May Serye Ba Na Bida Si Pagong At Si Matsing?

Nakakatuwa how I still get a warm feeling whenever pag-usapan ang pinanggalingan nina pagong at matsing — para sa akin, unang lumitaw sila sa matagal nang umiikot na mga kuwentong-bayan ng Pilipinas. Ang kilalang bersyon ng kwento ay tinatawag na ‘Ang Pagong at ang Matsing’, isang pabula na ipinapasa mula sa bibig ng mga matatanda papunta sa mga bata, kaya halos hindi na mabilang kung kailan talaga ito unang naikwento. Maraming rehiyon ang may kanya-kanyang bersyon, kaya ang orihinal na pinagmulan ay masasabing kolektibo: gawa ng mga karanasan at imahinasyon ng ating mga ninuno. Personal, una kong narinig ang kuwentong ito mula sa lola ko habang nagluluto siya sa kusina — ang pagkukuwento niya ay may tunog ng dagundong ng ulan at tawanan ng kapitbahay. Sa mga naka-imprentang bersyon naman, lumabas ang kwento sa iba’t ibang koleksyon ng mga kuwentong Pilipino at sa mga aklat pambata na ginawa noong panahon ng kolonyal, kapag sinimulang isulat at tipunin ang oral literature. Pero kahit ano pa man ang unang naka-imprenta, malinaw na mas matagal pa ang buhay ng kuwentong iyon sa bibig ng mga tao. Sa madaling salita: hindi mo mahahanap ang isang tiyak na lugar o taon na sinasabing unang ‘‘lumabas’’ sila, dahil sila ay produkto ng tradisyong oral ng Pilipinas — isang kuwentong nabuhay dahil sa paulit-ulit na pagkukwento at adaptasyon sa iba’t ibang henerasyon. At iyon ang parte ng charm nila: hindi sila pag-aari ng isang may-akda lang, kundi ng buong komunidad.

Nakakatuwang isipin kung paano ang simpleng alitan ng dalawang hayop sa kuwentong 'Ang Pagong at ang Matsing' ay nagiging salamin ng mga totoong ugali ng tao. Sa aking paningin, nagtatalo sila dahil sa kombinasyon ng pagnanais at pride. Ang matsing madalas ipinapakita bilang mabilis, palalo, at gustong maagaw ang pinakamadaling bunga — literal at simboliko — samantalang ang pagong ay mabagal pero matiyaga at may sariling paraan ng pagkilos. Ang pagnanasang makakuha ng mas marami kaysa sa nararapat o ang pagtatangka ng isa na sakupin ang lahat ng benepisyo ang madalas nag-uumpisa ng sigalot. Bukod doon, may malaking bahagi rin ng kakulangan sa komunikasyon at hindi pagkakaunawaan. Madalas sa kwento, hindi nila napag-usapan nang maayos ang hatian o ang mga patakaran sa pagtatanim at ani, kaya nagiging pugutan ng ulo — literal na nagkakagalit at nagkakaroon ng panlilinlang. Nakikita ko ito bilang paalala na kapag may resources na limitado, ang takbo ng kultura o personalidad natin ang magdidikta kung magiging patas ba ang hatian. At syempre, hindi mawawala ang elemento ng hustisya at aral. Ang tunggalian nila ay hindi lang tungkol sa laman ng bangayan kundi tungkol sa kabayarang moral: ang pagiging mapag-imbot at panlilinlang kadalasa’y nauuwi sa kabiguan o karma. Kaya tuwing naiisip ko ang kuwento, hindi lang ako naaaliw — natututo rin ako na pahalagahan ang pakikipagkasundo, tiyaga, at ang kahalagahan ng patas na pakikitungo.

