นักวิจารณ์ เปรียบเทียบ ลิลิต ตะเลงพ่าย โคลง กับโคลงอื่นอย่างไร

ในมุมมองของนักวิจารณ์ ลักษณะโคลงใน 'ลิลิตตะเลงพ่าย' มักถูกยกให้เป็นงานที่ผสมผสานความเป็นนิทานสงครามเข้ากับรูปแบบโคลงไทยดั้งเดิมอย่างกลมกลืน นักวิจารณ์ที่ผมอ่านมักพูดถึงความคมชัดของจังหวะและการใช้ศัพท์สงครามที่หนักแน่น ซึ่งต่างจากโคลงประเภทอื่นที่มักเน้นความคิดเชิงปรัชญา คำคม หรือบทสวดสอน ในแง่โครงสร้าง โคลงใน 'ลิลิตตะเลงพ่าย' มักปรับจังหวะเพื่อขับเคลื่อนเหตุการณ์ ทำให้ผู้อ่านรู้สึกถึงการเคลื่อนไหวและแรงปะทะของเหตุการณ์ ขณะที่โคลงแบบคลาสสิก เช่น โคลงสี่สุภาพที่ใช้ในบทสอนหรือเชิดชูคุณธรรม จะรักษารูปแบบจังหวะและสัมผัสมากกว่าเพื่อเน้นความสมดุลทางภาษาและความไพเราะ

การเปรียบเทียบเชิงเทคนิคชัดเจนเมื่อมองไปที่การใช้เสียงและภาพพจน์ นักวิจารณ์มักเน้นว่าโคลงในงานนี้มีการใช้เสียงซ้ำ เสียงสัมผัส และอุปมาอุปไมยที่รุนแรงเพื่อสร้างภาพการรบ เช่น การลงน้ำหนักคำบางคำเพื่อให้เกิดจังหวะกระแทก แทนที่จะใช้คำสุภาพเนิบๆ ในงานรักหรืองานประโลมโลก อีกมุมหนึ่งคือการเลือกคำที่ค่อนข้างโบราณหรือเชิงราชาศัพท์ในบางบททำให้เกิดความรู้สึกเป็นงานประวัติศาสตร์และพิธีกรรม ต่างจากโคลงทั่วไปที่มุ่งเน้นกวีนิพนธ์เชิงปรัชญา หรืองานที่เขียนเพื่ออ่านเป็นบทสาธก ซึ่งมักมีถ้อยคำคมคายและพลังเชิงอุปมาเหตุผลมากกว่า

นักวิจารณ์ยังชอบพูดถึงหน้าที่ทางสังคมของโคลงใน 'ลิลิตตะเลงพ่าย' เมื่อเทียบกับโคลงประเภทอื่น งานชิ้นนี้ทำหน้าที่ทั้งเป็นเอกสารความทรงจำของสงครามและเป็นงานบันเทิง ที่สามารถส่งต่อปากต่อปากและถูกขับร้องในพิธีกรรม ทำให้โคลงบางบทมีลักษณะซ้ำหรือคั่นเพื่อให้จดจำง่าย แตกต่างจากโคลงเชิงสอนที่มักไม่มีการทำซ้ำเพื่อความจำ ได้แต่ถ้อยความแน่นและสละสลวย ประเด็นนี้ทำให้หลายคนมองว่า 'ลิลิตตะเลงพ่าย' เป็นสะพานเชื่อมระหว่างรสนิยมของชนชั้นปกครองกับวัฒนธรรมพื้นบ้าน เพราะมันทั้งยิ่งใหญ่และเข้าถึงคนทั่วไปได้พร้อมกัน

สรุปในความเห็นส่วนตัว ผมมองว่าโคลงใน 'ลิลิตตะเลงพ่าย' โดดเด่นตรงความสามารถในการเล่าเรื่องอย่างมีจังหวะและภาพ ช่วยทำให้เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์มีชีวิตชีวา ต่างจากโคลงที่เน้นสุนทรียะหรือนามธรรมซึ่งมักเรียกร้องความพินิจพิเคราะห์มากกว่า งานชิ้นนี้จึงเป็นตัวอย่างที่ดีของการใช้รูปแบบดั้งเดิมเพื่อสื่อเรื่องใหญ่ และทำให้รู้สึกว่าโคลงไม่ได้ถูกจำกัดแค่วงการกวีคลาสสิกเท่านั้น แต่ยังเดินไปกับชีวิตและการเล่าเรื่องของคนธรรมดาด้วย