Natapos ang lunch namin at sa salas na namin tinuloy ang k'wentuhan. Wala pa naman kasing mga magpapagamot.
"Buti, pinayagan kayong magtungo rito?" sabi ko kina Miranda at Agustino.
"Hindi rin kami magtatagal," ani Agustino.
"Marami pa ring panganib sa paligid. Ngunit hindi naman ibig sabihin nun ay ititigil na natin ang ating buhay," nakangiting sabi ni Miranda.
"Maikli lamang ang buhay, hindi dapat tayo nabubuhay sa takot," sabi ko naman pero parang may mali sa sinabi ko. Ako nga 'tong takot magpakatotoo tapos ako pa 'tong may ganang magsabi ng ganun? Pero kailangan ko 'tong gawin para mabuhay.
"Tulad na lamang ni Binibining Liwanag. Naging makabuluhan ang kanyang buhay sa lupa kahit sa maikling panahon," ani Agustino na nakangiti kaya bahagyang natawa si Miranda.
"Kaunti na lamang ay iisipin ko nang may pagtingin siya kay Binibining Liwanag," ani Miranda at biglang napaubo si Lino. Inabutan ko siya ng tubig na nandito lang sa center table
"Kamusta kaya si Lolo?" I asked Lino while watching him cleaning my wound.Nandito kami sa office niya at gabi na rin. Pinahatid namin kay Berto si Lolo though kinakabahan akong pauwiin siya pero sino ba naman ako para kontrolin siya dahil lang alam kong malapit na siyang umalis? He should enjoy his last moments here. Nag-aalala lang ako na baka sabihin niya sa iba na babae ako."May ilang araw pa siguro siya. Kung susundin niya ang aking bilin, aabot pa siya ng isang buwan. Tungkol sa iyong lihim, wala siyang sasabihin," kalmadong sabi niya habang seryoso sa ginagawa niya.Napabuntong-hininga ako at napatingin sa gaserang katabi lang mismo ng sugat ko. Madilim na kasi, hindi makita ni Lino iyong sugat ko."Kamusta ang iyong pakiramdam?" he asked.Hindi agad ako nakasagot pero nagawa kong ngumiti. Nang tumigil siya sa ginagawa niya, tiningnan ko siya at nakatingin pala siya sa ‘kin."Magaan na ang loob ko," I said that made him smile.
Masyado tayong nasasanay sa bagay na kinamulatan na natin at takot tayo sa pagbabago ng mundo. Alam nating may mali pero natatakot tayong sumugal upang baguhin ang nakasanayang mali. Kaya minsan, matagal maging progresibo ang isang komunidad.Natatali tayo sa kultura at sa relihiyong gawa-gawa ng mga Kastila upang bilugin at kontrolin ang isip ng mga Pilipino. Natatakot silang mag-alsa ang mga Pilipino laban sa kanila. Takot sila sa atin. Takot sila sa mga Pilipinong edukado. Kaya miski edukasyon, nililimitihan nila. Miski babae ay hindi nila pinakukuha ng mabibigat na kurso dahil takot din sila sa mga kababaihan. Takot sila na mawasak ang patriarchy kasi sila-sila rin naman ang makikinabang balang araw.Kaya nga hanga ako kay Third. Supportive siya sa ‘kin plus hindi seloso despite of having the idea that I liked his twin brother before and we were classmate pa in law school. Mahal niya lang talaga ako at may tiwala siya sa ‘kin. All he wants is the best f
"Pero bagay naman sa ‘kin," biro ko gamit ang panlalaking boses na tinawanan na lang namin. "Bakit ba tayo nandito?" I asked in a low voice so I guess, he didn't heard that kaya tumahimik na lang kami.Maingay kasi ang karwahe. May parte rin sa ‘kin na ayokong marinig ang sagot niya. Oo, hindi ko siya pinipigilan sa nararamdaman niya kasi umaasa akong kusang mawawala iyon. Baka kasi kapag pinigilan ko, magaya lang kay Third. Habang tinutulak palayo, mas lumalakas ang hatak palapit. Baka makasakit na naman ako. Natuto na ako, gusto ko lang i-apply ang natutunan ko.Huminto kami sa malawak at patag na lupain. Napapaligiran ng iba't-ibang halaman at damo. Maraming nagsisiliparang ibon sa himpapawid. May mga paru-paro. Napapalibutan kami ng puno. Wala akong ibang makita kundi pananim, hayop at langit."Ang ganda!" sabi ko pagkababa ko sa karwahe. Ngayon lang ako nakarating sa ganitong lugar. Alam kong maraming tahimik na lugar sa panahon na 'to pero ngay
"Ayoko, e." Pinilit kong matawa para hindi masyadong mabigat ang paligid namin at bumalik na rin ako sa ginagawa ko. Hindi na rin kumibo si Lino kasi hindi rin naman ako makikinig. Kung matigas ang ulo niya, mas matigas ang sa ‘kin.Nang matapos kami ay nagtungo na kami sa dining area at nakahanda na nga sila. Every night na lang, para kaming may candle light dinner sa bahay dahil sa dami ng kandila sa paligid. Hindi naman sila mainit kasi presko sa bahay na ito. Sa laki ba naman ng mga bintana nila?"May sulat galing sa Villaluna," tugon ni Berto sabay bigay sa ‘kin ng letter. Iaabot ko sana kay Lino. "Para sa iyo, Mon," dugtong niya kaya napalunok ako at tiningnan muna si Lino.Alam kong selos na selos na siya kay Catalina pero malabong magkagusto ako sa kapwa ko babae. Lalo na kay Catalina. I know to myself na straight ako. Well, p'wede pa kay Miranda coz I like her personality at hindi siya malandi unlike Catalina na total opposite niya."
