LOGINHalos tumatagaktak ang pawis ni Felicie sa noo habang binabaybay ang pilapil ng tubigan. Katanghaliang tapat. Patungo siya sa bukid upang maihatid ang pananghalian ng kanyang ama.
Panganay sa apat na magkakapatid si Felicie, anak nina Mang Sergio at Aling Emma, na kapwa magsasaka. Salat man sila sa buhay, masasabing masuwerte pa rin silang magkakapatid dahil biniyayaan sila ng mga magulang na mababait at mapagmahal. Habang patuloy sa paglalakad sa makipot na pilapil, bigla niyang naramdaman na tila may tao sa kanyang likuran. “Hoy, Ernesto! Kung balak mo na naman akong gulatin, huwag na! Baka maihampas ko sa ’yo itong dala-dala kong kaldero. O baka gusto mong maligo sa putikan?” Saad niya, hindi na nag-aksaya ng panahon upang lingunin ang likod. Kilalang-kilala niya ang kaibigang si Ernesto, na madalas siyang gulatin sa tuwing siya’y dumaraan sa lugar na iyon. “Ay, grabe ka ah! Wala pa nga ako, ate. Masyado kang harsh! At Ines, hindi Ernesto. Eww!” Ani Ernesto, ang kanyang kababatang may pusong babae. “Saan mo dadalhin ’yan? At anong laman?” tanong nito, sabay turo sa kanyang kaldero. Tumaas ang kilay ni Felicie. Parang bago na naman ang tanong gayong halos araw-araw ay iyon ang ginagawa niya—maghatid ng pananghalian sa kanyang ama. Inayos niya ang salamin sa mata at masamang tingin ang ibinigay sa kaibigan. “Hoy, Ernesto, kung nagbabalak ka na namang humingi, sorry ka. Dalawang gatang lang ang sinaing ko. Kulang pa nga para sa mga kapatid ko. Tutong na nga lang ang natira para kay Itay.” Patuloy siya sa paglalakad papunta sa kabilang panig ng bukid. “Ay, grabe ka, ate! Hingi agad? Nagtatanong lang naman ako. Pero pwede mo rin naman akong bigyan, kung gusto mo,” sagot ni Ernesto sabay peace sign. Tulad ng inaasahan—hindi ligtas ang baon ng kanyang ama sa gutom ng kanyang kaibigan. “Ay, hindi pwede! Maawa ka naman sa Itay ko. Gutom ’yon.” Sabay talikod niya at tinuloy ang pagtawid sa kabilang pangpang. Bago makarating sa kanilang bukid, kailangang dumaan sa isang maliit na batis. “Uy, ateng! Nakikita mo ba ang nakikita ko?” tanong ni Ernesto habang patuloy na sumusunod sa kanya. “Ano na naman ang nakikita mo na hindi ko nakikita, huh, bakla? Maliban sa punong mangga at tubigan, wala akong ibang makita.” “Ay, ateng! Ang sarap ng pandesal niya at ang sawa niya... ang laki!” impit na tili nito na may malanding tono. Nilingon ni Felicie ang kaibigan at sinundan ng tingin ang direksyon nito. Sa may batis, naroon si Joaquin, anak ng kapitan ng barangay. Naliligo ito, hubad ang pang-itaas at tanging boxer shorts ang suot. Wala sa sariling naihampas ni Felicie ang mauling kaldero sa balikat ni Ernesto. “Anong masarap d’yan? Hindi naman nakakain! At anong sawa at pandesal ang pinagsasasabi mo?” pairap niyang tanong. “Ay, ateng! Mukhang kailangan mong ipaayos grado ng salamin mo. Apat na nga mata mo, labo pa rin!” sabay abot sa salamin ni Felicie, ngunit agad niya itong inambahan ng suntok. "Tumigil ka, bakla, ah!" Saad niya, saka nagpatuloy sa paglalakad. "Hay naku, ateng! Mukhang panahon ka pa ng Kastila kung maka-react. Ano ka ba, bakit ganyan ka? Wala ka man lang nararamdaman kapag nakakakita ng gwapings, lalo na at yummy tummy pa!" Saad nito sa malantod at malanding pananalita, sabay ikot ng dalawang mata. "Wala! Wala akong pakialam sa kanilang abs or tabs!" Sagot pa niya dito. Wala naman talaga siyang ka-interes-interes pagdating sa mga lalaking dinaig mo pa ang katawan ni Tarzan. Ang mas mahalaga sa kanya ngayon ay ang makatulong sa mga naghihikahos na mga magulang. Lalo na ngayon—hindi man sabihin ng kanyang ama’t ina—pero alam niyang nalulungkot at nangangamba ang mga ito kung paano matutubos ang lupa. Nakasangla kasi ang lupang sinasaka ng kanyang ama kay Don Elias. At sa pagkakaalam niya ay malapit na ang araw na ibinigay nito sa kanyang ama para matubos ang kanilang tatlong ektaryang lupang minana pa iyon ng kanyang Itay sa kanyang lolo na namayapa na. At hindi nila alam kung paano iyon matutubos kay Don Elias. "Oy, Baks, baka naman may kilala kang puwedeng mapag-extrahan?" Baling niya sa kaibigan nang malapit na sila sa bukid na sinasaka ng kanyang ama. "Ay, tamang-tama! Ateng, kailangan mo ng talong!" Saad nito sa kanya na nakangiti. Hindi niya agad nakuha ang ibig nitong sabihin. Bagkus ay binato niya ito ng suot-suot