ใครแต่งพิชัยสงครามและเนื้อเรื่องคร่าวๆคืออะไร

บอกตามตรงว่าฉันมักจะนึกถึงภาพยนตร์แอ็กชันเรื่อง 'The Art of War' ทันทีเมื่อมีคนถามว่าตำราพิชัยสงครามถูกดัดแปลงเป็นหนังหรือเปล่า ฉบับที่คนตะวันตกคุ้นกันมากที่สุดคงเป็นหนังฮอลลีวูดชื่อเดียวกันที่ออกฉายในปี 2000 นำแสดงโดย Wesley Snipes ซึ่งใช้ชื่อและแนวคิดเรื่องยุทธศาสตร์เป็นจุดขาย แต่จริง ๆ แล้วมันเป็นงานฟิคชันแอ็กชันสมัยใหม่มากกว่าจะเป็นการเล่าเนื้อหาเชิงตำราโดยตรง ฉันคิดว่าความยากของการนำ 'พิชัยสงคราม' มาเป็นภาพยนตร์หรือซีรีส์อย่างตรงไปตรงมาคือมันเป็นตำรายุทธศาสตร์สั้น ๆ ที่เต็มไปด้วยสุภาษิตและหลักการ ไม่ได้มีโครงเรื่อง ตัวละคร หรือฉากต่อสู้ที่สามารถขยายเป็นพล็อตได้โดยตรง ผู้สร้างเลยมักเอาแนวคิดไปปรับ ใส่คอนเท็กซ์ร่วมสมัย หรือนำชื่อไปตั้งเป็นจุดขาย แล้วสร้างโครงเรื่องใหม่รอบ ๆ แนวคิดเหล่านั้น หลังดูฉบับแอ็กชันแล้ว ฉันมักหัวเราะในใจเล็ก ๆ ว่าแม้ชื่อเดียวกัน แต่ความเป็นตำราแท้ยังคงส่งอิทธิพลในระดับไอเดียมากกว่าจะกลายเป็นนิยายภาพเคลื่อนไหวที่ซื่อสัตย์ นั่นแหละเป็นเสน่ห์ของการเห็นตำราโบราณถูกตีความใหม่ในสื่อร่วมสมัย

คำถามนี้ชวนให้ฉันคิดหนักว่า 'พิชัยสงคราม' ที่หลายคนเอ่ยถึงจริงๆ แล้วมี "ตัวละครหลัก" แบบนิยายไหม — คำตอบสั้นๆ คือไม่ได้มีตัวละครแฟนตาซี แต่มีบุคคลสำคัญและบทบาทเชิงสัญลักษณ์ที่เด่นชัด ในฐานะคนชอบอ่านประวัติศาสตร์ ผมมักมอง 'พิชัยสงคราม' เป็นผลงานของ 'ซุนวู' ที่ยืนเป็นศูนย์กลาง เหมือนผู้วางกรอบความคิดให้กับศิลปะการรบ ทั้งคำสอนเกี่ยวกับการรู้เขารู้เรา การใช้ประโยชน์จากสภาพภูมิประเทศ และการจัดการกำลังพล ทำให้ซุนวูกลายเป็นตัวแทนของ "นักยุทธศาสตร์" ที่อ่านแล้วภาพของผู้บัญชาการสูงวัยผู้รอบรู้ปรากฏขึ้น นอกจากผู้ประพันธ์ ยังมี "ตัวละคร" อื่นที่โผล่ในความคิดของผมเมื่ออ่านหนังสือเล่มนี้ เช่น นักปฎิบัติที่นำแนวคิดไปใช้จริงอย่างผู้บัญชาการหรือขุนศึกในประวัติศาสตร์ (ผมมักนึกถึงภาพของ 'ขงเบ้ง' ในมุมของนักวางแผนละเอียด และ 'โจโฉ' ในมุมของผู้ใช้เล่ห์เหลี่ยม) — พวกเขาไม่ใช่ตัวละครในเรื่องโดยตรง แต่ทำหน้าที่เป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นบทบาทของหลักการ เช่น การเป็นผู้นำที่ปรับกลยุทธ์ได้ตามสถานการณ์ หรือการใช้ข่าวกรองและยุทธศาสตร์จิตวิทยา เหล่านี้คือบทบาทที่ทำให้ผลงานมีชีวิต แม้จะไม่มีพล็อตนิยายก็ตาม

