“Bella?!”Napalingon siya at nanlaki ang mata sa gulat. “Ha?! Ikaw?!”Isang pamilyar na lalaking may matamis na ngiti at gwapong tindig ang nakatayo sa harapan niya. Kaya na patayo siya tumayo na rin si Rafael. Napako sa kinatatayuan si Bella habang nakatitig sa lalaking nasa harapan niya. Gwapo, matangkad, at may aura ng isang taong sanay sa buhay sa ibang bansa. May dala itong maletang mukhang bagong dating pa lang.“Bella, hindi ako makapaniwala! Ikaw nga!” masayang bati ng lalaki bago siya niyakap nang mahigpit.Napatulala si Bella. Hindi agad siya naka-react, pero agad niyang naalala kung sino ang kaharap niya.Siya.Ang kaibigan niya mula noon. Ang lalaking minsang naging parte ng kanyang buhay.At ngayon, nasa harapan niya ito… habang kasama niya si Rafael.Dahan-dahang tumingin si Bella kay Rafael na nakatayo lang sa tabi niya. Tulad ng inaasahan niya, walang ekspresyon ang mukha ng asawa. Pero may kakaibang lamig sa mga mata nito na hindi niya maipaliwanag.Napalunok siya. N
Habang nasa sasakyan, hindi maalis ni Bella ang kaba sa dibdib niya. Tahimik lang si Rafael habang nagmamaneho, pero ramdam niya ang tensyon sa loob ng sasakyan. “Sino siya?” ulit ni Rafael, mas mababa na ngayon ang boses nito. Napatingin si Bella sa kanya at napangiti nang pilit. “Ha? Ah… siya si—” “Ang pangalan,” malamig na putol ni Rafael, hindi man lang siya tinignan. Napabuntong-hininga si Bella. Wala namang masama kung sasabihin niya, ‘di ba? “Siya si Noah Cruz. Best friend ko noong college.” Tahimik si Rafael, pero napansin ni Bella ang bahagyang paghigpit ng hawak nito sa manibela. “Best friend lang?” tanong nito, pero may bahid ng pagsisiyasat ang tono. “Uh, oo naman!” sagot niya agad. “Si Noah? Grabe, Rafael, kung alam mo lang—” “Hindi ko nga alam, Bella. Kaya ipaliwanag mo.” Natahimik siya. Teka, bakit parang inis si Rafael? Huminga siya nang malalim at saka nagpatuloy. “Si Noah ay kaibigan ko simula pa noong college. Nag-aral siya sa ibang bansa for year
Umaga pa lang, nagising na si Bella. Hindi siya makatulog nang maayos dahil sa tawag kagabi mula kay Noah. Buong gabi siyang balisa, iniisip kung ano ang ibig sabihin ng sinabi nitong “may nalaman siya.” Pagkababa niya sa sala, tahimik ang buong bahay. Wala si Rafael sa dining area. Wala ring ibang tao kundi ang kasambahay na abalang naghahanda ng almusal. “Bella, good morning po,” bati ng isa sa kanila. Ngumiti si Bella. “Good morning po. Asan po si Rafael?” “Umalis po nang maaga. May meeting daw po sa kumpanya,” sagot ng isa. Tumango lang si Bella. Buti na rin… masyado siyang malamig kahapon. Ewan ko ba sa lalaking ‘yon. Habang kumakain ng almusal, hindi na niya napigilan ang sarili. Kinuha niya ang phone at nag-chat kay Noah. “Anong oras tayo magkikita?” tanong niya sa chat. Mabilis naman ang reply ni noah. “12 noon. Same café na madalas nating puntahan noon. May gusto talaga akong sabihin, Bella. Please be there.” Yun lang reply nito na tila naninigurado na pumunta talag
