Dalisay Na Pagkakaibigan

 

 

Matagal na hindi nagsalita sina Dalisay at Mahalia. Nagulat si Dalisay sa pagbalik ng cancer ng kaibigan, sakit na ikinamatay din ng kanyang asawa. Her heart goes out for Tala, lalo nang malaman niyang hindi na balak magpagamot pa ni Mahalia. Nagulat naman si Mahalia sa suggestion ni Yasmin na gawin nila para sa buhay ni Tala, pero tiwala siya sa kapatid niya at sa best friend niya.

 

“It’s foolproof. Mababalik sa Mezati tribe si Tala kapag pinakasal siya sa isang taga Mezati gaya ni Limuel,” paliwanag ni Yasmin.

“Hindi ba masyadong mabigat na responsibilidad ang ibibigay natin kay Limuel kung sakali?” nag-aalalang tanong ni Mahalia.

“Kaya naman nandyan si Dalisay, as an adult to assist Limuel. Ngayon kapag 18 years old na si Tala ay pwede na siyang magdesisyong ipawalang bisa ang kasal niya, anyway sa tribo lang naman natin register ito at hindi pa sa munisipyo,” patuloy na paliwanag ni Yasmin.

 

Napaisip si Mahalia, kung sabagay ay kampante siya sa isiping si Dalisay ang magpapalaki sa anak. May tiwala siya sa matalik na kaibigan.

 

“As for financial status of Tala, I can put a clause that she can only have full access of her inheritance when she turned 21. By then as an adult, wala ng habol si Bayani sa kung anong gustong gawin ni Tala sa buhay niya. For the meantime mabubuhay si Tala sa monthly allowance na mapupunta sa kanya mula sa mga lupain niya na nasa pangangalaga ng pamilya ni Limuel dahil nga menor de edad pa si Tala. From there,” bilang abogado ay kayang gawin ito ni Yasmin.

“Walang problema sa aking alagaan si Tala habang bata pa siya,” sabi ni Dalisay na naiintindihan na rin ang punto ni Yasmin.

“Tapos bilang guardian ni Tala, through marriage kay Limuel, ay makakatanggap si Dalisay ng monthly compensation nya. Kaya solved ang problema mo sa pagpapa-aral kay Limuel sa Maynila at hindi ka na rin kailangan pang magpakasal sa kung kaninumang biyudong kakilala ng ama mo,” pagkumpleto ni Yasmin ng pagpapaliwanag ng ideya niya.

“P-pero ngayon pa lang ay may nagugustuhan na ibang babae si Limuel,” biglang naalala ni Dalisay.

“Hmmm…Eh ‘di ipakasal natin si Tala sa ibang anak mo,” mapilit talaga si Yamin.

“Hindi pwede, dapat panganay ang unang nagpapakasal,” si Mahalia na naalala ang tradisyon nila.

“Oo nga pala,” pag-ayon ni Dalisay.

“Teka, ka- tribo ba natin ang babaeng gusto ni Limuel?” patuloy ang pag-iisip ni Yasmin ng solusyon.

“Hindi. Bisaya galing sa Cebu, taga Poblacion ata…hindi ko sure. Pero hindi ethnic sa atin,” ani Dalisay.

“Eh ‘di okay lang 'yon. Sabihin natin kay Limuel ang totoo, tutal ayaw naman niyang magpakasal ang nanay niya. Gano'n pa rin, pag nagka-edad na si Tala at ayaw nilang i-register ang kasal, eh di pawalang bisa nila. Ilang taon na ba si Limuel ngayon?” si Yasmin.

“Dise-otso, gagraduate na ng grade 12 ngayong Mayo. Ang gusto ay mag-aral ng Engineering sa Manila,” si Dalisay.

“Kausapin natin si Limuel,” biglang sabat ni Mahalia sa usapan nila Dalisay at Yasmin. Bahala na, nakapag-desisyon na siya. Kailangan niyang protektahan si Tala. Alam niya, ramdam niya, na hindi na siya magtatagal pa.

