Ang araw ng libing ni Papa ay isa sa pinakamabigat na yugto ng buhay ko. Isang bahagi ng puso ko ang tuluyang nalibing sa lupa kasabay ng kabaong niya.
Nakita ko si Uncle Luigi. Sa itim niyang barong, kitang-kita ang tikas ng kanyang katawan, ang tiklop ng tela sa kanyang dibdib na tila sadyang idinisenyo upang ipaalala sa akin kung gaano kalapit ang katawan naming dalawa—noong gabing ako ay wasak at siya ang sumalo sa aking pagbagsak. Mula sa pagdating ko sa sementeryo, ramdam ko na ang presensya niya. Ang bawat galaw ko ay sinusundan ng mga mata niyang parang hindi mapakali. Nagtama ang paningin namin nang ibaba ko ang itim kong shades habang inihihimlay si Papa. Hindi ako umiwas. Ngunit hindi rin ako lumapit. Gusto kong iparating sa kanya, kahit walang salita, na hindi ko alam kung paano siya haharapin. Na ang sakit ng pagkawala ng isang magulang ay lalo pang pinalala ng kasalanang hindi ko sinasadyang gawin—ang mahulog sa bisig ng taong hindi ko dapat pinangarap, kahit isang segundo lang. Matapos ang maikling seremonya, lumapit siya sa akin habang nakatayo ako sa tabi ng punong narra na tila siya pang nagdadalamhati para sa akin. Naramdaman ko agad ang paglapit niya kahit hindi ko siya nilingon. “Maya,” mahinang tawag niya. Napapikit ako. “Hindi ito ang oras o lugar, Uncle,” mariin kong sabi. “Hindi mo kailangang tawagin akong ‘Uncle,’” aniya, lumapit pa. “Alam mong pareho tayong may kasalanan dito, Maya. Pero alam mo rin na may mali sa pagitan nating dalawa. Kaya’t hanggang maari—iwasan na natin ito.” Hinaplos niya ang likod ko. “Paano kung ayokong iwasan?” matigas niyang sagot, tila nabibigla rin siya sa sariling mga salita. Napalingon ako, tuluyan ko siyang hinarap. “Anong ibig mong sabihin?” tanong ko, pilit pinapakalma ang sarili. “I’ve been trying to deny this, Maya. Sinubukan kong kalimutan, tumigil. Pero araw-araw, ikaw ang laman ng isip ko. Hindi lang dahil sa nangyari sa atin. Kundi dahil... dahil may nararamdaman ako para sa 'yo.” Parang tinadyakan ang dibdib ko. Sa gitna ng mga bulaklak, lamay, at dasal—naririnig ko ang mga salitang hindi ko dapat marinig mula sa sariling tiyuhin. At mas masakit dahil may bahagi sa puso kong… hindi tumutol. “You’re my uncle…” mahina kong sabi. “Hindi tayo pwede. Mali.” Lumapit pa siya, hanggang sa maramdaman ko na ang init ng kanyang katawan. Luminga ako, walang ibang tao sa paligid. Lahat ay nasa harap pa ng puntod ni Papa. Kami lang ang narito, sa anino ng punong narra. “Wala akong pakialam, Maya,” aniya, mas malambing ang tinig. Bago pa ako makalayo, hinawakan niya ang braso ko, sapat para patigilin ako. “Hindi mo ba naramdaman?” bulong niya. “Gabi-gabi ka sa panaginip ko, Maya. At kahit ilang ulit kong tanggihan ang nararamdaman ko, bumabalik ka pa rin.” Napakagat ako sa labi, pilit pinipigilan ang luhang gustong tumulo. “Uncle Luigi… hindi ko alam kung anong nararamdaman ko. Galit ako. Sa sarili ko, sa ‘yo, sa lahat ng nangyari. And I just buried my father. Hindi ko alam kung paano pa ako tatayo bukas. At ngayon… sinasabi mong gusto mo ‘kong angkinin ulit?” “Hindi lang kita gustong angkinin, Maya,” sagot niya, mas malalim ang tinig. “Gusto kitang alagaan at samahan. Sa sakit at galit mo. Gusto kong ako ang sandalan mo.” “Hindi kita kayang tingnan ng hindi naaalala ang