Kabanata 5

PILIT iwinaksi ni Agata ang kalungkutang nadarama habang papalapit kay Efraim na tahimik na naghihintay sa hapag-kainan.

Nang matanaw siya ng asawa, agad siya nitong nilapitan at kinuha ang isang mangkok na naglalaman ng sinangag na kanin at platong may piniritong itlog ng inahin nilang manok.

Agad naupo si Efraim nang matagumpay na nailapag sa lamesa ang pagkain. Naudlot pa ang pagsandok ng pagkain nang mapansin ang pananahimik ni Agata sa isang gilid.

"Hindi ka ba kakain?" pagtatanong nito. Ibinalik ang sandok sa pinagkunan at nilapitan ang asawa.

Agad nagtungo si Efraim sa likuran ni Agata. Panandaliang inamoy ang buhok ng asawa bago tinungo ng mga kamay ang balikat nito. "Halika, pagsisilbihan kita, Mahal ko," malalim ngunit may bahid nang paglalambing na wika nito.

Wala sa sariling nagpatangay na lang si Agata sa nais ni Efraim. Dinulutan siya nito ng makakain, nagawa niya lang tumanggi nang magprisinta pa ito para subuan siya.

"Ako na, Efraim. Kaya ko na." Kinuha niya ang kutsara na hawak nito at tahimik na kumain.

"May problema ba tayo, Agata?" Kalaunan ay tanong ni Efraim. Hindi na nito nagawa pang galawin ang pagkain dahil sa ikinikilos ng asawa.

Ilang minuto ang lumipas, bago nakakuha ng tugon si Efraim.

Mabigat ang naging pagbagsak sa lamesa ng kutsara na gamit ni Agata.

Nanlilisik sa galit ang mga mata na agad din namang napalitan ng kalungkutan. "Naiinis ako sa sarili ko, Efraim," halos mangiyak-ngiyak na wika nito. "Naghihikahos na tayo, pero wala manlang akong maitulong sa iyo."

Mabigat ang naging pagbuga ni Efraim ng sariling hangin. "Huwag mong kagalitan ang sarili mo, Agata. Obligasiyon ko na buhayin ka, na siyang hindi mo dapat gawin."

Tatlong Linggo na ang lumipas simula nang ibalita sa kaniya ni Efraim ang pagbagsak ng presyo ng mga gulay at prutas sa palengke, dahil sa bagsak presyo maging ang suweldo ng lalaki ay naapektuhan. Naghihintay na lang din si Efraim na ipatawag ng kaniyang Amo para sabihing tanggal na ito sa trabaho. Natalo ng mga inaangkat na produkto sa ibang bansa ang mga gulay at prutas na dinadala sa pamilihan. Hindi naman magawa ng Amo ni Efraim na ipilit ang mga produkto dahil karapatan ng mamimili na mamili kung saan nila gugustuhing bumili.

"Pero, Efraim kaya ko namang tulungan ka. Wala akong sakit, may kamay at paa rin ako. Kahit sa pagbabawas ng maliit na bahagdan ng utang natin ay makakatulong ako." Matigas na nakipagtitigan si Agata sa asawa. "Kung hahayaan mo lang sana akong makalabas, magiging maayos ang lahat." Halos ibulong na lang niya ang mga huling katagang sinabi.

"Wala kang ibang gagawin, Agata kung 'di ang maging maybahay ko." Bawat salitang lumalabas sa bibig nito ay may diin.

"Pero, Efraim—"

Matigas siya nitong inilingan para ihatid na tutol ito sa idurugtong pa niyang mga salita.

"Nauunawaan mo ba ako, Agata?!" Bahagya nang tumaas ang tinig nito na siyang ikinatulos niya sa kinauupuan. "Nauunawaan mo ba?" pag-uulit pa nito nang hindi agad nakakuha ng tugon mula sa kaniya.