Tuwing naiisip ko ang 'Pagong at Matsing' sa entablado, naiiba ang tibok ng puso ko — parang familiar na kantang inaawit sa baryo pero may bagong armonya. Sa karanasang nakita ko, sinasalaysay ito bilang isang mapanlikha at madalas na masayahin na palabas: may malaking props na palayok na pinalaki kaysa tao, punong saging na gawa sa papel maché, at ang entablado’y puno ng malalambot na kulay at simpleng ilaw para tumuon ang atensyon sa aksyon. Ang Matsing kadalasan ay mabilis kumilos, over-the-top ang mukha at galaw; ang pagong naman mabagal, mabigat ang hakbang at may mababang boses — estudyante man o matatandang manonood, nakakaaliw at madaling sundan ang contrast na iyon. Sa isang pagtatanghal na nagustuhan ko, gumamit sila ng maliit na korong naglalarawan ng mga mamamayan ng gubat; sila ang nagbibigay ng konting komentaryo at nagtutulak ng komedya sa pamamagitan ng call-and-response. May sandaling dramatic pause kapag nagpasya ang pagong na ipakita ang kanyang talino — sinusundan ng katalinuhan at simpleng (pero matamis) katatawanan. Hindi puro slapstick; may mga pagkakataon na lumalabas ang konting sentimyento, lalo na sa dulo kapag naibalik ang hustisya o nagkaroon ng aral. Personal, kapag nanonood ako ng ganitong adaptasyon, nakikita ko dalawang paraan ng pagsasalaysay: isang bersyong pang-bata na puno ng kanta at sayaw, at isang mas mature na bersyon na nag-eeksperimento sa tanikala ng kapangyarihan at katarungan. Pareho kong pinapahalagahan—ang una dahil nagbubukas ito ng puso ng mga bata sa teatro; ang huli dahil pinaiigting nito ang usapan tungkol sa pag-iingat sa pagiging mapagsamantalang kapwa. Sa huli, ang entablado ang nagdadala sa simpleng kwento ng pagong at matsing sa buhay, at ako’y laging nanonood nang may ngiti at pagkamangha.

Nakakatawang alalahanin na noong bata pa ako, malaking bahagi ng umaga ko ang pagkukuwento at panonood ng mga kuwentong-bayan—kabilang na ang paborito kong 'Si Pagong at si Matsing'. May animated na bersyon nito, at hindi lang isa. Nakita ko ang iba’t ibang anyo: may simpleng 2D na animated short na gawa ng mga independent creators, mayroon ding puppet/stop-motion na adaptasyon sa mga educational programs, at maraming user-uploaded na mga animated retelling sa YouTube na naglalagay ng bagong art style o modernong dialogue. Sa unang pagkakataon na napanood ko ang animated retelling, natulala ako sa visual na adaptasyon—ang pagiging malikot ni Matsing at matipid pero tuso ni Pagong ay talagang naipakita sa pamamagitan ng ekspresyon at timing ng animation. Ang mga lokal na adaptasyon madalas tumatangkilik sa tradisyonal na moral lesson—huwag mandaya, at ang tiyaga ay nagbubunga—pero may ilan ding nag-eeksperimento, binibigyan ang mga karakter ng background o mas modernong setting para mas mag-resonate sa kabataan ngayon. Kung naghahanap ka ng animated version, pangkaraniwan itong makikita sa video platforms at minsan sa compilation DVDs o sa mga cultural centers na nag-aarchive ng children’s media. Bilang isang tagahanga, mas gusto ko ang mga adaptasyon na nagpapakita ng lokal na sining at tunog—ang soundtrack at tradisyunal na elemento palagi ang nagbibigay buhay sa kuwento para sa akin.

Paborito ko talaga ang 'Pagong at Matsing' — hindi lang dahil simple ang kwento, kundi dahil punong-puno ito ng buo at mahahalagang leksyon na masarap balikan. Noon, habang nakaupo ako sa sahig kasama ang mga kapatid, inuulit-ulit namin ang eksena kung saan hinati nila ang ani. Ang una kong pinag-isipan ay kung paano nakaapekto ang pagiging makasarili ni Matsing: mabilis siyang kumilos para makuha ang pinakamabuting bahagi, pero nauwi sa gulo at pinsala ang ganoong pag-uugali. Sa real life, nakikita ko itong paalala na kailangang may malinaw na patakaran at patas na usapan kapag nagbabahagi. Hindi sapat na matalino lang o malakas; kailangan ding marunong makipag-ayos at magpahalaga sa kalagayan ng iba. Ipinapaalala rin ng kuwento na ang panlilinlang at pagmamapuri upang makuha ang gusto ay kadalasan nagbabalik-loob nang may masamang kahihinatnan. Bilang personal na takeaway, sinisikap kong huwag maging Matsing sa mga simpleng sitwasyon — nagbabayad ako ng patas, nagpapahayag ng inaasahan, at iniisip kung paano makikinabang lahat. May mga sandali rin na mas madali ang maging pagong: matiyaga, mahinahon, at may konsensya. Yun ang nakakapagpabago sa maliit na mundo ko tuwing naiisip ko ang kwento—simple pero matalas ang aral.

