatulong sa mga naghihikahos na mga magulang. Lalo na ngayon—hindi man sabihin ng kanyang ama’t ina—pero alam niyang nalulungkot at nangangamba ang mga ito kung paano matutubos ang lupa. Nakasangla kasi ang lupang sinasaka ng kanyang ama kay Don Elias. At sa pagkakaalam niya ay malapit na ang araw na ibinigay nito sa kanyang ama para matubos ang kanilang tatlong ektaryang lupang minana pa iyon ng kanyang Itay sa kanyang lolo na namayapa na. At hindi nila alam kung paano iyon matutubos kay Don Elias. "Oy, Baks, baka naman may kilala kang puwedeng mapag-extrahan?" Baling niya sa kaibigan nang malapit na sila sa bukid na sinasaka ng kanyang ama. "Ay, tamang-tama! Ateng, kailangan mo ng talong!" Saad nito sa kanya na nakangiti. Hindi niya agad nakuha ang ibig nitong sabihin. Bagkus ay binato niya ito ng suot-suot niyang tsinelas. "Hoy, bakla! Kung iaalok mo din lang sa akin ay ang pagpasok sa cabaret diyan sa bayan, hindi na!" Saad niya, saka tinungo ang kubo kung saan ay pahingahan ng kanyang ama kapag nasa bukid iyon at nagtatanim. Ibinaba niya ang dalang kaldero, saka kumuha ng dahon ng saging at inihain doon ang dala-dalang pagkain. "Ay, gaga! Sinong may sabi na pumasok ka ng cabaret, aber?" Sagot nito na nakataas ang kilay, sabay dukwang sa pagkain na hinain niya. Napailing na lang siya dito. "E, anong talong pinagsasabi mo diyan?" Naguguluhan niyang tanong sa kaibigan. "E, gaga! Ibang talong yata ang iniisip mo, Felicie!" Saad nito, saka malulutong na pagtawa ang ginawa. "Si Aling Yolanda kasi, nakita ko kahapon sa bayan. Naulit sa akin na naghahanap sila ng pwedeng mamuti ng aanihin nilang talong," Muli ay saad nito habang punong-puno ang bibig ng pagkain. "O, ano, gusto mo ba? Mamuti tayo ng mahahabang talong?" Tanong pa nito sa kanya. Ngumiti siya dito. Kailan ba siya tumanggi pagdating sa trabaho? Basta kaya niya at marangal ay pinapasok niya. "Sige, payag ako mamuti ng talong mo—ay este, talong ni Aling Yolanda," birong sagot niya sa kaibigan. Tumingin naman ito sa kanya na parang diring-diri sa sinabi niya. "Gaga! Mani ang akin, mani!" Hindi niya mapigilan ang hindi matawa dahil sa sinabi nito.Napatigil sa paglalakad si Felicie patungo ng kanilang bahay nang makita ang isang magarang sasakyan sa tapat ng kanilang bakuran. Mula sa di-kalayuan ay tanaw na tanaw niya ang kanyang Itay Sergio at si Don Elias. Habang kausap ng kanyang itay si Don Elias ay kita niya ang paglukot ng mukha ng kanyang ama. At alam niya kung ano ang dahilan niyon—ang lupa nilang nakasanla kay Don Elias. Isang linggo na ang nakakalipas nang magpunta siya sa mansyon ng mga Saavedra at kausapin si Don Elias tungkol sa lupa. Ngunit hindi niya gusto ang alok nito—kapalit ang kanilang lupang nakasanla rito. Napatitig siya sa mukha ng kanyang ama at hindi nakaligtas sa kanya ang sobra-sobrang lungkot na nasa mukha nito. Isang malalim na paghinga ang kanyang ginawa. Paano ba niya tatanggapin ang alok ni Don Elias kung ang kapalit nito ay ang kanyang sariling kaligayahan at kalayaan? Ngunit matitiis ba niya ang kalagayan ng kanyang magulang kung alam naman niyang may magagawa siya para sa mga ito? Ang unf
"Kuya, anong nangyari sa'yo?" Nagpipigil na pagtawang tanong sa kanya ng kapatid na si Ahlily nang makita ang kanyang hitsura. Matalim na tingin ang ibinigay niya sa nakababatang kapatid. Alam niyang kanina pa nito gustong bumunghalit ng tawa, ngunit 'di nito magawa. "You know what, this is all your fault!" Asik niya sa kapatid na pigil pa rin ang pagtawa. Napanaguso ito sa kanya. "At ano namang kinalaman ko d'yan, kuya? Hindi ko naman alam na sa tubigan mo pala gustong mag-swimming." Anang kanyang kapatid na hindi na napigilan pa ang matawa dahil sa hitsura niya. Napailing na lang siya. Sino nga ba naman ang 'di matatawa sa hitsura niya? Nagngingitngit siya nang maalala ang babaeng nerd na may kagagawan noon sa kanya. Sa inis na nararamdaman ay inihagis niya ang maputik na sapatos kay Ahlily. "Kuya naman, eh!" Asik nito sa kanya nang malagyan ito ng putik. Taas ang kanyang kilay na tumingin sa kapatid, saka dumiretso ng bathroom. Habang naliligo, ay 'di niya maiwasang
