AMARA POINT OF VIEW
Habang papasok ako sa unibersidad, ramdam ko na ang mga matang nakatingin sa akin. Hindi ko pa man naaabot ang campus, naririnig ko na ang mga kwento, ang mga bulungan. Hindi ko alam kung paano nila nalaman, pero sigurado akong ang buong universidad ay alam na may nangyari sa buhay ko na hindi ko pa kayang ipaliwanag. Na ako raw ay nagpakasal sa isang matanda—isang hindi ko alam na balita. Hindi naman totoo, pero hindi ko rin alam kung paano ipaliwanag ang nangyari. Ang mga mata nila, punung-puno ng curiosity, para bang hinuhusgahan na nila ako base sa mga tsismis. "Hala, nakita mo ba siya? Si Amara, yung dating simpleng estudyante, bigla na lang mayaman! Kakasal lang daw sa isang matanda na mayaman," ang sabi ng isang babae sa likod ko. Sabi pa ng isa, "Nagbenta siya ng dignidad niya para lang sa pera!" Hindi ko maiwasang maglakad nang mabilis, kahit na hindi ko rin maintindihan kung bakit ganito ang pakiramdam ko. Ang mga salita nila, bagama’t may kasamang pagsisi at panghuhusga, ay may epekto sa akin. Parang iniisa-isa nila ang buhay ko, hinuhusgahan kung ano ang mga desisyon ko, kahit na hindi nila alam kung ano talaga ang nangyari. Pero sa kabila ng lahat ng iyon, nanatili akong tahimik. Hindi ko pinansin ang mga naririnig ko. Kaya nga ako nandiyan sa unibersidad, para makapagtapos, hindi para magpaliwanag sa mga tao tungkol sa buhay ko. Hindi ko kailangang magpaliwanag. Habang naglalakad ako patungo sa classroom, naramdaman ko ang mga matang sumusunod sa bawat galaw ko. Ang mga tao, parang may hinahanap na dahilan upang magsalita. Ang mga mag-aaral, puno ng tsismis, at ako ang kanilang bida. Pero, sa kabila ng lahat ng ito, pinili ko na lang na magpatuloy. Hindi ko na kayang makinig sa kanila, at hindi ko na kailangang patahimikin sila. Pumasok ako sa silid-aralan, at nagsimula akong maghanap ng upuan. Hindi ko na napansin ang mga titig ng iba, at nagsimula na akong magfocus sa pag-aaral. "Ano, Amara, totoo bang nagpakasal ka nga?" tanong ni Jessa, ang kaibigan kong may malasakit sa akin. Hindi ko masyadong nasabi ang mga detalye. Sa totoo lang, wala akong lakas na i-explain lahat sa kanya. Pero hindi ko rin kayang magsinungaling. "Oo, Jessa. Pero hindi ko pa ready na magsalita ng mga bagay na hindi ko kayang i-explain," sagot ko sa kanya nang buo ang loob. Wala na akong ginugol na oras sa pagpapaliwanag pa sa iba. Alam ko na hindi ko kayang baguhin ang iniisip nila, kaya tinanggap ko na lang na may mga ganitong oras na kailangan kong makatawid nang tahimik. Ibinigay ko na ang lahat sa Diyos. Alam kong may dahilan ang lahat ng nangyari sa buhay ko, at hindi ko kayang tanungin Siya tungkol dito. Ang lahat ng ito ay plano Niya, at sa kabila ng lahat ng ito, ang tanging naiisip ko lang ay ang magtulungan kami ni Killian at magkakaroon kami ng magandang buhay. "Amara, walang masama kung ikaw ay magpapaliwanag. Minsan, kailangan mong magsalita," sabi ni Jessa habang nagsisimula kaming magtanghalian sa canteen. "Pero naiintindihan ko kung gusto mo munang tahimik." Napatingin ako sa kanya at ngumiti ng kaunti. "Salamat, Jessa. Pero sa ngayon, ok lang ako," sabi ko habang inuubos ang pagkain sa harap ko. "May mga bagay sa buhay ko na hindi ko pa kayang ibahagi. Hindi ko kayang sabihin lahat." Walang imik si Jessa. Alam niyang hindi ko pa kayang magbukas, at hindi ko rin kayang gawing public ang personal kong buhay. Kaya't pinili na lang niyang magbuntung-hininga at kumain ng tahimik. Nang lumabas ako ng canteen, naramdaman ko na ang mga mata nila—ang mga klase kong estudyante—ay nakakapit pa rin sa aking likod. Para bang ang bawat