Nang magising ako, nasa loob na ako ng k'warto ko at umaga na rin. Naririnig ko pa ang huni ng mga ibon sa labas pero nakasarado pa rin ang bintana. Napahawak ako sa ulo ko, hindi na ito masakit. Nang tumingin ako sa gawing kanan ko ay nakita ko si Lino na nakaubob sa kama ko at natutulog.
"Lino," sabi ko sabay kalabit sa balikat niya. Mukhang siya na rin ang nagdala sa ‘kin dito.
Marahan niyang inangat ang tingin niya at medyo namumula ang mga mata niya. Ang gulo rin ng buhok niya. "Mon," he said in his low voice then he sat properly. Naupo na rin ako at medyo nawala na iyong pananakit ng katawan ko. Iyong binti at braso ko na lang. "Kamusta?" he asked.
"Hindi na masakit iyong ulo ko," sabi ko sabay hampas nang marahan sa ulo ko na agad niyang pinigilan dahilan para mahawakan niya ang kamay ko.
"Huwag mong gagalawin ang iyong ulo," seryosong sabi niya habang marahang ibinababa ang kamay ko. "Kung iyong pahihintulutan, maaari kitang dalhin sa Espany
"Ayos ka lang?" tanong ko kay Lino pagkalabas ng isang nagpakonsulta at inabutan ko siya ng tubig.Kanina pa kasi siya malalim ang iniisip simula nang nagsidatingan ang ibang tao for consultation. Nag-aasikaso na nga ako ng tao sa labas, pati ba naman doktor dito, aasikasuhin ko pa. Buti sana kung alam ko iyong mga ginagamit niya here, then why not? Tapos mapagmata pa ang ilang tao sa labas."Iniisip ko lang iyong kumakalat na maling balita tungkol sa iyo, Liwanag," mahinang sabi niya. Wala namang makakarinig sa ‘min dito kasi nasa loob kami ng office niya na nasa loob ng office ko so ang daming pader ang nakapaligid sa ‘min."Mon," pagtatama ko. "Iyon ang itawag mo sa ‘kin."Napangiti siya at bahagyang tumango. "Mon..." sambit niya kaya napangiti na ako. I love it more–shit!"Bagay naman kasi sa ‘yo ang nakangiti. Huwag mo na lang akong sungitan lagi. Tsk!" natatawang sabi ko.Nag-unat siya at sumandal sa upuan
"Akala ko ba'y may alam ka sa panggagamot," ani Berto habang pinaghahampas ang mga dahon.Nandito kami sa parang, walang katao-tao, mahangin at matataas din ang ilang halaman dagdag pa na hindi namin makita ang aming nilalakaran. May pinapahanap kasing mga halaman si Lino na ingredient(s) sa gagawin niyang gamot. Si Berto lang dapat ang inutusan niya pero nagpumilit akong sumama kasi gusto kong matutunan ang iba't-ibang klase ng halaman na p'wedeng gamitin sa panggagamot."Ngunit hindi sa mga dahon. Turuan mo na lamang ako upang matuto ako," sabi ko kaya napailing na lang siya at patuloy pa ring pinaghahampas ang mga dahon.Parang hindi niya nahahanap. Maya-maya pa'y kakalakad namin, nakita namin si Miranda na nakaupo sa isang bato habang pinagmamasdan ang kalawakan ng palayan. May palayan pala sa bandang likod ng masukal na dinaanan namin."Galit ka ba?" tanong ko kay Miranda kasi parang may galit siya sa mga damong binubunot niya.Gulat siyang na
Tinalian nung dalawang lalaki ang bibig nung mga biktima nila at saka pinaupo sa lupa habang magkakatalikod at tinalian sila para hindi makatakas. Narinig ko pa silang nag-uusap na bilisan na raw nila kaya kinuha nila iyong mga soot na alahas ng biktima nila. Then iyong mga kagamitan naman sa loob.Habang ginagawa nila iyon, naghanap naman ako ng bagay na p'wede kong magamit panlaban sa itak nila. Here I am again. Huhu, sorry Third. Pakialamera ang girlfriend mo kaya nalalagay sa alanganin.Nakakuha ako ng malaking kahoy kaya huminga ako nang malalim bago lumusob. Nakatalikod sila kasi busy silang kunin ang mga gamit sa loob ng kalesa. Nakita ako nina Catalina kaya sinenyasan ko silang tumahimik lang. Ang iingay pa naman nila. Nang makalapit ako sa magnanakaw, mabilis kong hinampas sa ulo iyong isa kaya nawalan agad iyo ng malay.Shemay, napatay ko yata. Fatal ang ulo, e.Nakita ako ng isang magnanakaw kaya inambahan niya ako ng itak na agad kong hinampas
"Kailangan mo nang magpahinga." Tumayo na siya pero bago pa siya makaalis ay tinawag ko muna siya."Iyong bintana, p'wedeng pasara?" I said then he nodded."Ano pang kailangan mo?" tanong niya kaya napaiwas ako ng tingin at napalunok. Inaantok na rin naman na ako, e. Pero natatakot pa rin ako."Ikaw," sabi ko at ilang segundo pa ang lumipas pero hindi pa rin siya kumikibo kaya tiningnan ko na siya. Naistatwa lang siya sa kinatatayuan niya. "A-ang ibig kong sabihin, maaari bang dito ka na lang matulog? Tinakot mo 'ko, e," reklamo ko pero sana, huwag niyang bigyan ng malisya iyong request ko kasi natatakot talaga ako.P'wede pa nga akong maniwala sa mga engkantong iyan kaysa sa makarating ako sa panahong 'to, e."Huwag kang mag-alala, wala akong gagawing masama sa iyo," sabi ko pa pero hindi pa rin siya kumibo. Nabigla ko yata talaga siya.Sabagay, awkward na nga sa panahon nila na magkasama ang babae at lalaki sa labas, what more ang magkatab