"May hinahanap ka?" tanong ni Miranda nang mapansing ginagala ko ang tingin ko.Umiling na lang ako at maingat na inenjoy ang party. Hinahanap ko iyong mga Prayle pero hindi ko na sila makita. Hinanap ko rin ang parents nina Miranda at Agustino pero wala sila. Ang dami kasing tao rito. Baka naghahanapan na kami."Batiin natin si Catalina," ani Miranda kaya tumango na lang ako. Hindi pa namin siya nababati ng personal kasi ang dami niyang kausap na tao. Ang daming nakakakilala sa kanila. Akala ko, mas mayaman na sina Miranda--iba pa pala ang Villaluna.Ganito siguro kapag sakim sa lupa ang pamilya. Charot. Villar yern?"Maligayang kaawaran, Catalina," bati namin sa kanya at mukhang nabigla siya nang makita kami rito. Parang pagod na siya kakaentertain sa mga bumabati sa kanya pero bakas sa mga mata niyang masaya siya."Miranda Valencia at Agustino Valencia, tama ba?" nakangiting sabi niya at tumango naman sina Miranda."Alam kong hindi tayo m
"Dito tayo sa gilid," tugon ko sa kanya.Birthday niya today so hindi p'wedeng gumawa siya ng eksena dito. Ang daming tao. Baka kung ano pa ang mangyari kapag nakita nilang umiiyak sa harapan ko si Catalina.Sabi ko, sa gilid lang kami pupunta pero nakarating kami sa labas ng bahay nila kung saan walang katao-tao. Bigla siyang naupo sa damuhan kaya naupo rin ako sa harapan niya sabay bigay sa kanya ng panyo. Kinuha niya ito at pinunasan ang sarili."Salamat, Mon," she said."Ayos ka na ba? Gusto mo ikuha kita ng tubig?" nakakagaan kasi 'yun ng loob. Tatayo na sana ako nang hawakan niya ang dulo ng damit ko kaya napabalik ako sa kinauupuan namin. Ang laki ng gown niya kaya nauupuan ko ang dulo nito."Hindi na. Nais ko lamang makalayo sa kanila," malungkot na sabi niya.Ngayon ko lang siya nakitang malungkot. Usually nagsusungit siya o kaya'y nakangiti. Gusto kong itanong kong anong nangyari pero magkikwento naman siya kung komportable siya.
"Ininuman ko iyon," sabi ko nang matapos siyang uminom. Nagpunas siya ng labi dahil sa kumalat na alak sa bibig niya."Malinis naman siguro ang iyong laway," natatawang sabi niya kaya natawa rin ako. Gaya-gaya rin 'to. Hays!Kung alam niya lang na may ibang lips ang dumikit sa lips ko, baka mainis na naman siya. As I've said, he is the total opposite of Third. Hindi seloso si Third pero si Lino, wala namang kami pero todo siya makabantay sa ‘kin. Dapat dito, palaging pinapranka para alam niya kung saan ang lugar niya."Bakit tila hindi maganda ang nangyari sa iyo?" tanong niya pa.Sumandal ako sa upuan at huminga nang malalim habang nakasimangot. "Ang sakit, e," sabi ko habang tinatapik nang marahan ang left arm ko gamit ang mga daliri. I miss playing piano. Nilapag niya sa mesa ang bote at tumayo na. Muntik pa siyang maout of balance kaya napatayo rin ako. "Lasing ka na yata." Inalalayan ko siya para hindi siya matumba pero mukhang kaya niya naman
"Napakatahimik naman," pasaring ni Berto pero hindi namin siya inintindi.Nandito kami sa dining table for breakfast at hindi ako makatingin nang diretso kay Lino kahit pa nararamdaman kong tumitingin siya minsan sa ‘kin. Hiyang-hiya ako sa ginawa ko. Wala na akong mukhang ihaharap pa sa kanila. Gusto ko na lang lumayas."Kamusta ang kaarawan ni Señorita Catalina?" tanong ni Josefa kaya nagkaroon na sila ng mapag-uusapan.Tango, iling at ngiti lang ang kaya kong isagot ngayon kasi nahihilo pa rin ako dahil wala akong tulog plus this wound pa na ako na lang ang naglagay ng tela at panyo. Nang sulyapan ko si Lino, nakatingin siya sa left arm ko kaya hinawakan ko ito dahilan para malipat sa ‘kin ang mga tingin niya.Agad akong umiwas ng tingin."K-kamusta?" he asked. Nauutal pa rin siya. Pansin ko rin na mukhang wala siyang tulog dahil sa nangyari kagabi. Umiinit ang mukha ko kapag naaalala ang gabing 'yon."Ayos lang," sagot