galaw ko ay tinutokso nila. Ngunit wala akong magawa. Nais ko lang na tapusin ang aking kurso at tapusin ang mga bagay na may kinalaman sa aking pamilya. Nandiyan si Killian, at patuloy ang lahat ng komplikasyon sa aming buhay. Hindi ko na kailangan pang magsalita ng mas marami. Ang importante, nakasurvive ako sa bawat araw. Ang mga tsismis, ang mga hindi tamang kwento, wala na akong pakialam. Alam ko na kahit anong mangyari, kakayanin ko. "Amara, may mga araw na magiging mahirap," sabi ko sa aking sarili habang naglalakad patungo sa susunod kong klase. "Pero ang Diyos lang ang nakakaalam kung anong magandang plano para sa akin." Hindi ko na pinansin ang mga boses sa paligid ko, ang mga tahimik na usap-usap. Hindi ko na pinansin ang mga titig at ang mga kwento tungkol sa akin. Isang bagay lang ang alam ko—ang mga pagsubok na ito ay magiging parte ng aking kwento. Magiging parte ng buhay ko. Tulad ng sinabi ni Jessa, hindi ko kailangan magpaliwanag. Walang masama kung hindi ko kayang ilabas ang lahat ng kwento ko. Ang lahat ay may dahilan. Hindi ko kayang baguhin ang iniisip nila, pero kaya ko pa ring itaguyod ang sarili ko at ang pamilya ko. Isa lang ang sigurado ko: ang lahat ng ito ay plano ng Diyos. At sa huli, magiging maayos din ang lahat.Althea’s POVTahimik ang buong bakuran, maliban sa tawanan ng mga bata na naglalaro sa ilalim ng puno ng mangga. Nakaupo ako sa veranda, may tasa ng kape sa kamay at ang liwanag ng hapon ay sumasayad sa mga halaman na itinanim ni Mama noon. Ang bahay na ito—kung saan ako lumaki, nagrebelde, nagmahal, at bumalik—ngayon ay punong puno ng bagong alaala.Sa dami ng pinagdaanan ko, akala ko noon hindi ko mararating ang ganitong yugto ng buhay. Pero ngayon, habang nakikita ko ang anak ko at ang mga pamangkin niya na tumatakbo sa damuhan, ramdam ko kung gaano kaganda ang cycle ng pamilya.Dumating si Adrian, may dalang tray ng snacks. “Para sa mga gutom na apo,” biro niya habang nakatingin kina Mama at Daddy na nakaupo sa ilalim ng puno. Si Daddy, kahit medyo mabagal na kumilos, nandun pa rin yung postura niya. Si Mama naman, hawak ang isang maliit na gitara at tinutugtugan ng simpleng lullaby ang bunso naming anak na nakadapa sa kandungan niya.Lumapit ako sa kanila, umupo sa tabi ni Mama.
Althea’s POVHawak ko ang gitara ko sa backstage, pinakikiramdaman ang lakas ng tibok ng puso ko. Hindi dahil kinakabahan ako sa performance, kundi dahil alam kong ito na ang huling chapter ng mahabang kwento ko. Ang daming pinagdaanan para makarating dito — mula sa pagiging batang matigas ang ulo, hanggang sa pagiging babaeng natuto magmahal at magpatawad.Ngayon, narito ako sa harap ng isang malaking audience. Pero higit sa lahat, narito ang dalawang taong dahilan kung bakit naging posible ang lahat ng ito: sina Mama at Daddy.Naririnig ko ang tawanan ng audience, ang murmur ng mga tao habang naghihintay. Ramdam ko ang init ng ilaw mula sa stage na para bang nagsasabing oras na para tapusin ito sa paraang dapat — puno ng puso at pasasalamat.Pumikit ako sandali at huminga nang malalim. Naalala ko ang lahat ng sakripisyo nila. Ang mga gabing nag-aaway kami, ang mga araw na tahimik silang sumusuko sa akin pero hindi ako iniwan. Ngayon, gusto kong ibalik sa kanila lahat ng pagmamahal a