 

"Ano po ulit?" narinig ni Limuel ang sinabi ng mga kaharap, hindi lang niya maproseso ang mensahe ng mga ito. Naglalaro si Limuel ng basketball kasama ang mga kaibigan nang sunduin siya ni Dalisay at pauwiin. Ngayon, sa bahay nila ay kaharap niya ang ina pati ang ninang Lia at tita Yasmin nya.

"Kailangan ka namin sa pagdedesisyon Anak, mukhang mapipilitan akong magpakasal sa iba at sundin ang sabi ng lolo mo," paunang salita ni Dalisay

"Pero may ibang paraan para hindi mangyari ito Limuel, kailangan lang namin ng tulong mo," si Yasmin ang nagsalita dahil hindi makakibo si Mahalia.

 

Tulalang nakinig ulit si Limuel sa nilapag na problema sa kanya ng mga matatandang kaharap, pero ang isip ng binata ay na kay Lilybeth.

 

Nagtaka si Tala dahil umuwi pa rin sila sa bahay nila sa Almaraia. Ang akala niya ay magsasama sila ni Limuel sa iisang bahay gaya ng mga nakikita niyang ginagawa ng ibang mag-asawa.

 

Sa batang isip ay pinaghahandaan niya na nga kung paano aalagaan si Limuel gaya ng paglalaba at pagluluto para dito. Habang nagtatrabaho si Limuel, siya naman ang mag-aasikaso sa bahay nila. Ito ang mala fairy tale na pananaw ni Tala sa buhay may asawa, hindi nito alam na sa larong bahay-bahayan lang nangyayari ang mga iniisip dahil lalo at kumplikado ang sitwasyon nila.

 

“Hindi ka pa pwedeng tumira kasama ni Limuel. Bata ka pa kasi, kapag nasa tamang edad ka na, sa kanila ka titira,” sinagot ni Mahalia ang tanong ni Tala kung bakit babalik pa sila sa Almaraia.

 

Mabuti naman at nagpa-Maynila na ulit si Bayani kaya hindi na nila ito naabutan sa kanilang bahay. Malamig naman ang pagtanggap ng pamilya ni Bayani sa desisyon ni Mahalia na magpakasal si Tala at bumalik sa Mezati tribe. Pero wala silang magagawa. Hindi rin nila masisi si Mahalia dahil talaga namang pasaway ang bunso nilang kapatid na lumaking spoiled sa kanilang ama. Abot-abot naman ang panunuksong inabot ni Tala mula sa kanyang mga pinsan sa ama.

 

“May asawa ka na di ba, bakit ka pa naglalaro?”

“Asan ang asawa mo?”

“Ang bata bata mo pa may gusto ka na sa lalaki…”

 

Madalas na napipikon at naiiyak si Tala pero hindi niya mag sumbong sa ina dahil palagi itong may sakit at nakahiga sa kama.

 

Bago mag-undas ang kasal nila Tala, nang bumalik sa paaralan matapos ang maikling bakasyon ay saka lang muling nagkita sina Nuel at Tala. Parang wala namang nangyari, balik sa normal ang lahat. Naging madalas lang ang pag-aabang ni Tala sa asawa niya. Sa katabing lote lang ito nag-aaral ng high school, samantalang siya ay graduating pa lamang ng grade 6. Hindi lahat ng taga Poblacion ay alam ang kasal na naganap, lalo ang hindi mga native na taga Anda at dayo lamang. Ang ibang nakaka-alam ay mabait naman pero hindi pa rin maiwasan ang manukso ng mga ito.

 

“Uy, misis mo nakatingin sa iyo,” biro ng kaklase ni Limuel sa kanya. Napatingin ito sa kabilang table. Nasa canteen sila at bumibili ng pagkain.

 

“G*go!” inis na sagot ni Limuel sa kaklase sabay palo sa balikat nito.

“Ano ‘yon?” tanong ni Lilybeth, ang babaeng gusto ni Limuel. Sumabit ang kamay nito sa braso ng binata.

“W-Wala,” sagot ni Limuel.