niyang tsinelas. "Hoy, bakla! Kung iaalok mo din lang sa akin ay ang pagpasok sa cabaret diyan sa bayan, hindi na!" Saad niya, saka tinungo ang kubo kung saan ay pahingahan ng kanyang ama kapag nasa bukid iyon at nagtatanim. Ibinaba niya ang dalang kaldero, saka kumuha ng dahon ng saging at inihain doon ang dala-dalang pagkain. "Ay, gaga! Sinong may sabi na pumasok ka ng cabaret, aber?" Sagot nito na nakataas ang kilay, sabay dukwang sa pagkain na hinain niya. Napailing na lang siya dito. "E, anong talong pinagsasabi mo diyan?" Naguguluhan niyang tanong sa kaibigan. "E, gaga! Ibang talong yata ang iniisip mo, Felicie!" Saad nito, saka malulutong na pagtawa ang ginawa. "Si Aling Yolanda kasi, nakita ko kahapon sa bayan. Naulit sa akin na naghahanap sila ng pwedeng mamuti ng aanihin nilang talong," Muli ay saad nito habang punong-puno ang bibig ng pagkain. "O, ano, gusto mo ba? Mamuti tayo ng mahahabang talong?" Tanong pa nito sa kanya. Ngumiti siya dito. Kailan ba siya tumanggi pagdating sa trabaho? Basta kaya niya at marangal ay pinapasok niya. "Sige, payag ako mamuti ng talong mo—ay este, talong ni Aling Yolanda," birong sagot niya sa kaibigan. Tumingin naman ito sa kanya na parang diring-diri sa sinabi niya. "Gaga! Mani ang akin, mani!" Hindi niya mapigilan ang hindi matawa dahil sa sinabi nito.“Hi—hindi. Ang ibig kong sabihin ay kalimutan na lang sana natin na kaya tayo nakasal sa isa’t isa ay dahil lang sa lupa namin na nakasanla sa inyo. Siguro nga, mali ‘yung parteng nagkasal tayo ng dahil sa—”“Walang mali sa mga nangyari, Felicie. Nangyari iyon dahil may dahilan. May magandang dahilan. At iyon ay ang malaki kong pagbabago. Nang dahil sa’yo, nag-iba ang tingin ko sa pagkakaroon ng pamilya. Nang dahil sa’yo, tumino ako. Nang dahil sa’yo, natuto akong magseryoso. Maraming naidulot na maganda sa’kin ang biglaang pagpapakasal natin. At hinding-hindi ko kailanman pagsisisihan kung paano tayo nagkakilala, kung paano tayo ikinasal, at kung paano tayo naging mag-asawa.”Mahabang pagkakasabi nito. Kita niya kung paano naging emotional si Calex sa bawat katagang binitawan. Kita niya ang pagiging sincere nito, at ramdam din niya ang sakit na nadama ng asawa sa mga salitang hindi naman niya sinasadya. Masuyong hinawakan niya ang kamay ng asawa at matamis na nginitian ito. Hindi niy
“To-totoo ba ang sinabi ng nanay mo, Felicie?” tanong sa kanya ni Mang Sergio na ngayon ay bakas sa boses ang galit. Napatayo pa ito mula sa pagkakaupo. Hindi niya agad makuhang sumagot sa ama dala ng takot. “Tay, patawad po, kong-kong—” Hindi na niya nagawa pang tapusin ang sasabihin nang biglang hampasin ni Mang Sergio ang lamesang kawayan. Napalunok siya, kitang-kita niya ang galit sa mukha ng ama. Agad naman itong nilapitan ni Aling Emma at hinawakan sa braso. “Kumalma ka, Sergio,” saway dito ni Aling Emma. Matigas itong umiling sa nanay niya at galit na binalingan siya. “Paano ako kakalma? Umalis ‘yang magaling mong anak dito na ang paalam ay magta-trabaho, ‘yun pala nakipag-tanan na sa lalaking ‘yan! Pinagmukha mo kaming tanga!” ani Mang Sergio at hindi na nakapagtimpi pa at naduro na siya. Nasaktan siya sa pagdurong iyon ng ama kaya napatungo na lamang siya. Ito ang kauna-unahang pagkakataon na nagalit sa kanya ang ama. At inaasahan na naman niya ang ganitong tagpo. Sabi
"Nakipagtanan ka sa lalaking ’yan, Felicie? Buong akala namin ng tatay mo, nasa pagtatrabaho ka. Buong akala namin—" Hindi na nito nagawa pang tapusin ang iba pa sanang sasabihin nang tuluyan na itong napaiyak. Marahil ay sa sama ng loob sa kanya ng kanyang ina. At naiintindihan niya iyon. Napatungo na lamang siya at napaiyak na rin. "Sorry po, Nay... kung—kung nagawa ko ang bagay na ’yon. Gusto—" "I'm sorry po, Nay. Kung may dapat man po dito sisihin, ako po iyon. Dahil na-pressure po siya sa’kin. Pinapili ko po siya, kaya nagawa po niyang sumama sa’kin." Ani Calex, na hindi na pinatapos ang iba pa sana niyang sasabihin. Lihim na nangunot ang noo niya nang marinig ang sinabi ni Calex. Parang may mali sa mga sinabi nito sa kanyang ina. Matigas na umiling si Aling Emma. Hindi ito sang-ayon sa sinabi ni Calex, at naiintindihan niya iyon. Kahit pa nga hindi naman talaga iyon ang totoo. "Mali pa rin ang ginawa n’yo. Hindi n’yo man lang ba naisip kung ano ang mararamdaman namin?
