Sino Ang May-Akda Na Muling Binuhay Ang Mga Mito Sa Libro?

Tulad ng anumang kwento, puno ng makulay at kaakit-akit na karakter ang mitolohiya ng mga Tagalog. Isang pangunahing tauhan na nagningning sa mga kwentong ito ay si Bathala, ang Diyos ng Kalangitan. Kilala siya bilang tagalikha ng mundo, nagtutustos ng buhay at kaalaman sa mga tao. Sa kanyang kapangyarihan, siya rin ang tagabantay ng mga tao, na nagbibigay ng mga aral at mga pagsubok upang sila’y matutong lumaban para sa kanilang mga sariling kapalaran. Pero hindi lang siya, akala mo’y simple lang ang lahat, dahil sinabi ring siya ang may kontrol sa sangkalupaan at mga espiritu. Isa pang mahalagang tauhan ay si Mariang Makiling, na kinikilala bilang diwata ng bundok. Siya ay simbolo ng kagandahan ng kalikasan at may kakayahang magbigay ng tulong sa mga tao, ngunit may mga kwento ring tumutukoy sa kanya bilang mapaghiganti. Ang kanyang pagkatao ay kumakatawan sa mga aral tungkol sa pagmamalasakit at paggalang sa kalikasan; ang mga Kwentong tulad nito ay nagsisilbing paalala na may mga presyo ang ating pagkilos. Ang pagkakaroon ng ganitong mga tauhan ay nagpapakita kung gaano kahalaga ang ugnayan ng tao at kalikasan sa mga kwentong ito. Huwag din nating kalimutang pag-usapan si Kapre, ang higanteng nilalang na may mahahabang braso at pumapaligid sa mga puno. Madalas siya ay ipinapakita bilang isang mabait na nilalang na nagbibigay ng tulong ngunit may kalikasan ng pagtakot at misteryo. Ang kanyang karakter ay naglalarawan ng mga takot at paniniwala ng mga tao sa mga bagay na hindi nila lubos na nauunawaan. Ang mga tauhang ito at ang kanilang kwento ay nagbibigay ng pagkakaunawa sa mga pananaw at paniniwala ng mga Tagalog. Sa kabuuan, ang mga pangunahing tauhan sa mitolohiyang Tagalog ay nagbibigay ng mas malalim na pagtanaw sa kulturang Pinoy. Sila ay mga daluyan ng mga aral na, hanggang ngayon, nangingibabaw pa sa ating lipunan. Napaganda ng mga kwentong ito ang ating pagka- Pilipino, nagsisilbing gabay sa ating pagkilos at pananaw sa buhay.

Isang talagang kapana-panabik na pag-usapan ang mga kontemporaryong bersyon ng mga mito sa Tagalog! Sa nakaraang ilang taon, nagkaroon ng pagsibol ng mga kuwentong reinterpreted na talagang kinuha ang mga tradisyunal na elemento at inilagay ito sa moderno, kadalasang nakaangkla sa buhay ng mga kabataan. Halimbawa, sa mga webtoon at mga online na komiks, makikita ang mga karakter na may katangiang mula sa mga bayani ng ating mitolohiya ngunit may mga bagong hamon tulad ng social media, trabaho, at mga relasyon sa pamilya. Isang magandang halimbawang makikita dito ay ang paggamit kay Maria Makiling sa mga kuwentong may urban fantasy, kung saan siya ay bumabasag sa mga stereotype at nagiging isang simbolo ng empowerment. Marami sa mga ito ang nagtalaga sa mga poundasyon ng ating kultura habang nagdadala ng mga bagong tema na umuugma sa ating panahon. Ang mga kontemporaryong bersyon ng mga mito ay tila walang katapusan. Nakakatuwang tingnan na may mga palabas sa telebisyon at pelikula na kumukuha ng inspirasyon mula sa mga alamat ng mga diwata at halimaw. Ang ‘Diyos at Bayan’ na palabas ay nagninilay sa mga kaugaliang ito sa isang makabago at nakakaengganyong paraan, na ginagamit ang teknolohiya at pagiging mulat sa lipunan upang ipakita ang mga problema ng makabagong panahon. Ang pag-aasnabi na ito sa mga tradisyunal na kuwento ay nagbubukas ng pinto para sa mga tao, lalo na sa kabataan, upang mas mapag-intindi ang kultura habang pinapanatili ang kasiyahan at pagsasaya sa panonood. Dahil sa mga bagong bersyon ng mga mito, mas nagiging accessible ang ating mga alamat. Nakita ko na kahit ang mga simpleng story-telling sessions online, o kaya naman sa mga community events, mas pinipili ng mga tao na talakayin ang mga kuwentong ito sa konteksto ng kanilang araw-araw na buhay. Ang mga elemento mula sa ‘Ibong Adarna’ at ‘Florante at Laura’ ay makikita sa mga modernong produksyon, pinapakita na ang mga aral sa kuwentong ito ay timeless. Nagsisilbing paalala ito sa atin na ang mga eskiyang aral ay mahalaga at patuloy na umuusbong sa ating makalumang lipunan.