Sabay-sabay akong napangiti habang iniisip kung paano naglakbay ang kuwentong 'Pagong at si Matsing' mula sa bibig ng matatanda hanggang sa mga librong pambata—at ang totoo, mahirap tukuyin ang eksaktong petsa kung kailan ito unang naisulat. Ang kuwentong ito ay bahagi ng malalim na tradisyong oral ng Pilipinas; madalas ay ipinapasa mula sa henerasyon hanggang henerasyon, kaya ang pinagmulan nito ay mas matagal pa kaysa sa mga unang nakalimbag na bersyon. Sa ganitong kaso, ang "unang naisulat" ay kadalasang nangangahulugang ang unang pagkakataong nailathala o naitala sa papel, hindi ang sandaling ito ay lumitaw sa kultura. Nakabasa ako ng ilang kasaysayan ng mga kuwentong-bayan at karamihan sa mga mananaliksik ay sumasang-ayon na ang mga kuwentong tulad ng 'Pagong at si Matsing' ay unang lumitaw sa nakalimbag na anyo noong huling bahagi ng ika-19 siglo hanggang unang bahagi ng ika-20 siglo — ito ang panahon na marami nang Tagalog na pahayagan, antolohiya, at mga librong pambata ang umusbong. Ang eksaktong unang nakalimbag na edisyon ay mahirap kumpirmahin dahil maraming bersyon ang lumitaw sa iba't ibang rehiyon at publikasyon. Nabuhay pa lalo ang kuwento nang ilathala at gamitin ito sa mga aklat-aralin, dulang pampelikula, at mga adaptasyon ng mga manunulat-pampubliko. Bilang tagahanga, natutuwa ako na kahit hindi natin laging alam ang eksaktong petsa, malinaw na malalim ang ugat ng kuwentong ito sa pamayanan—at iyon ang dahilan kung bakit patuloy itong nakakaantig at nagiging bahagi ng pagkabata ng maraming Pilipino.

Naku, tuwang-tuwa akong maglista ng mga mapagkukunan para sa libro na tampok si 'Pagong at Matsing'—paborito ko talaga ang kuwentong-bayan na ito! Una, subukan mong puntahan ang mga kilalang tindahan tulad ng National Book Store at Fully Booked; madalas may mga koleksyon sila ng Pilipinong kuwentong pambata at anthologies ng mga alamat at kuwentong-bayan. Mahusay din na i-check ang Adarna House dahil espesyalisado sila sa mga edisyong pambata at maraming retelling ng mga pamilyar na kuwentong Pilipino. Kung mas gusto mo ang secondhand o out-of-print na edisyon, Booksale ay good spot. Online naman, tingnan ang Shopee at Lazada Philippines—may malawak na market ng bagong at pre-loved books. Para sa imported o mahirap hanapin na bersyon, Amazon o eBay minsan may nagbebenta at naghahatid sa Pilipinas. Huwag kalimutan ang mga lokal na book fairs, school bazaars, at mga independent bookstores na madalas naglulunsad ng mga bagong ilustradong edisyon; minsan doon lumalabas ang pinakamagagandang artwork. Personally, masaya ako kapag nakakita ng vintage na edisyon sa Booksale—iba talaga ang dating ng lumang ilustrasyon.

Nakakatuwang isipin kung paano nagbabago ang tono kapag ang bida sa kuwento ay si pagong at si matsing, lalo na kapag i-a-adapt mo ito sa iba’t ibang medium. Sa mga lumang bersyon ng 'Ang Pagong at ang Matsing' na naririnig ko noong bata pa ako, mabagal at malumanay ang boses ng pagong—parang sinasabi sa'yo ng lola mo ng payo—habang ang matsing ay mabilis, maingay, at puno ng slapstick. Kapag ginagawa mong animated short, kailangan mong i-highlight ang kontrast na iyon: mabagal pero mahalagang kilos ng pagong (frame choices, lingering shots) laban sa frenetic timing ng matsing (snappy cuts, exaggerated poses). Sa live-action o puppet-based na adaptasyon iba naman ang kailangang diskarte. Ang shell ng pagong ay kailangang pisikal na weighty at tactile para makita ng audience ang tiyaga at bigat ng desisyon niya, samantalang ang matsing ay kailangang flexible—maaring actor na maliksi o puppet na may mabilis na mekanika. At hindi lang visual: ang dialog at lokal na humor ay kailangang i-localize. Madalas nababago ang moral—minsan nagiging lesson sa pagkakaisa, minsan lesson sa katalinuhan—depende sa panahon at target na audience. Sa huli, para sa akin, ang pinakamagandang adaptasyon ay yung marunong maglaro sa timing at symbolism ng dalawang karakter, habang pinapahalagahan ang kulturang pinagmulan nila.