Althea’s POVNasa terrace ako ngayong gabi, hawak ang tasa ng tsaa habang nakatingin sa malayo. Tahimik ang paligid, maririnig lang ang mahina at banayad na hampas ng hangin sa mga halaman ni Mama. May lamig ang gabi pero hindi iyon sapat para palamigin ang init ng mga alaala na bumabalik sa akin ngayon.Hindi ko alam kung bakit ngayong gabi, pero parang kusa na lang sumulpot sa isip ko ang mga nakaraang taon. Yung mga panahong hindi ako marunong makinig, yung mga gabi na sumisigaw ako para ipaglaban ang tingin kong tama. Yung panahon na galit ako sa mundo at pakiramdam ko lahat ay kumokontra sa akin.Tumingin ako sa langit. Ang dami nang nangyari mula noon. Ngayon, may pamilya na ako, may anak na tinitingala ako. Hindi ko maiwasang mapaisip kung paano ako umabot sa puntong ito mula sa dating batang galit at palaging sumusuway.Naalala ko pa yung unang beses na nagsinungaling ako kay Mama at Daddy para lang makalabas kasama ang mga kaibigan ko. Ang bigat ng kaba noon, pero sa oras na
Althea’s POVHawak ko ang makapal na photo album na ilang taon nang naka-display sa sala. Ito yung album na unang binuo ni Mama noong kasal pa lang nila ni Daddy, at simula noon, naging tradisyon na namin na magdagdag ng mga bagong pictures bawat mahalagang yugto sa buhay namin. Noon, ako lang ang nasa huling mga pahina — baby pictures ko, unang birthday, first day of school. Ngayon, habang nakaupo ako sa harap ng album na ito, mapapansin na lumawak na ang kwento. May sarili nang pahina para sa pamilya ko.Dahan-dahan kong nilipat ang mga pahina habang nakaupo sa sahig ng sala. Nasa tabi ko ang anak ko na abala sa pagdudrawing, si Adrian naman nasa kabilang sofa, nagbabasa ng dokumento pero paminsan-minsan ay sumusulyap sa amin.Tumigil ako sa pahina kung saan nakalagay ang picture ng wedding namin. Nasa gitna kami ni Adrian, nakangiti, habang nasa gilid sina Mama at Daddy, parehong puno ng emosyon. Naalala ko pa ang araw na iyon, kung gaano kabigat at gaano kagaan sa puso. Kabigat da
Althea’s POV Hindi ko pa rin talaga makalimutan kung gaano kabigat ang emosyon na naramdaman ko noong araw na iyon. Five years old na ang anak ko ngayon, at kahit gaano siya kalikot at katalino, may mga moments pa rin na para siyang baby sa mata naming lahat. Nasa garden kami ng parents ko noon, isang simpleng weekend lunch lang dapat kasama ang buong pamilya. Pero naging espesyal ang araw dahil may isang maliit na eksenang hindi ko akalain na tatatak sa puso ko. Si Daddy—ang laging seryoso, laging composed—ay tahimik na nakaupo sa bench, pinapanood ang apo niya habang tumatakbo sa paligid. Nasa kamay niya ang isang maliit na laruan na bigay niya noon pa, at nakita ko kung paano siya napapangiti sa bawat tawa ng anak ko. Lumapit ako sa kanya. “Dad, okay ka lang?” Tumingin siya sa akin saglit, at doon ko nakita na medyo namumula ang mata niya. “Thea, hindi ko alam bakit pero… parang kahapon lang hawak kita sa ganito ring garden. Ngayon, apo ko na ang tumatakbo dito. Iba pala a
Althea’s POVLimang taon na ang lumipas mula nang una kong makita ang maliliit na kamay ng anak ko. Parang kailan lang, mahigpit ko siyang yakap sa ospital, natatakot akong baka madapa siya o may mangyari sa kanya. Pero ngayon, heto na siya—malaki na, matalino, at parang maliit na bersyon ko na may halo ring ugali ng tatay niya.“Mommy, tama ba ‘to?” tanong niya habang hawak-hawak ang maliit niyang ukulele. Mali pa ang paghawak niya sa chords pero kita ko ang effort sa mga daliri niya. Nakaupo siya sa maliit na stool sa tabi ng baby grand piano na minsan ginagamit ko sa pagtuturo sa kanya.Ngumiti ako at lumapit sa kanya. “Medyo mali ang hawak mo, sweetheart. Sige, Mommy will show you.” Hinawakan ko ang maliliit niyang daliri at inayos ang posisyon. “Dito dapat nakapindot para tumunog nang maayos. Try mo ulit.”Sinubukan niya ulit at medyo mas malinaw na ang tunog ngayon. Bigla siyang napangiti at parang proud na proud sa sarili. “Narinig mo, Mommy? Tama na!”Tumawa ako. “Oo, tama na