 

Natawa lang ang kaklase nitong nagbiro habang hawak ang balikat na napalo ng lalaki.

 

Nakita ni Tala ang babaeng nakasabit sa kamay ni Limuel, may sakit na naramdaman ang bata. Napasimangot ito, bakit gano'n? Tanong nito sa sarili. Kapag may asawa ba pwede pa ring may iba? Oo nga’t napapayag ni Mahalia ang anak sa ginawa nitong kasal, pero hindi nito inihanda si Tala sa totoong sitwasyong pinasok nito.

 

“Tawag daw po ako ng principal?” tanong ni Limuel sa teacher na nakita niya sa loob ng Principal’s office. Dalawa lang ‘yon, si Nimuel na pumasok sa gulo o si Nuel, pero dahil nasa elementary school building siya, naisip niyang hindi si Nimuel, na junior high school na, ang may problema.

 

“Kapatid po ako ni Nuel Magtanggol,” pakilala nito sa sarili.

“Pasok ka na lang sa loob,” sabi ng gurong napagtanungan niya.

 

Dalawang batang babae ang umiiyak, kausap ito ng principal kasama ang isang teacher. Sa gilid ay nakaupo si Tala, hindi ito umiiyak pero madumi ang damit nito. Nakita ni Tala si Limuel, tumungo lang ito, nahiya.

 

“Limuel, halika saglit. Itong si Tala, nangalmot ng kaklase niya,” sabi ni Mrs. Danganan, dating teacher ito ni Limuel nung elementary pa lang siya.

“Eh sila ang nangunguna eh! Tinukso nila ako at tinulak sa putikan,” sigaw ni Tala.

“Tala!” galit na sigaw ni Limuel sa kanya. Nagulat si Tala saka siya naiyak. Laging mabait sa kanya si Limuel pero ngayon ay sinigawan siya nito sa harap ng ibang tao.

 

 

Noong una ay nagtaka si Limuel tapos ay biglang gusto niyang matawa nang malaman na si Tala ang dahilan kung bakit pinatawag siya ng principal. Ang inaasahan niya ay si Nuel ang nagkaroon ng problema, mas kapani-paniwala kasing masasangkot ito sa gulo. Noon nya rin naalalang siya na nga pala ang tumatayong guardian ng bata matapos ang kasal nila.

 

Nilapitan ni Limuel ang dalawang batang naka-away ni Tala at saka lumuhod para tingnan ang kalmot ng isa sa kanila. Ilang saglit ay dumating ang magulang ng mga bata at nag-usap-usap ang mga ito.

 

“Mag-sorry ka,” utos ni Limuel kay Tala matapos siyang sunduin nito sa labas ng principal’s office at muling papasukin sa loob.

“Bakit?!” padabog na palatak ng bata.

 

Tumingin ng matalim si Limuel sa kanya. Natakot si Tala. Takot siya sa tatay niyang lasing, pero ibang takot ang naramdaman ni Tala kay Limuel. Iyong takot na alam niyang may kasalanan siya at wala sa posisyong magreklamo. Iyong takot na ayaw nang magalit sa kanya si Limuel.

 

Napilitang tumayo si Tala at saka ito humingi ng paumanhin sa mga kaklase. Lumuhod naman si Limuel sa nanay ng kaklase niya at humingi ng tawad. Ugali ito na nakasanayang gawin ng bawat tribo, ang lumuhod para humingi ng tawad. Doon lang parang nahiya si Tala, dahil sa kanya lumuhod sa ibang tao si Limuel at halos mahalikan na nito ang sahig para lang humingi ng tawad sa ginawa niya. Dahil ka-tribo ay madali namang naayos ang gusot sa pagitan ng mga matatanda.

 

“Away bata, ‘wag na nating palakihin,” sabi ng principal. Nagpanting ang tainga ni Tala sa inis, hindi na ako bata! Gusto niyang isigaw sa mga ito.