"Pwede ba, Aiyen, tigilan mo ang ate mo. Ikaw talaga, dadali ka na naman ng kadaldalan mo." Sita ni Aling Emma kay Aiyen na bigla namang napatikom ng bibig at napakamot sa ulo. "Kumusta ka na, anak? Ilang buwan kaming walang balita sa’yo. Sabi ko man din sa’yo, mag-text o tumawag ka sa amin ng tatay mo." Ani Aling Emma nang kumawala sila sa yakapan. "Pa-pasensya na po, Nay..." Tanging nasabi niya. Noong una ay nagagawa pa niyang tawagan ang mga ito, ngunit nang naging maayos na ang pagsasama nila ni Calex ay nagdesisyon siyang huwag na munang kausapin ang mga ito. Mahirap, pero tiniis niya. "A-ate..." Si Aiyen, nang mapansin nito si Calex na kasama niya. Maging si Aling Emma na kumalas sa pagkakayakap sa kanya ay napatingin din kay Calex na nasa likuran niya. Nagulat at kunot ang noo nito habang muli siyang tinitingnan. Bigla siyang kinabahan sa naging reaksyon ng kanyang ina at kapatid. "Kasama mo pala itong kaibigan mo," Maya-maya ay nakangiting bati ni Aling Emma.
Maya’t maya ang pagbuntong-hininga niya. Kay init ng panahon, ngunit nanlalamig siya—lalo na ang mga palad niya. "Are you okay?" Nag-aalalang tanong sa kanya ni Calex. Muli siyang humugot ng malalim na hininga habang nakatanaw sa maliit nilang bahay. Kabadong-kabado siya. "Kinakabahan ako," pag-amin niya sa asawa. Kinuha nito ang palad niya at marahan na hinaplos iyon. Ngumiti sa kanya si Calex. "I'm here. ’Wag kang mag-alala, nandito lang ako... kami ni baby," pang-aalo nito sa kanya. Marahan siyang napatingin at tumango saka gumanti ng ngiti sa asawa. Bumaba ito sa sasakyan at pinag-buksan siya ng pinto. Muli siyang napalunok. Hindi niya maiwasang hindi mapangiti habang nakatanaw sa simpleng tahanan nila. Sobrang na-miss niya ang payak at simpleng pamumuhay dito sa Quezon. Ang laki lang talaga ng pinagkaiba. Dito kasi sa probinsya, ang malalanghap mong hangin ay sariwa, kumpara sa Maynila na amoy usok ng mga sasakyan. Kung dito, puro bundok at mga punong kulay berde at
"B-buntis ka na, day? I-ibig sabihin, nakatikim ka na ng mahabang talong... este, ibig sabihin may nangyari na sa inyo? O... MY... GOD!" Halos sumabog ang kanyang pisngi dahil sa walang pakundangan na bibig ni Ernesto. Wala pa rin talagang pinagbago ang isang ’to. Marahan na pagtango ang ginawa niya sa kaibigan na hindi makapaniwala sa narinig at nanlalaki pa rin ang matang nakatingin sa kanya. Habang si Calex naman ay napangisi sa naging reaksyon ni Ernesto. "That’s normal sa mag-asawa, Ernesto. Kapag nasabi na namin kina Tay Sergio at Nay Emma ang lahat, magpapakasal ulit kami ni Felicie. And I want to have many children. Gusto ko ng malaking pamilya," nakangiti pa nitong pagkakasabi sa kanyang kaibigan, na para bang proud na proud pa siya. Habang siya naman ay mas lalo pang uminit ang magkabilang pisngi dala ng hiya sa kaibigan. Ngunit sa kabilang banda ay kinilig siya. Masaya siya sa isiping magiging malaki ang pamilya nila ni Calex. Halos mag-agaw dilim na nang umalis si Erne