Lumilipad ang imahinasyon ko tuwing napapanood ko kung paano binubuhay ng pelikula ang mga mito—hindi lang bilang lumang kuwentong sinasabi sa kandungan kundi bilang malakas na makina ng emosyon at simbolo. Sa sarili kong panonood, naiisip ko agad kung bakit madaling lapitan ng mga direktor ang mga mito: nagbibigay ito ng built-in na balangkas. Ang 'paglalakbay ng bayani' o simpleng tema ng pagliligtas at sakripisyo ay recognizable kaagad, kaya mas mabilis pumasok ang manonood sa emosyonal na core ng pelikula. Sa totoo lang, parang shortcut ito pero napakagandang shortcut: may lalim at kasaysayan ang mga simbolong ginagamit nila, at kapag pinagsama sa visuals at musika, nagiging visceral ang karanasan. Bukod sa storytelling, gusto ko rin ang paraan ng reinterpretation. Nakakatuwang makita ang sinaunang diyos o nilalang na na-recast sa modernong konteksto—mga karakter na dati puro simbolo lang ngayon may sariling personality, flaws, at conflicting motivations. Halimbawa, ang mga pelikulang humihiram sa Norse myths tulad ng 'Thor' ay ginawang relatable sa pamamagitan ng humor at familial drama. Mayroon ding mga pelikulang hindi takot itugma ang mito sa real-world issues, kaya nagiging relevant sa bagong audience. Sa huli, nanonood ako dahil nagbibigay ang mito ng parehong aliw at pag-iisip—comfort ng pamilyar, pero may space para sa bagong interpretasyon. Para sa akin, masarap ang pakiramdam kapag ang isang lumang kuwento ay muling nabigyan ng buhay at nagiging daan para magtanong tungkol sa sarili at sa lipunan, habang sabay na pinapalakas ng pelikula ang visual at emosyonal na epekto nito.

Teka, pag-usapan natin ito nang masinsinan: para sa akin, malinaw ang pagkakaiba ng alamat, mito, at engkanto sa layunin at konteksto nila. Ang mito madalas ay tungkol sa pinagmulan ng mundo, mga diyos, at malaking kosmikong pwersa — mga kwento na sinasabi bilang paliwanag kung bakit umiiral ang mga bagay na hindi kayang ipaliwanag ng simpleng rason. Halimbawa, sa ating sariling tradisyon, may mga mito tungkol kay 'Bathala' at kung paano nabuo ang kalangitan at lupa. May tinatawag silang sagrado at kadalasan ginagamit sa ritwal o paniniwala ng komunidad. Samantala, ang alamat ay karaniwang local: nagpapaliwanag ito ng pinagmulan ng isang lugar, halaman, pangalan, o kaugalian. Madalas may halo ng totoong tao o pangyayari na napagyayaman ng imahinasyon—katulad ng 'Alamat ng Mayon' o 'Alamat ng Pinya'. Ang engkanto naman ay mga kwento tungkol sa mga nilalang na supernatural — duwende, kapre, tikbalang — at kadalasan gamit nila ay magbigay ng aral o paalala sa mga panuntunan ng komunidad, pati na rin mga babala tungkol sa paglabag sa mga taboos. Sa madaling sabi: mito = kosmikong paliwanag at sagrado; alamat = lokal at etimolohikal na paliwanag; engkanto = kwento ng supernatural na nakikita sa araw-araw na buhay ng tao. Para sa akin, ang ganda ng bawat isa ay nasa paraan ng kanilang paghubog ng kultura at paniniwala ng mga tao.