Bagsak ang balikat na tinanguan niya ito. Hindi na niya ito magawang tingnan kung 'di lang tumayo si Efraim mula sa kinauupuan.

"Aalis na ako."

Nagsalubong ang kilay ni Agata sa sinabi nito. Dinapuan niya pa ng paningin ang pagkain nito na hindi gasinong nabawasan. "Hindi ka pa tapos kumain."

"Sisikat na ang araw, baka mapaaga pa ang pagtanggal sa akin kung magpapahuli ako sa pagpasok." Huling litanya nito bago siya tuluyang iniwanan sa hapag ng asawa.

Tuluyan na rin siyang nawalan ng gana sa pagkain. Sinigurado niya munang natatakpan ng ayos ang mga pagkain, bago tinungo ang maliit na taniman sa gilid ng kanilang bahay.

Kinuha ang dulos at sa paghuhukay ng lupa ibinunton ang inis na nadarama.

"Ano ba ang magiging problema kung pupunta ako sa bayan?!" may bahid ng inis na wika niya sa sarili. Binitiwan niya ang dulos at padaskol na pinagpagan ang mga kamay na nabahiran ng dumi. "Wala naman akong ibang hangad kung 'di ang matulungan lang siya."

Nilamukos niya ang sariling mukha. "Tutulungan ko siya, sa ayaw at sa gusto niya," may pinalidad na wika niya.

Mabibigat ang mga hakbang na tinungo niya ang pintuan papasok sa bahay. Nang makapasok agad niyang kinuha ang mga gamit panglinis at sinimulang gawin ang trabaho sa araw-araw.

Kailangan niya munang siguraduhin na nakalayo na si Efraim, bago niya susubukang tumungo sa bayan. Kilala niya ang asawa, hindi ito mausap pero batid niya na malakas ang pakiramdam ni Efraim.

Hindi naman niya problema ang dadaanin, dahil napag-alaman niya na daretso lang ang daan patungo sa bayan mula sa bahay nila. Mabuti na lang talaga at nakinig siya nang nagsasarilinan si Efraim at ang abogado na nagkasal sa kanila.

"Oras na," turan niya kasabay nang pagtilaok ng manok.

Ilang minuto lang naman ang iginugol niya sa paglilinis ng bahay dahil araw-araw niya namang ginagawa iyon, kaya hindi gaanong nagdudumi ang kanilang bahay.

Ibinalik na niya sa lagayan ang mga panglinis ng bahay. Patakbo pang tinungo ang silid nilang mag-asawa para magpalit ng kasuotan.

Nang makapagbihis, agad niya ring binalot ang mga naiwang pagkain. Kung sakaling aabutin siya ng tanghali, matitiyak niyang hindi siya magugutom.

Naghahalo ang saya at pangamba sa dibdib niya nang simulan na niyang lisanin ang bahay. Ilang taon siyang namalagi sa apat na sulok ng bahay na ito. Buong buhay niya, dito lang umiikot ang buong maghapon niya. Pero ngayon, iba na. Sisiguraduhin niyang hindi na siya makukulong sa bahay na ito at magagawa na niyang tulungan si Efraim.

Nakangiting tinanaw niya ang daan na tatahakin. "Para naman sa atin ito, Mahal ko. Maunawaan mo sana ako."

Batid niyang mali ang sumuway at pag-aawayan lang nila ito ni Efraim kapag nalaman nito. Pero hindi na kasi tama na nakaupo lang siya sa isang gilid habang naghihirap ang asawa niya sa paghahanap-bubay. Kaya sisiguraduhin niya na makakahanap siya ng trabaho para matulungan ang lalaki. Maunawain naman ang asawa niya, tiyak naman na maiintindihan din siya nito.

Hinigpitan niya ang hawak sa bayong na dala. Tanging pag-asa at kasiyahan na lang ang namamalagi sa dibdib niya ngayon.

Para kay Efraim, para sa pagsasama nilang dalawa.