Tinamaan ka na naman ng magaling, kuya oh! Naku, may kasamaan at pagka maarte yata itong kaanak ni Tarzan..."ani niya sa isip."Eh, sir, pasuyo na po ako. Hindi naman puwedeng ako pa ang bumalik doon sa kabilang pangpang. Kita mo naman po, malayo na, oh. Ikaw na lang malapit, at pwe—""Hey, Miss Nerdy. I don't have so much time for this, okay? So ikaw na lang ang magbigay ng daan. Bumalik ka kung kinakailangan. Nagmamadali ako! Kapag umulan, mababasa at mapuputikan itong mga suot ko. So it's better na ikaw na lang ang umatras para matapos na 'to."Putol nito sa kanya na hindi naitago ang pagka-irita. Abay, ang mukhang na ito! Hindi lang pala suplado, kundi may pagka antipatiko at ubod sama ng ugali. Higit sa lahat, ubod arte—akala mo babae."Ay sir, hindi naman po pwede 'yun. Kita mo naman, oh, ang layu-layo ko na doon sa kabilang pangpang. Tapos papabalikin mo pa ako? Pwedeng ikaw na lang muna ang tumabi nang makadaan na ako. Kaya pakiusap na ho. Ikaw na ang umatras. Nagmamadali din
Hapon at nagmamadali na sa pag-uwi si Felicie. Galing sa bukid nina Aling Yolanda. Katatapos lang nila mag-harvest ng mga talong doon ni Ernesto. Mukhang uulan dahil sa makulimlim na kalangitan. Napatalon pa ang dalaga nang biglang kumidlat nang pagkakalakas-lakas. "Naku naman o! Mamaya ka na umulan. Wala akong dalang payong. Parang awa mo na. Maghapon ako sa initan, e! Hindi ako pwedeng mabasa," ani niya sa sarili habang nagmamadaling binabagtas ang baybayin ng tubigan. Ilang hakbang na lang para makarating siya sa kabilang pangpang nang may masalubong siyang isang lalaki na tila nagmamadali ding makalampas sa pilapilang kanyang daraanan. Napatingin siya sa pinanggalingang pangpang. Malayo na siya para siya pa ang umatras at magbigay-daan sa lalaki. Ang lalaki ay hindi pa naman ganoon nakakalayo sa pinanggalingan nito, kaya puwedeng ito na ang umatras para makadaan siya. Sa tingin niya ay dayo ang lalaki, base na rin sa suot nito. Muntik pa siyang bumunghalit ng tawa nang makit
"Ano iha? Payag ka ba?" untag sa kanya ni Don Elias na nakapagpabalik-diwa sa kanyang pagmumuni-muni. Inayos niya ang suot-suot na salamin saka isang pilit na pagngiti ang ginawa sa Don. "Don Elias, pwede po bang pag-isipan ko muna? Lalo na at usaping pag-aasawa. E ni hindi pa nga po ako nagkaka-boyfriend e." Dere-deretsong sagot niya sa matanda. Tumango-tango naman ito sa kanya. Maya-maya ay may inabot ito sa kanyang calling card. "Kapag nakapag-desisyon ka na, iha, tawagan mo lang ako sa number na 'yan." Nakangiting tumango siya rito at iniabot ang calling card. Saka nagpaalam na din. Pakiramdam niya ay parang sumakit ang kanyang ulo sa pakikipag-usap kay Don Elias. Mayroon bang ganoon? Magulang ang humahanap ng magiging asawa ng anak? Teka, hindi kaya? Hindi kaya may kaunti si Don Elias? Naipilig niya ang sariling ulo. Mukhang matino naman, sa loob-loob niya habang binabagtas niya ang daan pabalik ng kanilang bahay. --- "I said, pabagsakin mo ang Montereal Company! Kunin m
"Paano ba 'yan, Sergio? Balak nang kunin sa atin ni Don Elias ang ating natitirang lupa. Paano na ang mga bata? Lalo na si Junior." Narinig ni Felicie ang tanong ng kanyang inay sa kanyang ama isang hapon. Kagagaling lang niya sa pamumuti ng talong doon kina Aling Yolanda, at habang papasok nga siya ng bahay ay narinig niya ang pag-uusap ng kanyang mga magulang. Napatigil siya sa pagpasok ng kanilang bahay at palihim na nakinig sa usapan ng kanyang ama't ina. Kita niya ang lungkot sa mukha ng kanyang ama. "Kung may magagawa lang akong ibang paraan, Emma, ay nagawa ko na. Dahil ayaw ko ding mawala ang ating natitirang lupa. Lalo na't minana ko pa ang lupang iyon sa aking mga magulang." Narinig niyang malungkot na sagot ng kanyang Itay Sergio sa kanyang Inay Emma. "Paano na ang pag-aaral ng tatlo? Lalo na si Junior na madalas sumpungin ng kanyang asthma. Kapag tuluyan nang nakuha sa atin ang lupa, wala na tayong ibang mapagkukunan ng ating hanapbuhay. Doon lang tayo umaasa sa lupan