Sino Ang Mga Modernong Makata Ng Malayang Taludturan Sa Pilipinas?

Tila ba ang malayang taludturan sa Pilipinas ay isang buhay na organismo—laging nagbabago at sumisigla sa iba't ibang boses. Mahilig ako magbasa ng iba't ibang henerasyon ng makata, at madalas kong napupuna ang pangalan nina Virgilio Almario (na mas kilala bilang Rio Alma), Cirilo Bautista, at Gemino H. Abad kapag pinag-uusapan ang modernong anyo ng tula. Hindi sila puro tradisyonal; marami sa kanilang mga gawa ang gumamit ng malayang taludturan para makapagsalita tungkol sa identidad, kasaysayan, at politika ng bansa.

May mga kontemporaryong makata rin na palagi kong hinahanap-hanap: Merlie Alunan para sa malamyos na himig ng mga tula, Conchitina Cruz na may kakaibang ekonomiya ng salita sa Ingles, at John Iremil Teodoro na nag-eeksperimento sa wika at rehiyon. Hindi ko rin makakalimutan ang mga modernong palabas ng spoken word at slam scene kung saan lumilitaw ang mga bagong pangalan—diyan nagmumula ang sariwa at makinaryang emosyon sa malayang taludturan.

Bilang mambabasa, mahalaga sa akin na maunawaan na ang linya sa makabagong tula sa Pilipinas ay malawak: may mga nagsusulat sa Filipino, sa Ingles, at sa iba pang katutubong wika. Kaya kapag may kaibigang nagtanong kung sino ang mga modernong makata ng malayang taludturan, sinasabi ko—tingnan ang halo ng mga klasikong modernista at ang bagong henerasyon: parehong nagtataguyod ng malayang anyo para masabi ang kanilang katotohanan. Sa huli, personal kong paborito ang mga tulang nagpaparamdam ng lokal na pulso at empatiya, at iyon ang lagi kong hinahanap sa mga pangalan na binanggit ko.

Paborito kong mabilis na listahan: Rio Alma (Virgilio Almario), Cirilo Bautista, Gemino H. Abad, Merlie Alunan, Jose F. Lacaba, Conchitina Cruz, John Iremil Teodoro, at Lourd de Veyra. Ito ang mga pangalan na madalas kong makita sa mga antolohiya, workshop, at open mic.

Sa personal na pananaw, ang ilan sa kanila ay mas pormal at akademiko, habang ang iba ay malayang naglalahad ng araw-araw na buhay at pulitika. Mahalaga ang pagkakaibang iyon—dahil dito lumalawak ang saklaw ng malayang taludturan sa Pilipinas. Kung kailangan ko ring pumili ng ilang punto: hanapin ang boses na tumitimo sa iyo, at hayaan ang mga tulang ito na magbukas ng bagong paraan ng pagtingin sa salita at ritmo.

Habang pinipili ko ang mga makata na madalas kong balik-balikan, napagtanto ko na ang modernong malayang taludturan sa Pilipinas ay hindi iisa kundi maraming kanto ng pananaw. May mga tinig na matanda at may lalim ng eksperyensya—sila ang mga tulad nina Virgilio Almario at Cirilo Bautista na nagdala ng intelektwal at makabayang pahayag sa tula. Mayroon ding mga manunulat na lumilipat-lipat sa wika—katulad ni Gemino H. Abad at Conchitina Cruz—na nagpapakita kung paano nagiging makapangyarihan ang malayang taludturan sa Ingles at Filipino pareho.

Bilang isang taong nag-aaral at nagbabasa nang malawakan, palagi kong hinahangaan ang mga makata na naglalaro sa anyo: ang mga naglalagay ng puting espasyo upang huminga ang tula, o ang mga gumagamit ng pag-uulit at pagliko ng imahen para mas tumagos ang damdamin. John Iremil Teodoro at mga kauri niya sa rehiyonal na panitikan ay nagpapatunay na hindi lang sentrong Maynila ang naglalabas ng bagong himig. Ang modernong malayang taludturan dito ay isang pulutong ng impluwensya—masasabing buhay, malikhain, at patuloy na umuusbong, at iyon ang palaging nagpapasigla sa akin bilang mambabasa at tagasubaybay.

Sobrang saya tuwing dumadayo ako sa mga open mic at poetry slam—doon ko madalas marinig ang buhay na anyo ng malayang taludturan sa Pilipinas. Sa personal kong obserbasyon, makikita mo ang impluwensya ng mga kilalang makata tulad nina Rio Alma at Cirilo Bautista sa estetikang tumatak sa marami. Pero mas exciting para sa akin ang makita ang bagong henerasyon: mga spoken-word poets, mga online bard, at mga akademikong nagsusubok ng mga hybrid na anyo.

Para sa mga gustong magsimula, inirerekomenda kong magbasa ng anthology at sumali sa lokal na workshop. Makikita mo roon ang mga pangalan tulad nina Gemino H. Abad at Merlie Alunan, pati na rin ang mga mas batang manunulat na gumagamit ng malayang taludturan para talakayin ang personal at panlipunang isyu. Sa aking karanasan, ang malayang taludturan ang pinakaprivilegiyong espasyo para sa eksperimento—dahil hindi ito nakakulong sa metrika, kaya mas malaya ang pagsasalaysay at damdamin. Palagi akong nag-eenjoy sa pagkakaiba-iba ng boses at paraan ng paglalapat ng linya at puting espasyo sa pahina.