ครั้งแรกที่ได้ยินท่อนโคร์สุดอลังการของ 'One-Winged Angel' ผมถึงกับเงยหน้าจากหน้าจอแล้วหายใจไม่ออก ผมเป็นคนหนึ่งที่เติบโตมากับเกมบนเครื่องคอนโซล ย้อนไปเมื่อเล่น 'Final Fantasy VII' ตอนยังเป็นวัยรุ่น ภาพและเสียงของบอสสุดท้ายมันฝังอยู่ในหัวจนกลายเป็นมาตรฐานของเพลงประกอบการต่อสู้ โชคดีที่คนไทยหลายคนก็มีความทรงจำเหมือนกัน: ผับเกม งานคอสเพลย์ รวมถึงคอนเสิร์ตเกมที่จัดขึ้นในไทย มักจะมีการเล่นเวอร์ชันออเคสตราหรือรีมิกซ์ ทำให้ช่วงเวลานั้นกลายเป็นพิธีกรรมทางความรู้สึก นอกจากความทรงจำแล้ว จุดแข็งของเพลงนี้คือการผสมผสานองค์ประกอบอย่างเสียงประสานเชิงออเคสตรา ร็อก และคอรัสแบบละติน-คลาสสิก ที่ทำให้มันมีความดราม่าเหมาะกับฉากชี้ชะตา คนไทยชอบความยิ่งใหญ่และพลังดิบที่ปลดปล่อยออกมา เวลาฟังแล้วรู้สึกเหมือนได้ยืนอยู่หน้าศัตรูตัวสุดท้ายจริง ๆ — นั่นแหละคือเหตุผลว่าทำไมเพลงนี้ยังถูกหยิบมาวางไว้ในลิสต์เพลงต่อสู้ที่คนไทยพูดถึงเสมอ

ตำราพิชัยสงครามโผล่มาในงานบันเทิงสมัยใหม่แบบที่เรามักไม่ทันคิด แต่ผลกระทบของมันชัดเจนเมื่อหยุดดูองค์ประกอบเล็ก ๆ ของเรื่องราวหรือระบบเกมที่เราชอบ ผมมองเห็นหลักการพื้นฐานของสุภาษิตนี้—การใช้ข้อมูล ไหวพริบ และการเล่นกับภาพลวงตา—สะท้อนออกมาในหลายผลงานสมัยใหม่ เช่น ในเกมวางแผนแบบเรียลไทม์อย่าง 'StarCraft' ที่การปลอมเล่ห์ หรือล่อให้ศัตรูสับสนเป็นทักษะสำคัญ เทคนิคลวงตาและการจัดสรรทรัพยากรให้เหมาะสมกับสถานการณ์ คือแก่นที่ตรงกับข้อความว่า 'รู้เขารู้เรา' ของตำรา อีกมุมที่ผมชอบคือการเอาหลักจิตวิทยาไปใช้เล่าเรื่องบนหน้าจอ ซีรีส์การเมืองอย่าง 'House of Cards' ใช้การบิดเบือนข้อมูลและการคุมสถานการณ์เหมือนแผนการรบที่เน้นชนะโดยไม่ต้องปะทะหนัก ๆ ขณะที่หนังแนวสายลับหรือบู๊บางเรื่องก็หยิบแนวคิดของการใช้พื้นที่ เวลา และข่าวกรองไปสร้างฉากหักมุม เมื่อคลี่ออกมาดี งานเหล่านี้ให้ความรู้สึกว่าแผนการทั้งหมดถูกคำนวนไว้ล่วงหน้า ซึ่งทำให้ตัวละครดูฉลาดและโลกในเรื่องน่าเชื่อถือขึ้น สรุปแบบไม่เป็นทางการก็คือ ผมมองว่าตำราพิชัยสงครามเป็นแหล่งไอเดียเชิงกลยุทธ์ที่นักเขียน นักออกแบบเกม และผู้กำกับหยิบไปปรับใช้ ไม่ใช่แค่เรื่องวิธีรบ แต่มันคือวิธีคิด — ที่ช่วยให้เรื่องราวและการเล่นมีน้ำหนักและการตัดสินใจที่น่าติดตาม