Puno ng makulay at masalimuot na simbolismo ang mga mitolohiya ng Tagalog, na naglalarawan ng hindi lamang ating kultura kundi pati na rin ang ating mga pananaw sa buhay at kalikasan. Isang magandang halimbawa ay ang kwento ni Bathala, ang diyos ng mga Tagalog, na kumakatawan sa kabanalan at makapangyarihang pwersa na namamahala sa ating mundo. Ang kanyang pagsasakatawan sa liwanag at paglikha ay nagpapakita ng pag-asa at pananampalataya sa mas mataas na kapangyarihan. Pero higit pa rito, sa mga mitolohiya rin natin matatagpuan ang elemento ng pagsasanay at pagkatuto mula sa ating mga pagkakamali, tulad ng kwento ni Mariang Makiling. Ang kanyang pagkakahiwalay sa mundo ng tao ay nagsisilbing paalala sa atin tungkol sa consequences ng ating mga aksyon at desisyon. Kaugnay nito, may mga mitong naglalaman ng mga moral na aral. Halimbawa, ang kwento ng mga tikbalang at kapre ay nagtuturo sa atin na dapat tayong maging maingat sa ating mga gawain at desisyon, lalo na kung ito ay sa kalikasan. Sinasalamin nito ang ating paghahangad na magtaglay ng respeto sa mga puwersa ng kalikasan at mga espiritu nito. Ang mga simbolismong ito ay hindi lamang naglalarawan ng mga pangyayari o karakter, kundi nagbibigay sila ng mas malalim na mga mensahe na mahalaga sa ating kulturang pinagmulan. Ang mga kwentong ito ay nagbibigay-diin sa ating pagkakaiba-iba at sopistikasyon bilang isang lahi. Hindi lamang mga kakatuwang kwento ang mga ito; sila ay bumubuo ng ating pagkatao. Para sa akin, ang pag-unawa sa mga simbolismo ng mga mito ay isang paraan upang ma-appreciate natin ang ating mga ugat at kasaysayan. Ang mga ito ay parang mga payo mula sa ating mga ninuno na dapat nating pahalagahan at isabuhay sa pang-araw-araw na ating buhay.

Paano ba naman, ang mga mitong Tagalog ay talagang nagsisilbing salamin ng ating kultura at pagkatao. Sa bawat kwento, hindi lamang natin nakikita ang mga halaga ng ating lahi, kundi kasabay din ang mga aral na naiwan ng ating mga ninuno. Halimbawa, ang mga kwento tungkol kay Bathala o diwata, nagdadala ng mga mensahe ng respeto sa kalikasan at sa kapwa tao. Sa mga kuwentong ito, lumalabas ang mga tema ng sakripisyo, katapangan, at pag-ibig, na nagbibigay inspirasyon sa atin, lalo na sa mga kabataan. Ang mga ito ay parang mga gabay na nagsisilbing ilaw sa madidilim na bahagi ng ating landas, at nakatutulong sa pagbuo ng ating identidad.  Dahil dito, ang mga mitong Tagalog ay hindi lamang simpleng kwento; sila'y nagsisilbing mga pagkakataon upang bumalik tayo sa ating mga ugat at alamin ang ating mga pinagmulan. Napaka-importante ng mga tauhan sa mitolohiya, tulad ni Maria Makiling, na bumubuo sa ating pananaw sa mga bagay. Nakikita natin ang mga ito bilang mga simbolo ng pag-asa at pagkilos sa panahon ng kagipitan. Isa itong pagkakataon para sa bawat henerasyon na iugnay ang kanilang mga karanasan sa mga kwentong ito at maipasa ang mga aral na ito sa susunod na henerasyon.  Sa kabuuan, ang mga mitong ito ay isang mahahalagang bahagi ng ating kultura, nagbibigay liwanag at nag-uugnay sa ating mga pagkatao, kaya't dapat natin itong ipagmalaki at ipasa sa iba.

