คำว่า จองหองหมายถึงวิธีแก้พฤติกรรมนี้ให้เปลี่ยนแปลงได้อย่างไร?

หลายคนคงเคยได้ยินคำว่า 'จองหอง' ถูกพูดถึงในเชิงลบเมื่อเห็นคนที่มีท่าทีเหมือนคิดว่าตัวเองสูงกว่าคนรอบตัว คำนี้จริงๆ แล้วครอบคลุมทั้งท่าทาง คำพูด และการกระทำที่ส่งสัญญาณว่าเขาไม่ให้คุณค่ากับผู้อื่นหรือชอบยกตนข่มท่านอื่น การจะเปลี่ยนพฤติกรรมแบบนี้ไม่ใช่แค่การสั่งให้หยุด แต่ต้องเข้าใจต้นเหตุ เช่น ความไม่มั่นคงที่ซ่อนอยู่หลังคำพูดหยิ่งๆ ความคุ้นเคยกับการได้รับคำชมมากเกินไป หรือกระทั่งรูปแบบการเลี้ยงดูที่สอนให้คนหนึ่งเป็นศูนย์กลางของความสนใจ ผมเชื่อว่าการเปลี่ยนเริ่มที่ความตระหนักรู้และความเอาใจใส่ ไม่ต่างจากนักแสดงอย่างตัวละครใน 'Death Note' ที่ความเชื่อมั่นในตัวเองถึงขั้นเย่อหยิ่งมาจากความคิดว่าเขาทำสิ่งที่ถูกต้องสุดท้ายแล้วก็ต้องเผชิญกับผลที่ตามมา

การปฏิบัติจริงสามารถแบ่งเป็นขั้นตอนเล็กๆ ที่ฝึกได้ทุกวัน ฉันมักแนะนำให้เริ่มจากการสังเกตตัวเองเป็นประจำ เช่น ไดอารี่วิธีพูดหรือจดบันทึกเหตุการณ์ที่รู้สึกอยากแสดงอาการเหนือคนอื่น เมื่อมีบันทึกจะเห็นแพทเทิร์นและกรอบความคิดที่เป็นสาเหตุ ต่อมาลงมือทำ 'ทดลองความถ่อม' เป็นกิจกรรมง่ายๆ เช่น ตั้งใจให้คำชมคนอื่นวันละหนึ่งครั้ง ถามคำถามเปิดให้คนรอบข้างเล่าเรื่อง แล้วตั้งใจฟังโดยไม่แทรกความสำเร็จของตัวเอง การฝึกแบบนี้ช่วยเปลี่ยนวิธีคิดจากการต้องพิสูจน์ตัวตนเป็นการยอมรับความแตกต่างของผู้อื่น ตัวอย่างจากเรื่อง 'Naruto' ที่ตัวเอกต้องเรียนรู้ว่าความเข้มแข็งไม่ได้จำเป็นต้องยกตนข่มผู้อื่น แต่คือการปกป้องและยอมรับคนรอบข้าง นั่นคือบทเรียนที่นำมาปรับใช้ได้จริง

เมื่อพฤติกรรมฝังลึกและส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ อาจจำเป็นต้องใช้วิธีเข้มข้นขึ้นอย่างการพูดคุยแบบมีกรอบหรือการบำบัด การทำงานกับนักบำบัดอาจช่วยเปิดมุมมองว่าพฤติกรรมหยิ่งเป็นกลไกปกป้องอะไร ช่วยฝึกเทคนิคการสื่อสารเช่น 'ฉัน-ข้อความ' (I-statements) และการตั้งขอบเขตที่ชัดเจนในความสัมพันธ์ ฝ่ายที่ได้รับผลกระทบถ้าต้องให้ฟีดแบ็ก ควรใช้แนวทางที่ไม่ดุดันแต่ตรงไปตรงมา เช่น อธิบายพฤติกรรมที่เห็น ผลกระทบที่เกิดขึ้น และเสนอแนะทางเลือกแทนการตัดสินหรือสาปแช่ง เหตุผลคือคนส่วนใหญ่มีแนวโน้มรับฟังมากขึ้นเมื่อไม่ถูกคุกคามหรือทำให้อับอาย

ในฐานะแฟนการ์ตูนที่ชอบวิเคราะห์ตัวละคร ผมเห็นการเปลี่ยนแปลงของพฤติกรรมแบบนี้บ่อย ทั้งในเรื่องเล่าและชีวิตจริง สิ่งที่สร้างผลต่างได้จริงๆ คือความสม่ำเสมอกับความเมตตาทั้งต่อตัวเองและผู้อื่น ถ้าฝึกจนเป็นนิสัย การลดความจองหองไม่ใช่การลดคุณค่าของตัวเอง แต่เป็นการเพิ่มพื้นที่ให้ความสัมพันธ์เติบโต และนั่นทำให้รู้สึกอบอุ่นมากกว่าเดิม