ผู้เขียนนิยายควรเรียนรู้ศาสตร์ และ ศิลป์ อย่างไร

เราเพิ่งรู้สึกว่ามันหนักแน่นขึ้นเมื่อเห็นภาพพิมพ์เก่า ๆ ที่ใช้สัญลักษณ์ของคธูลูเป็นจุดศูนย์กลางในนิทรรศการหนึ่ง สัญลักษณ์ของ 'คธูลู' ในบริบทดั้งเดิมมักเป็นตัวแทนของสิ่งที่ไม่อาจเข้าใจได้และความเป็นอื่นที่ยิ่งใหญ่กว่ามนุษย์ มันไม่ใช่แค่องค์ประกอบตกแต่ง แต่เป็นเครื่องหมายของความเล็กน้อยของมนุษย์เมื่อเทียบกับจักรวาล นั่นทำให้นักเขียนและศิลปินใช้สัญลักษณ์นี้เพื่อสื่อถึงความกลัวทางปรัชญา เช่น ความเป็นไปได้ที่โลกมีมิติที่เราไม่ตระหนัก ในแง่การใช้งานศิลป์ ผมชอบที่ศิลปินนำสัญลักษณ์มาเล่นกับสเกล แสงเงา และพื้นผิว เพื่อสร้างความรู้สึกไม่สบายตา บางครั้งสัญลักษณ์จะโผล่แบบไม่ชัดในฉากหลัง เพื่อบอกเป็นนัยว่ามีพลวัตที่เหนือการรับรู้ ขณะที่บางงานก็เอามาเป็นภาพเด่น จัดองค์ประกอบแบบซิมโบลิคเพื่อเน้นการล่มสลายของเหตุผล สิ่งที่ทำให้สัญลักษณ์นี้ทรงพลังคือการเปิดพื้นที่ให้ผู้ชมเติมความหมายเอง มากกว่าเป็นคำตอบสำเร็จรูป

เส้นสายของหมวกและเสื้อคลุมของ 'Scaramouche' ทำให้ผมนึกถึงเวทีโบราณที่เต็มไปด้วยตัวตลกและตัวตลกนายจอมวางแผนมากกว่าจะเป็นฮีโร่ธรรมดาเลย ผมมองว่าแรงบันดาลใจหลักมาจากตัวละครในคณะละครเวทีอิตาเลียนแบบดั้งเดิม—สกามาคคิอู (Scaramouche) ซึ่งเป็นตัวตลกนักกลอุบายที่ชอบเล่นตลกและหลอกล่อคนรอบข้าง ลักษณะการแต่งกายที่ดูประหลาดและมีบุคลิกเยือกเย็นของ 'Scaramouche' ในเกมสะท้อนอารมณ์เดียวกัน: หมวกทรงพิเศษ การแต่งหน้าเหมือนหน้ากาก และการแต่งตัวที่เน้นเส้นสายมากกว่ารูปทรงเรียบๆ เมื่อผมมองในเชิงดีไซน์ รายละเอียดเล็กๆ อย่างริ้วผ้าและชิ้นโลหะประดับบ่งบอกถึงการผสมผสานระหว่างความตลกขบขันและความอันตราย การนำอาร์คิไทป์ของตัวตลกกลายเป็นตัวร้ายหรือบุคคลสองหน้าเป็นเทคนิคที่ทำให้ตัวละครมีมิติมากขึ้น ซึ่งทำให้ผมรู้สึกชอบในแง่การเล่าเรื่องผ่านเสื้อผ้าและท่าทาง มากกว่าการยึดตามต้นแบบเดียวเท่านั้น

การเข้าใจโม่เซียงถงซิ่วต้องย้อนไปดูตำนานจีนโบราณก่อนนะ บุคคลนี้ถือเป็นนักพรตผู้มีพลังอำนาจในการขับไล่ภูตผีปีศาจ เรื่องเล่ามักกล่าวถึงการที่ท่านใช้คาถาและอาวุธวิเศษปราบปีศาจร้าย แนวคิดนี้สะท้อนผ่านวัฒนธรรมสมัยนิยมมากมาย ไม่ว่าจะเป็นใน 'Journey to the West' ที่มีการใช้พลังเหนือธรรมชาติคล้ายคลึงกัน สิ่งที่น่าสนใจคือการตีความโม่เซียงถงซิ่วในยุคปัจจุบัน บางคนมองว่าท่านเป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์และการต่อสู้กับความชั่ว ในขณะที่บางกลุ่มก็ให้ความสำคัญกับพิธีกรรมที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อดั้งเดิมที่ยังคงฝังรากลึกในสังคมจีน แม้เวลาจะผ่านไปหลายศตวรรษแล้วก็ตาม