"Ngunit... wala naman na talaga ang aking mga magulang," mahinang sabi ko habang pilit pinipigilang umiyak.Nasasaktan ako sa katotohanang mag-isa na lang talaga ako rito. Wala akong masandalan o masabihan ng totoo kong pagkatao. My parents were always busy with their jobs and I understand that but despite of that, they find time to guide me as well. To listen to me."Iyong mga nasa Espanya?" he asked."Hindi ko sila maalala, Lino. Hindi ko sila kilala. Ang tinutukoy kong magulang na wala na ay ang mga taong nagkupkop sa ‘kin dito sa Pilipinas. Iyong nagligtas sa ‘kin kaya ako nakarating dito. H-hindi ko nga maalala kung bakit ako nandito sa Pilipinas," natatarantang sabi ko at sana, tigilan niya na ang katatanong sa ‘kin kasi kulang na kulang pa ang alam ko kay Liwanag para panindigan itong pagsisinungaling ko.Nasa kalagitnaan kami ng pag-uusap ni Lino nang makarinig kami ng mabilis at malakas na katok sa pinto kaya sabay kaming napali
Natapos ang lunch namin at sa salas na namin tinuloy ang k'wentuhan. Wala pa naman kasing mga magpapagamot."Buti, pinayagan kayong magtungo rito?" sabi ko kina Miranda at Agustino."Hindi rin kami magtatagal," ani Agustino."Marami pa ring panganib sa paligid. Ngunit hindi naman ibig sabihin nun ay ititigil na natin ang ating buhay," nakangiting sabi ni Miranda."Maikli lamang ang buhay, hindi dapat tayo nabubuhay sa takot," sabi ko naman pero parang may mali sa sinabi ko. Ako nga 'tong takot magpakatotoo tapos ako pa 'tong may ganang magsabi ng ganun? Pero kailangan ko 'tong gawin para mabuhay."Tulad na lamang ni Binibining Liwanag. Naging makabuluhan ang kanyang buhay sa lupa kahit sa maikling panahon," ani Agustino na nakangiti kaya bahagyang natawa si Miranda."Kaunti na lamang ay iisipin ko nang may pagtingin siya kay Binibining Liwanag," ani Miranda at biglang napaubo si Lino. Inabutan ko siya ng tubig na nandito lang sa center table
"Kamusta kaya si Lolo?" I asked Lino while watching him cleaning my wound.Nandito kami sa office niya at gabi na rin. Pinahatid namin kay Berto si Lolo though kinakabahan akong pauwiin siya pero sino ba naman ako para kontrolin siya dahil lang alam kong malapit na siyang umalis? He should enjoy his last moments here. Nag-aalala lang ako na baka sabihin niya sa iba na babae ako."May ilang araw pa siguro siya. Kung susundin niya ang aking bilin, aabot pa siya ng isang buwan. Tungkol sa iyong lihim, wala siyang sasabihin," kalmadong sabi niya habang seryoso sa ginagawa niya.Napabuntong-hininga ako at napatingin sa gaserang katabi lang mismo ng sugat ko. Madilim na kasi, hindi makita ni Lino iyong sugat ko."Kamusta ang iyong pakiramdam?" he asked.Hindi agad ako nakasagot pero nagawa kong ngumiti. Nang tumigil siya sa ginagawa niya, tiningnan ko siya at nakatingin pala siya sa ‘kin."Magaan na ang loob ko," I said that made him smile.
Masyado tayong nasasanay sa bagay na kinamulatan na natin at takot tayo sa pagbabago ng mundo. Alam nating may mali pero natatakot tayong sumugal upang baguhin ang nakasanayang mali. Kaya minsan, matagal maging progresibo ang isang komunidad.Natatali tayo sa kultura at sa relihiyong gawa-gawa ng mga Kastila upang bilugin at kontrolin ang isip ng mga Pilipino. Natatakot silang mag-alsa ang mga Pilipino laban sa kanila. Takot sila sa atin. Takot sila sa mga Pilipinong edukado. Kaya miski edukasyon, nililimitihan nila. Miski babae ay hindi nila pinakukuha ng mabibigat na kurso dahil takot din sila sa mga kababaihan. Takot sila na mawasak ang patriarchy kasi sila-sila rin naman ang makikinabang balang araw.Kaya nga hanga ako kay Third. Supportive siya sa ‘kin plus hindi seloso despite of having the idea that I liked his twin brother before and we were classmate pa in law school. Mahal niya lang talaga ako at may tiwala siya sa ‘kin. All he wants is the best f