gabing iyon,” tugon ko, namumuo na ang luha sa gilid ng mga mata ko. “At kung totoo mang may nararamdaman ka, mas lalo mong dapat akong layuan.” Napayuko siya. Tila nilalabanan ang sariling damdamin. Pero ilang saglit lang, naramdaman ko ang palad niya sa pisngi ko. “Maya,” bulong niya, “patawarin mo ako. Pero hindi kita lalayuan. Kahit kailan.” Bago ko pa siya matulak palayo, naramdaman ko ang labi niyang dumikit sa noo ko—isang halik na hindi malaman kung mapagmahal o mapag-angkin. Naiwan akong nakatayo roon, hawak ang dibdib kong tila sasabog sa bigat. *** Buong tapang kong sinabi kay Uncle Luigi na hindi ko siya gusto, na ang nangyari sa amin ay isang pagkakamali lang. Paulit-ulit kong sinabi 'yon, hindi lang sa kanya, kundi pati sa sarili ko. Pero habang lumilipas ang mga araw, unti-unti akong nilalamon ng katotohanang hindi ko matakasan. Every time we crossed paths—sa mga family dinners, sa mga biglaang pagkikita sa mga events, o kahit sa mga oras na bigla na lang siyang susulpot sa mga taping ko bilang legal counsel ng network—may kakaibang init na dumadaloy sa katawan ko. Hindi lang 'yong simpleng pagnanasa. It was something deeper. Something I didn’t want to name. But it was there. Palaging nandoon. “Stop looking at me like that,” bulong ko sa kanya minsang nagkita kami sa hallway ng agency ko habang nagpapahinga ako sa dressing room. He smirked, that familiar, infuriating smirk that always made my knees weak. “Like what?” “Like you know all the things you did to me,” I snapped, trying to sound composed. “This can’t happen again, Uncle Luigi. We both know that.” But his eyes darkened, full of heat and unspoken promises. “But we also both know that it will.” Lumipas ang ilang linggo, at sa bawat pagkikita, palalim nang palalim ang nararamdaman ko. Hindi ko alam kung kailan nagbago ang lahat—kung kailan ang galit ay napalitan ng pananabik, kung kailan ang hiya ay napalitan ng pagtanggap. *** Pareho kaming inimbitahan bilang speaker sa isang legal conference sa Tagaytay. Ako, bilang aktres na lumalaban para sa karapatan ng kababaihan sa media; siya, bilang kilalang abogado sa corporate world. Sa buong araw ng event, hindi kami nag-usap. Pero ramdam ko ang mga sulyap niya. Ang tensiyon sa pagitan namin ay parang kuryenteng hindi maputol-putol. Nang matapos ang conference, napunta kami sa parehong elevator. Wala kaming sinabi, pero pagdating sa hallway ng hotel, parehong huminto ang mga paa namin sa harap ng kanyang suite. “Maya,” mahinang tawag niya. Hindi ako sumagot. Pero ilang segundo lang, naramdaman ko na ang kamay niya sa batok ko, dahan-dahang hinihila ang mukha ko palapit. At sa isang iglap, naglapat na ang mga labi namin. Hindi ko na naisip ang tama o mali. Ang alam ko lang, gusto ko na rin siya. Gustong-gusto ko ang ginagawa niya. Bagay na hindi ko naranasan kay Arnold. Binuhat niya ako at maingat na pinahiga sa malambot na kama. Napaungol ako nang maramdaman ang halik niya sa leeg ko, pababa sa aking dibdib. Napadilat ako ng mga mata nang mapansing may tumatawag sa cellphone ko. Napamura ako nang makita ang pangalan ni Arnold. Kinuha ni Uncle Luigi ang cellphone ko at sinagot niya ang tawag. Napaungol ako nang maramdaman ang pagpasok ng kaniyang alaga sa akin. "Baby girl," bulong ni Uncle Luigi. "Maya?" tawag