ตำนานศิลปินต่างชาติที่กลายเป็นเสาหลักของศิลปะไทยมีรายละเอียดที่อ่านง่ายกว่าที่คิดมาก ชื่อเดิมของเขาคือ 'Corrado Feroci' ช่างปั้นและศิลปินจากอิตาลีที่เข้ามาทำงานในสยามและผันตัวมาเป็นครูสอนศิลปะ แรงกระเพื่อมจากการสอนของเขาไม่ได้อยู่แค่ในห้องเรียน แต่กระจายไปสู่สาธารณะผ่านรูปปั้นและงานอนุสาวรีย์ที่คนเดินผ่านเห็นเป็นประจำ ทำให้ผมเข้าใจว่าการเป็นศิลปินสำหรับเขาไม่ได้จำกัดอยู่แค่การสร้างผลงาน แต่คือการวางรากฐานให้คนรุ่นต่อไปคิดถึงศิลปะอย่างเป็นระบบ เรื่องราวการเปลี่ยนชื่อเป็น 'ศิลป์ พีระศรี' และการยอมรับความเป็นไทยของเขา แสดงถึงความผูกพันที่มากกว่าอาชีพงานฝีมือ เขาก่อตั้งสถาบันการสอนซึ่งต่อมาเติบโตเป็นแหล่งผลิตศิลปินที่มีอิทธิพล กับนักเรียนจำนวนมากที่กลายเป็นคณะครูและศิลปินสำคัญของประเทศ การสอนของเขามักเน้นพื้นฐานการปั้นและการมองรูปทรง ทำให้สไตล์ศิลปะสมัยใหม่ในไทยมีรากที่มั่นคง ถาโถมด้วยภาพจำง่าย ๆ คือภาพครูผู้เคร่งครัดแต่ใส่ใจ ผลงานสาธารณะและผลงานเพื่อการศึกษาเหล่านั้นยังคงถูกพูดถึงจนทุกวันนี้ และเมื่อนึกถึงความเปลี่ยนแปลงของวงการศิลปะไทย ความทุ่มเทของเขาก็ติดอยู่ในประวัติศาสตร์อย่างไม่อาจปฏิเสธ

มีภาพหนึ่งที่ติดตาเสมอเมื่อพูดถึงเส้นทางงานของอาจารย์ศิลป์ พี ระ ศรี: งานสถาบันและการวางรากฐานการเรียนการสอนศิลปะในประเทศไทยเป็นสิ่งที่เขาฝากไว้ชัดเจนในประวัติศาสตร์ ดิฉันมักเล่าให้เพื่อนฟังว่าจุดสำคัญคือการเป็นกำลังสำคัญในการก่อตั้ง 'วิทยาลัยช่างศิลป์' ซึ่งต่อมาเติบโตเป็น 'มหาวิทยาลัยศิลปากร' และการร่วมงานกับหน่วยงานรัฐด้านศิลปกรรมอย่าง 'กรมศิลปากร' การประสานงานกับสถาบันเหล่านี้ทำให้เขาไม่ใช่แค่นักประติมากรฝีมือดี แต่ยังเป็นผู้วางกรอบการศึกษาและมาตรฐานศิลปกรรมสมัยใหม่ในบ้านเรา งานเชิงสถาบันของเขายังรวมถึงการรับงานจัดสร้างงานประติมากรรมเพื่อสถานที่ราชการและพิพิธภัณฑ์ ทั้งการให้คำปรึกษาด้านการจัดนิทรรศการและการพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนของศิลปินรุ่นใหม่ ในมุมมองของคนที่ติดตามประวัติศิลป์ไทย การทำงานร่วมกับสถาบันเหล่านี้เป็นสิ่งที่ช่วยให้แนวคิดและเทคนิคจากยุโรปผสมผสานกับภูมิปัญญาท้องถิ่นจนเกิดระบบการเรียนการสอนที่ยั่งยืน และนั่นคือมรดกที่ยังเห็นได้ในหลักสูตรและคณะศิลปกรรมหลายแห่งในปัจจุบัน