Nakakatuwang isipin na marami sa mga unang alamat na narinig ko ay galing pa sa mga panahong hindi pa nasusulat ang kasaysayan ng ating mga ninuno. Lumaki ako sa pagkukuwento ng lola ko sa ilalim ng puno ng mangga: may mga diwata, anito, at mga dambuhalang hayop na parang hindi lang kathang-isip. Sa personal na pananaw ko, ang pinagmulan ng mga mito sa Philippine folklore ay isang halo ng matagal nang paniniwala sa kalikasan at espiritu — ang animism — at ng mga buhay na karanasan ng mga tao sa agrikultura, dagat, at bundok. Kapag sinilip mo ang mas malalim, makikita mo ang impluwensiya ng migrasyon at kalakalan: dala ng mga Austronesian migrants ang mga tema ng paglalakbay at pangangaso; may mga elemento ring kahawig ng Hindu-Buddhist at Islamic motifs dahil sa pakikipag-ugnayan sa Timog-Silangang Asya. Idinagdag pa rito ang mapanuring kamay ng kolonisasyon; maraming kwentong na-syncretize habang pumapasok ang Kristiyanismo at nagkaroon ng reinterpretation ng mga lokal na diyos at espiritu. Sa bandang huli, ang mga mito ay buhay na memorya — mnemonic para sa batas, moralidad, at survival. Halimbawa, ang 'Biag ni Lam-ang' at ang mga awit na 'Hudhud' ay hindi lamang aliw; naglalaman sila ng aral, kasaysayan, at identity. Sa tuwing naririnig ko muli ang mga ito, nare-realize ko na hindi lang basta kwento ang folklore kundi tulay sa nakaraan at gabay sa hinaharap.

Sobrang saya kapag napag-uusapan ito kasi ramdam ko talaga ang history habang nagba-binge ako sa mga lumang palabas at sinasabayan ng konting research. Sa pinakapayak na sagot: nagsimulang makita ang mga mito sa telebisyon halos simula nang maging regular na bahagi ng kusang paglalarawan ng kultura ang mismong telebisyon — ibig sabihin mula noong late 1940s at umusbong noong 1950s — pero hindi agad bilang malalawak na adaptasyon. Sa unang mga taon madalas ay mga anthology at drama series ang kumukuha ng tema at arketipo mula sa mga alamat at mitolohiya, at unti-unting lumabas ang mas halatang paghubog ng mitolohiya sa sci-fi at fantasy shows. Halimbawa, ang simbolismo at moral dilemmas na parang mitiko ay kitang-kita sa mga palabas tulad ng ‘The Twilight Zone’ noong huling bahagi ng 1950s at 1960s, na mas tumuon sa arketaipal na kuwento kaysa literal na mitolohiya. Pagdating ng 1960s at 1970s nasimulan ang animated at children’s series na direktang kumukuha ng mga bayani at kwento — isa sa paborito kong throwback ay ang ‘The Mighty Hercules’ (1963) para sa bata pa ako. Pero talagang sumabog ang literal na retelling ng mga mito noong 1990s nang maging pop culture hits ang ‘Hercules: The Legendary Journeys’ at ‘Xena: Warrior Princess’ (parehong mid-1990s). Dito nagkaroon ng malawakang televised pantasya na tahasang kumukuha ng Greek myth characters at binibigay sa kanila’y modernong twist para sa mas malawak na audience. Mula noon, paano nag-evolve: habang umuunlad ang effects at streaming platforms, dumami rin ang adaptasyon mula sa iba’t ibang kulturang mito—mula sa Norse at Slavic hanggang sa klasikong Griyego at Babilonyo. Ngayon mas malaya at eksperimental ang pagsasama ng mito sa sci-fi, anime, at prestige TV — kaya parang walang katapusan ang pag-ikot ng mga kwento na dating nasa bibig ng mga matatanda at ngayon nakikita na sa screen mo habang kumakain ka lang ng popcorn. Tuwang-tuwa ako na patuloy silang nabibigyan ng bagong hugis sa TV.