การดึงบทเรียนจาก 'ตำราพิชัยสงคราม' มาใช้กับธุรกิจยุคดิจิทัลให้ความรู้สึกเหมือนเอาแผนที่เก่ามาต่อพลังให้กับยานอวกาศ เราเชื่อว่าสาระสำคัญไม่ได้อยู่ที่คำพูดโบราณเพียงอย่างเดียว แต่เป็นแก่นยุทธศาสตร์ เช่น การรู้เขารู้เรา (รู้ตลาดกับคู่แข่ง) การอาศัยความยืดหยุ่น และการวางแผนเพื่อควบคุมสภาพแวดล้อม อีกเรื่องที่สำคัญคือการเลือกเวลารุก-ถอยอย่างชาญฉลาด ซึ่งเหมือนฉากหนึ่งใน 'Attack on Titan' ที่การตัดสินใจเลือกเวลาโจมตีหรือป้องกันส่งผลต่อชะตากรรมทั้งเมือง เพราะธุรกิจก็เช่นกัน การเปิดตัวผลิตภัณฑ์ในช่วงเวลาที่คู่แข่งอ่อนแอหรือการเบรกเพื่อรวบรวมข้อมูลอาจเปลี่ยนเกมได้ วิธีปฏิบัติที่เราใช้คือการแปลงหลักการให้เป็นแนวทางปฏิบัติ เช่น ตั้งทีมที่ทำหน้าที่สอดส่องคู่แข่งและลูกค้า ใช้ข้อมูลเป็นพื้นฐานตัดสินใจ และออกแบบระบบสำรองเมื่อแผนหลักล้มเหลว ถ้าต้องสรุปให้สั้น: ไม่จำเป็นต้องยึดตามตัวอักษรของ 'ตำราพิชัยสงคราม' แต่การทำความเข้าใจหลักการ แล้วปรับให้เข้ากับความไม่แน่นอนของโลกปัจจุบัน นั่นแหละที่สร้างความได้เปรียบได้จริง

อ่าน 'ตำราพิชัยสงคราม' ครั้งแรกทำให้ฉันเห็นว่าการข่าวไม่ใช่แค่การสะสมข้อมูล แต่มันคือการตีความและการเลือกเวลาในการใช้ข้อมูลนั้น ในฐานะคนที่ชอบคิดเป็นพล็อตการสู้รบ ฉันชอบที่ซุนวูเน้นเรื่องสปายและการปล่อยข่าวจงใจ—สปายมีบทบาทหลากหลาย ทั้งแทรกซึมในพื้นที่ ศึกษาจิตใจศัตรู หรือแม้แต่ปลอมตัวเป็นผู้สนับสนุนเพื่อหาจุดอ่อน การข่าวจึงเป็นทั้งเครือข่ายมนุษย์และการอ่านสัญญาณเล็กๆ น้อยๆ ของสถานการณ์ อีกประเด็นที่ฉันย้ำอยู่บ่อยๆ คือการโต้ตอบที่ซุนวูสอนนั้นเน้นความยืดหยุ่น: เมื่อรู้ข้อมูลแล้วต้องตอบสนองอย่างรวดเร็วและเหมาะสม ไม่ใช่ใช้ข้อมูลทั้งหมดในคราวเดียว การปล่อยข้อมูลเทียมหรือการชักนำเพื่อให้ศัตรูตัดสินใจผิดเป็นอีกเครื่องมือสำคัญ ดังนั้นการข่าวในมุมมองของฉันจึงเป็นทั้งวิทยาศาสตร์ของการสังเกตและศิลปะของการหลอกลวง—ถ้าใช้ได้อย่างชาญฉลาด มันเปลี่ยนแนวรบได้โดยไม่ต้องชนะแรงปะทะโดยตรง