หลายคนที่เดินผ่านประติมากรรมตามพื้นที่สาธารณะอาจไม่ทันคิดว่ามีคนคนหนึ่งเปลี่ยนโครงสร้างการเรียนรู้ศิลปะของไทยอย่างลึกซึ้ง ฉันเติบโตมากับเรื่องเล่าจากครูและเพื่อนนักเรียนศิลป์เกี่ยวกับครูชาวต่างชาติที่กลายเป็น 'ศิลป์ พี ระ ศรี' ซึ่งนำเอาวิธีคิดแบบตะวันตกมาประยุกต์กับบริบทไทย ผลงานของเขาไม่ได้จำกัดอยู่ที่หน้าที่ประติมากรรมเพียงอย่างเดียว แต่แทรกซึมเข้าไปในวิธีสอน การตั้งมาตรฐานวิชาชีพ และการมองว่าศิลปินเป็นส่วนหนึ่งของสังคมสาธารณะ การสอนที่เน้นการวาดจากของจริง โครงสร้างกายภาพ มุมมอง และกระบวนการหล่อรูปสามมิติ เป็นสิ่งที่ฉันได้ยินว่าเปลี่ยนแนวปฏิบัติจากช่างฝีมือแบบดั้งเดิมมาเป็นศิลปินที่มีทักษะทางวิชาการ เขาสร้างพื้นที่ที่นักเรียนได้ทดลอง ผสมผสานแบบแผนไทยกับเทคนิคสากล และเปิดประตูให้ศิลปินรุ่นใหม่สามารถคิดนอกกรอบเรื่องลายเส้นหรือลวดลายประเพณี ฉันเคยนั่งฟังรุ่นพี่เล่าถึงบทสนทนาที่ทำให้พวกเขาเริ่มมองงานเซรามิกหรือจิตรกรรมไทยในมิติของการแสดงออกส่วนบุคคล ไม่ใช่แค่การทำซ้ำแบบโบราณ การทิ้งมรดกที่จับต้องได้คือสถาบันการศึกษาและงานประติมากรรมที่ปรากฏกลางเมือง นี่เป็นเหตุผลที่ฉันมักจะมองเห็นร่องรอยของเขาเมื่อสำรวจงานศิลปะร่วมสมัยไทย ทั้งการให้ความสำคัญกับพื้นที่สาธารณะและการผลักดันให้รัฐเห็นความสำคัญของงานศิลป์ในบริบทสาธารณะ อย่างไรก็ตาม ฉันก็ยังเห็นว่าการนำเข้าแนวทางตะวันตกนั้นมีด้านที่ต้องถกเถียง — บางครั้งมันทำให้การตั้งคำถามต่อรากเหง้าทางศิลปะไทยเข้มข้นขึ้น ทั้งเรื่องการยอมรับและการปรับตัวให้เข้ากับบริบทสังคมไทยในแต่ละยุค โดยรวมแล้วการมีอยู่ของเขาทำให้ฉันมองว่าศิลปะไทยเป็นสิ่งที่เคลื่อนไหว มีการต่อเติม และไม่ยึดติดกับสูตรเดียว ผลงานของเขาเป็นทั้งสะพานเชื่อมระหว่างโลกทัศน์และฝึกคนให้มองศิลปะเป็นทรัพยากรทางสังคมที่สามารถอภิปรายและพลิกแพลงได้ และในฐานะคนที่ชอบเดินดูงานศิลป์ตามมุมต่าง ๆ ของเมือง ความรู้สึกได้เห็นการสืบทอดแนวคิดเหล่านั้นในครู ศิลปินรุ่นใหม่ และแม้กระทั่งงานสาธารณะที่ฉันเดินผ่านทุกวัน มันย้ำเตือนว่าอิทธิพลของเขาไม่ได้จบแค่ชิ้นงาน แต่ฝังตัวอยู่ในวิธีคิดของวงการศิลปะไทย