 

Sabay na lumabas ng silid sina Tala at Limuel. Tahimik sila pareho. Nang makalayo layo sa mga taong pwedeng makarinig ay huminto si Limuel at hinarap si Tala. Ang liit liit ni Tala. Payat na bata ito na palaging niloloko ni Nimuel na kulit bulilit. Kinailangan ni Limuel lumuhod ng isang tuhod para maabot ang balikat ni Tala at matitigan ito sa mga mata. Mga matang sobrang ganda. Malalalim itong parang sa ninuno nilang mga kastila. Malaki ang sobrang itim nitong iris na may pilikmatang pumipilantik. Taglay ni Tala ang ganda ng mukha ng ama na pinartneran ng soft features ng ina nitong si Mahalia.

 

“Mali ang ginawa mo. Sa susunod ‘wag mo akong papahiyain sa harap ng maraming tao,” sabi ni Limuel sa tonong kapatid, 'yong kung paano nito pagalitan si Nuel. Pahiya, eh siya nga ang napahiya! Gustong magprotesta ni Tala pero umiyak na lang siya. Lumambot ang masungit na mukha ni Limuel pero pumalag pa rin si Tala sa pagkakahawak ng lalaki sa kanya.

“Ayoko na sa iyo! Hindi na kita gusto!” sigaw ni Tala kay Limuel bago ito tumakbo palayo. Naiwang napakunot si Limuel, gusto? Natawa ang binatang kinamot ang ulo saka bumalik sa kanyang classroom. Iyon ba ang dahilan kung bakit nangalmot si Tala? Ang sabi ng classmates nito tinukso raw nila si Tala dahil nagseselos ito sa nakita nito sa canteen. Siya ba at si Lilybeth ang pinagseselosan nito?

“Mga bata nga naman!” natatawang sabi ni Limuel sa sarili.

 

Isipin mo na lang na inampon natin si Tala bilang kapatid mo. Hindi kita pinagbabawalan sa girlfriend mo pero maging maingat ka lang sana habang wala pa sa tamang edad si Tala.”

 

Ito ang pakiusap ng ina ni Limuel sa kanya nang ipinaliwanag nito ang plano tungkol sa kanyang kasal. Noong una ay tutol siya. Alam niyang mahirap ipaliwanag ang mangyayari lalo sa hindi nakakaalam ng kultura ng tribo nila. Katakot-takot rin na tukso at kantyaw ang aabutin niya sa mga ito. Hindi naman issue ang pagpapakasal ng maaga, pero si Tala na sobrang bata at kinakapatid pa niya, parang weird naman. Lamang ay kapalit nito ang pag-aaral niya sa Maynila at ang kalayaan ng kanyang ina na wag makasal sa iba.

 

Gusto niya naman si Tala, kapatid na ang turing niya at handa siyang protektahan ito sa lahat ng oras. Pero kay Nuel niya ito tinutukso dahil sila ang magka-edad, sabay lumaki, magkalaro, at talagang mag-kaibigan. Madalas nga niyang tuksuhin ito kay Nuel noon, bagay na ikina-aasar ng bunsong kapatid.

“Wala akong gusto kay Tala! Kadiri!” iyak ng iyak ang galit ng galit na bata.

 

Tapos ngayon biglaang ikakasal siya kay Tala? Hindi niya maisip, hindi niya talaga lubos maisip. Tama ang sabi ni Nuel, kadiri! Pero sa huli ay pumayag siya lalo nang sinabi ni ina sa kanya ang totoong sitwasyon ni Tala.

 

Niyakap siya ni Dalisay matapos niyang pumayag sa gustong mangyari ng mga matatanda.

 

“Salamat. Protektahan mo si Tala, ‘yan ang magiging trabaho mo habang hindi pa kaya ni Tala na protektahan ang sarili niya, “ utos ng mamang niya sa kanya.

“Ang protektahan kayong lahat, ‘yan ang trabaho ko,” seryosong sagot niya dito.

Ito rin ang pakiusap na narinig ni Limuel sa ninang niya nang niyakap siya nito. Nagpasalamat ito sa kanya sabay binulong ang isang paki-usap. “Ikaw na ang bahala sa anak ko.”