ni Arnold sa akin. Hindi ako sumagot. Hinalikan ko si Uncle Luigi habang abala siya sa paglabas-masok sa akin. Wala akong pakialam kung narinig man ni Arnold ang halinghing at pag-ungol ko. Muli akong napadaing nang maramdaman ang pagputok ng katas ni Uncle Luigi sa loob ng pagkababae ko. "Forget him, Maya. Akin ka lang. Hayaan mo akong punan ang mga pagkukulang niya sa 'yo. Hayaan mo akong paligayahin ka.” Hinaplos ni Uncle Luigi ang hita ko at naramdaman kong tila may iginuguhot siya sa pagkababae ko na nagbigay kiliti. Pinasadahan nito ang aking hiwa na naghatid ng kakaibang sensasyon sa aking katawan.Napamura ako nang sampalin ako ni Elira pagkapasok pa lang namin sa silid ko. Malakas ang tunog ng palad niya at ramdam ko ang init sa pisngi ko. Tumitig siya sa akin na parang sasabog, tapos umupo siya sa gilid ng kama at sabay hilamos sa mukha niya. Halatang galit na galit."You're my lawyer! Hustisya ang kailangan ko, hindi asawa!" sigaw niya. Tumataginting ang boses niya sa loob ng kuwarto.Huminga ako nang malalim. Hindi ko rin masisi kung bakit siya galit. "Babayaran naman kita," tanging nasabi ko.Napatingin siya sa akin, halos manginig ang labi sa inis. "Babayaran mo ako? Inangkin mo na nga ang katawan ko. Tapos pinakilala mo pa akong girlfriend sa pamilya mo? Tapos ngayon, magiging asawa mo pa ako?""Calm down, Elira," sabi ko, pinipilit maging mahinahon. "Hindi naman kita papakasalan. It’s just for a show. Katawan mo lang ang habol ko. At ’yan naman ang ginawa mong pambayad sa akin para makuha ang hustisya ng pamilya mo."Napahalakhak siya. “So gagawin mo akong prop? Pagkata
Napahawak ako sa ulo ko nang marinig ko si Conrad na nagsabi sa parents namin na si Elira ang tumulong sa kaniya years ago. Hindi ko alam kung matutuwa ako o maiinis sa kapatid ko. Mas lalo lang akong kinabahan kasi kita ko sa mga mata nina Mommy at Daddy na mukhang gusto na agad nila si Elira.Nakatingin ako kay Elira na halatang naguguluhan din. Hindi niya siguro alam kung paano magrereact. Ako mismo hindi ko alam kung paano itatama ang mga nasabi na ni Conrad.“Kuya,” sabi ni Conrad na walang kaalam-alam sa tensyon, “sinabi ko na kay Mom at Dad. Sila na mismo nagsabi na thankful sila kay Ate Elira kasi kung hindi dahil sa kaniya, baka wala na ako.”“Conrad…” mariin kong sabi, pinipigilan ang sarili kong huwag magalit.“What? It’s true, Kuya. She saved me,” sagot niya. “They should know.”Tumingin ako kay Elira. Tahimik lang siya, pero halata ko sa mga mata niya ang mga tanong.“Cassian,” bulong niya habang nakatingin sa akin, “ano ba ‘to?”Bago ako makasagot, nagsalita si Daddy. “C
Cassian’s POVMasaya kong pinagmasdan si Elira habang kausap niya si Conrad, ang nakababatang kapatid ko. Kaka-graduate lang nito sa senior high at halata sa mukha niya ang tuwa. Parang walang ilangan sa pagitan nila. Kung titingnan, para bang matagal na silang magkakilala kahit ngayon lang sila nagharap.“Kuya, ang bait pala ni Ate Elira,” ani Conrad, sabay tingin sa akin at ngumisi. “Mas masarap pa siyang kausap kaysa sa mga kaklase ko.”Ngumiti lang ako habang sinisindihan ang sigarilyo ko. Hindi ko maiwasang mapabuntong-hininga. Wala pa ring kaalam-alam si Elira na ang batang kaharap niya ngayon—ang kapatid kong si Conrad—ay ang batang iniligtas niya noon mula sa nasusunog na paaralan.Tahimik akong nakatingin sa kanila. Kung alam lang niya, matagal ko na siyang pinapahanap. Gusto ko sanang magpasalamat noon pa. Isa iyon sa mga dahilan kung bakit ko siya tinulungan sa kaso niya. Gusto kong makabawi.“Kuya,” tawag ulit ni Conrad. “Totoo ba na girlfriend mo si Ate Elira?”Napatingin