ภาพที่เศร้าจากอนิเมะมักมีพลังมากกว่าภาพสวย ๆ ทั่วไป เพราะมันบันทึกความเปราะบางและแสงเงาของอารมณ์เอาไว้ได้อย่างชัดเจน ฉันมักเอาภาพจาก 'Your Lie in April' มาเป็นแรงบันดาลใจสำหรับงานผสมผสาน เพราะฉากเปียโนที่แสงสาดและละอองซากุระร่วงลง มันให้ทั้งองค์ประกอบภาพและโทนสีที่ช่วยสื่อความเศร้าโดยไม่ต้องใช้คำบรรยายเยอะ เวลาทำงาน ฉันมักเริ่มจากการสเก็ตช์ใหม่โดยอิงโครงสร้างองค์ประกอบจากฉากนั้น แต่เปลี่ยนมุมมองและใส่รายละเอียดที่เป็นของตัวเอง เช่น เปลี่ยนเครื่องแต่งกาย เพิ่มสัญลักษณ์ เช่นโน้ตดนตรีที่ฝังอยู่ในพื้นผิวผ้า หรือใช้สีเพียงสองสีหลักเพื่อเน้นความโดดเดี่ยว แทรกเท็กซ์เจอร์จากสีน้ำหรือการขูดสีเพื่อให้ภาพมีผิวสัมผัสที่เล่าเรื่องได้มากขึ้น เรื่องลิขสิทธิ์ ฉันเลือกทำงานเพื่อการศึกษาและไม่ใช้ภาพสกรีนช็อตเดิม ๆ ตรง ๆ ถ้าจะแสดงในโรงเรียนหรือส่งประกวด ก็จะระบุแหล่งที่มาว่าได้รับแรงบันดาลใจจาก 'Your Lie in April' และถ้าจะขายงาน ควรออกแบบให้แปลงโฉมต้นฉบับจนกลายเป็นผลงานใหม่ที่มีความเป็นตัวเองชัดเจน สรุปคือเอาอารมณ์มาเป็นแกน แล้วทำให้มันเป็นเสียงของเราเอง นั่นแหละคือสิ่งที่ทำให้ภาพเศร้าจากอนิเมะกลายเป็นงานศิลป์ที่มีพลังได้จริง ๆ

การที่งานจากหน้ากระดาษถูกไลฟ์ขึ้นจอทำให้ตัวละครกลายเป็นสิ่งที่มีลมหายใจใหม่และบางครั้งก็มีรูปลักษณ์ที่ต่างจากต้นฉบับอย่างชัดเจน สังเกตได้ชัดที่สุดเมื่อดู 'Demon Slayer' เวอร์ชันอนิเมะกับมังงะต้นฉบับ — เส้นพู่กันและเท็กซ์เจอร์ในมังงะมักละเอียดและดิบกว่า ขณะที่สตูดิโอเลือกใช้สีสันจัดจ้าน แสงเงาแบบลงกราดิเอนต์ และเอฟเฟกต์น้ำพุ่งเพื่อเน้นการเคลื่อนไหว ฉันมักจะหลงใหลกับการที่แอนิเมเตอร์เติมจังหวะเล็ก ๆ ในการขยับตาหรือแผ่วเสียงหายใจ ทำให้ตัวละครที่บนหน้ากระดาษดูนิ่ง กลับมีความเปราะบางหรือความโหดร้ายที่ชัดขึ้นบนจอ ในมุมมองหนึ่ง การเปลี่ยนสไตล์นี้ไม่ใช่แค่การสวยงามเท่านั้น แต่เป็นการตีความใหม่ของอารมณ์และจังหวะเรื่องราว บางฉากในมังงะอาจเน้นรายละเอียดเชิงเส้นจนดูหนัก แต่สตูดิโอจะลดทอนเส้นบางส่วน แล้วเพิ่มแสงสีและดนตรีเพื่อทำให้ท่อนนั้นทรงพลังขึ้น ฉันคิดว่าเมื่อสตูดิโอทำได้ดี ผลลัพธ์คือความสมดุลระหว่างความเคารพต้นฉบับกับการใช้สื่อภาพเคลื่อนไหวให้เกิดประโยชน์สูงสุด — มันเป็นความร่วมมือเชิงสร้างสรรค์ที่ทำให้ตัวละครรู้สึกทั้งคุ้นเคยและน่าตื่นเต้นไปพร้อมกัน