ลองนึกภาพการประชุมทีมสตาร์ทอัพที่เต็มไปด้วยกราฟและตัวเลข แล้วฉันหยิบแนวคิดจาก 'ตำราพิชัยสงคราม' ขึ้นมาพูดอย่างจริงจัง—มันฟังดูขัดแย้ง แต่กลับเข้ากันได้ดีกว่าที่คิด เมื่ออ่านซ้ำครั้งแล้วครั้งเล่า เหล่าหลักการพื้นฐานอย่างการรู้จักตัวเองและรู้จักศัตรู (หรือในที่นี้คือคู่แข่ง), การใช้ทรัพยากรอย่างชาญฉลาด, และความยืดหยุ่นในการรับมือกับสถานการณ์ ทำให้ฉันเริ่มมองกลยุทธ์ธุรกิจดิจิทัลเป็นสนามรบที่ข้อมูลคือเสบียงและความเร็วคืออาวุธ ในมุมปฏิบัติ ฉันมักเล่าให้ทีมฟังว่า reconnaissance ไม่ใช่แค่การเก็บข่าวสารคู่แข่ง แต่คือการทำ 'market intelligence' แบบเรียลไทม์: เก็บพฤติกรรมผู้ใช้ วิเคราะห์เทรนด์บนโซเชียล และใช้ A/B testing เพื่อทดลองสมมติฐานอย่างรวดเร็ว เช่นเดียวกับที่ 'ซุนวู' เตือนให้ใช้การลวงเพื่อสร้างความได้เปรียบ ทางธุรกิจดิจิทัลเราใช้การออกแบบหน้าแรกหรือการสื่อสารแบรนด์ให้ผู้ใช้รับรู้ค่าที่แตกต่างก่อนคู่แข่ง การหลอกล่อในเชิงบวกนี้คือการวางตำแหน่งผลิตภัณฑ์ อีกประเด็นที่ฉันย้ำอยู่เสมอคือการจัดการโลจิสติกส์และโครงสร้างพื้นฐานในยุคคลาวด์ เปรียบได้กับการเลือกภูมิประเทศก่อนศึก: ใครมีเซิร์ฟเวอร์ที่ยืดหยุ่นและระบบออโตสเกล อาจชนะในช่วงที่ต้องรับโหลดพีคได้เร็วกว่า ความปลอดภัยข้อมูลก็เปรียบเหมือนป้อมปราการ ต้องป้องกันการโจมตีไซเบอร์และรักษาความน่าเชื่อถือของแบรนด์ไว้ นอกจากนี้การร่วมมือกับพันธมิตรและสร้างเครือข่าย (alliances) ก็เหมือนพันธมิตรในสนามรบ ช่วยเติมเต็มช่องโหว่ของตนเองได้เร็วขึ้น สรุปแล้ว ฉันไม่ได้หมายถึงการผลักดันให้ทุกบริษัทเข้าหาสงคราม แต่ชอบนำกรอบคิดเชิงยุทธศาสตร์ของ 'ตำราพิชัยสงคราม' มาปรับใช้กับความไม่แน่นอนและการแข่งขันในโลกดิจิทัล: ใช้ข้อมูลเป็นดวงตา วางแผนล่วงหน้า แต่ยังพร้อมเปลี่ยนแผนเมื่อสถานการณ์เปลี่ยน รู้จักใช้ความเร็วและทรัพยากรร่วมกันให้เกิดประสิทธิผลสูงสุด นั่นแหละคือความงามของการเอาปรัชญาเก่าแก่ไปจับกับเทคโนโลยีสมัยใหม่ และนั่นคือวิธีที่ฉันชอบคิดเมื่อเผชิญกับปัญหาเชิงกลยุทธ์ในงานประจำวัน

หลักการสำคัญจาก 'ตำราพิชัยสงคราม' ที่ทำให้ฉันยังตื่นเต้นก็คือแนวคิดการชนะโดยไม่ต่อสู้ — การเจรจาที่แท้จริงคือศิลปะของการทำให้คู่ต่อสู้ยอมรับเงื่อนไขโดยไม่รู้สึกถูกบีบให้ยอมแพ้ สิ่งแรกที่ฉันยึดคือการรู้จักตัวเองและรู้จักคู่เจรจาอย่างละเอียด: จุดแข็ง จุดอ่อน ผลประโยชน์ที่ซ่อนอยู่ และทางเลือกสุดท้ายของแต่ละฝ่าย การเตรียมข้อมูลแบบนี้ทำให้เราสามารถออกแบบข้อเสนอที่ทำให้ฝั่งตรงข้ามเห็นว่าพวกเขาได้ประโยชน์มากกว่าที่คิด ซึ่งสอดคล้องกับคำพูดว่า "รู้เขารู้เรา รบร้อยครั้งชนะร้อยครั้ง" ในบริบทเจรจา ฉันมักจะคิดเป็นชุดทางเลือกหลายแบบ (multiple offers) ที่จัดลำดับความน่าสนใจเพื่อให้สามารถยอมถอยได้โดยยังรักษาเป้าหมายหลักไว้ อีกเรื่องที่ฉันเอามาใช้บ่อยคือการลวงด้วยนุ่มนวล—ไม่ใช่โกง แต่เป็นการตั้งเงื่อนไข เช่นแสดงความอ่อนแอเชิงกลยุทธ์ หรือปล่อยข้อมูลบางส่วนเพื่อชักนำให้คู่เจรจาขึ้นกับดักทางจิตใจ การใช้เวลาและจังหวะก็สำคัญ: การเสนอเวลาจำกัด การปล่อยข่าวเชิงบวกให้ช่วงก่อนเจรจา หรือการให้ทางเลือกที่ดูเป็นชัยชนะสำหรับอีกฝ่าย ล้วนแล้วแต่เป็นเทคนิคที่ทำให้ข้อตกลงเกิดขึ้นด้วยความร่วมมือมากกว่าแรงกดดัน เมื่อฉันทิ้งท้าย ฉันมักคิดว่าการเจรจาที่ดีคือการสร้างความสัมพันธ์ระยะยาวมากกว่าการชนะเพียงครั้งเดียว