Masakit ang buong katawan ko nang magising ako kinabukasan. Parang lahat ng kalamnan ko ay pagod, pero ang pinakaramdam ko ay ang sobrang pamamanhid ng gitna ko. Hindi ko halos maigalaw ang mga binti ko. Ilang beses akong pinasukan kagabi, paulit-ulit, hanggang mawalan na ako ng lakas.Napalingon ako sa tabi ko. Nandoon pa rin si Cassian, mahimbing na natutulog. Halata sa mukha niya ang pagod pero kahit natutulog, hindi nawawala ang karisma niya. Tahimik ko siyang pinagmasdan. Hindi ko mapigilang humanga. Ang kinis ng balat niya, ang tulis ng ilong niya, at ang labi niya na kanina lang ay walang tigil na humahalik sa akin.Biglang pumasok sa isip ko ang isang bagay na hindi ko inaasahan—ang magkaroon ng anak sa kaniya. Hindi ko alam kung bakit, pero habang tinitingnan ko siya, bigla kong inisip na kung sakali, siguradong maganda ang lahi ng magiging anak namin.Napailing ako. “Ano bang iniisip ko?” bulong ko sa sarili ko.Biglang gumalaw si Cassian. Dumilat ang mata niya at napatingin
Napalakas ang ungol ko nang maramdaman ko ang pagpasok ni Cassian sa akin. Napahawak ako sa dibdib niya nang idiin niya pa lalo. Halos hindi ko alam kung paano ko kokontrolin ang sarili ko.“Cassian…” tawag ko, pero hindi ko alam kung gusto ko ba siyang pigilan o lalo pa siyang hikayatin.“Say it again,” bulong niya, halos nakadikit ang labi sa tainga ko.“Cassian…” mas malakas na ngayon, puno ng init at paghahanap.Ngumisi siya, ramdam ko iyon kahit hindi ko siya nakikita nang buo. “Good. I like hearing you say my name.”Napapikit ako, pero biglang bumalik sa isip ko ang mga videos na nakita ko sa CD. Iyong paraan ng pakikipagtalik niya kay Ashley. Iyong lakas, bilis, at kung paano siya nakipaglaro sa babae.Napalunok ako, hindi ko alam kung bakit parang gusto kong maranasan iyon mismo.“Cassian…” bulong ko, nanginginig ang boses.“What is it?” tanong niya, pero hindi siya tumigil sa ginagawa niya.“Do it like… like what you did with her.”Natigilan siya. Huminto ang galaw niya at bi
Pag-upo ko sa hapagkainan, pilit kong iniiwas ang tingin ko kay Cassian. Nakatutok lang ako sa plato, pero hindi ako makapag-concentrate sa pagkain. Nagulat ako nang maramdaman kong may mainit na kamay na biglang humawak sa hita ko sa ilalim ng mesa. Napapitlag ako at napatingin sa kanya. Kalmado lang siya habang kumakain, parang walang ginagawa. Pero naramdaman kong dahan-dahan niyang pinisil ang hita ko. “Cassian, bitawan mo ako,” mahina kong bulong. Lumapit siya, halos madikit ang labi niya sa tainga ko. “Kumain ka ng maayos. Kakainin pa kita mamaya,” bilyong sabi niya. Parang kinuryente ako sa narinig. Agad kong iniwas ang tingin ko at halos hindi ko maituloy ang subo ko. “Baliw ka ba?” pabulong kong sagot. Ngumisi siya. “Hindi. Totoo lang.” Pinilit kong alisin ang kamay niya pero mas lalo niyang diniin. “Stop it, Cassian. May maid dito.” “Let her see,” malamig niyang sagot, pero halatang nang-aasar. Napatingin ako sa maid na abala lang sa kusina. Hindi niya kami pinapans