Tahimik ang biyahe pauwi.Nasa passenger seat si Bella, nakatingin sa labas ng bintana. Ang mga ilaw ng kalsada ay tila kumikislap sa kanyang mga mata, na parang pilit tinatago ang mga luhang hindi niya maipaliwanag kung para kanino at medyo kinakabahan din siya ngayon.Alam niyang nasa tabi lang si Rafael, pero bakit parang ang layo-layo ng presensiya nito?Wala ni isang salita ang binitawan ni Rafael simula nang umalis sila sa café. At si Bella, kahit gustong magbukas ng kahit anong usapan ay mapipigilan ang bigat ng sitwasyon.Natatandaan pa niya ang mensahe nito kanina.“Uuwi ka ba o doon ka na sa lalaking ‘yan?”Napapikit si Bella. Gusto niyang magpaliwanag, gusto niyang sumigaw na wala siyang ginagawa na mali, pero... paano nga ba magsisimula kung hindi rin siya sigurado sa nararamdaman?“Cold mo na naman,” bulong niya sa sarili, halos hindi marinig. “Para ka namang refrigerator.”Napalingon si Rafael saglit—na tila narinig ang kanyang bulong—pero agad ding ibinalik ang tingin s
Kinabukasan, tahimik si Bella habang kumakain ng almusal sa veranda. Hawak niya ang tasa ng gatas, pero hindi siya umiinom. Bumabalik sa isip niya ang sulat kagabi… at ang aninong hindi niya nakilala.May takot. May kaba. Pero higit sa lahat, may isang tanong na hindi niya mawaglit sa isip—sino ang gustong sirain ang katahimikan niya?"Mainit ang gatas, pero malamig ang titig mo sa kawalan."Napalingon si Bella.Nandoon si Rafael, suot ang simpleng puting shirt at pajama pants. Mukhang bagong gising, pero kahit ganoon, nakaka-inis pa rin siyang tingnan—‘yung tipong ayaw mong aminin na gwapo siya kasi baka lumaki ang ulo niya."Ikaw pala," sagot ni Bella, pinilit ang mahinhing ngiti habang nilingon muli ang tasa niya.Umupo si Rafael sa tabi niya. Tahimik lang din ito. Ilang segundo ng katahimikan bago siya nagsalita."Naglakad ka ba kagabi?" Tanong nito sa kanya.Nabigla si Bella. “Ha? Bakit mo natanong?”"Nakita ko kasing bukas ang ilaw mo. Parang may iniisip ka."Napalunok siya. Hin
Mabigat ang bawat hakbang ni Bella habang tinatahak niya ang maikling hallway papunta sa kwarto ni Rafael. Pero sa bawat paglapit niya sa pintuan, parang mas lalo namang bumibigat ang dibdib niya. Para bang sa bawat hakbang ay may kasamang tanong: Paano ko sasabihin? Hindi ba siya magagalit? Hindi ba niya ako pagtatawanan? Nakahawak na siya sa doorknob, pero hindi niya ito agad binuksan. Pinikit niya ang mga mata at pilit na kinakalma ang sarili. “Kaya mo ‘to, Bella. Para kay Kiera. Para sa pamilya mo. Huwag ka munang mahiya. Isantabi mo muna ‘yang pride mo.” Bulong niya sa sarili. Dahan-dahan niyang binuksan ang pinto, at doon niya nakita si Rafael—nakaupo sa gilid ng kama, nakayuko habang hawak ang cellphone. Tahimik ito, tila malalim ang iniisip. Walang salita ang lumabas agad sa bibig ni Bella. Tumayo lang siya sa may pinto, parang isang batang hindi alam kung papasok ba o lalabas. Napansin siya ni Rafael. Tumingin ito sa kanya—yung malamig na tingin na parang laging ma
Tahimik ang buong bahay nang bumaba si Bella. Dama niya ang lamig ng sahig sa ilalim ng kanyang paa at ang lalim ng gabi na tila nakikiramay sa bigat ng kanyang dibdib. Pagdating niya sa sala, nandoon na si Rafael. Nakaupo ito sa mahabang sofa, nakayuko habang hawak ang cellphone. May bahagyang kunot sa kanyang noo—seryoso, parang may iniisip. Nag-angat ito ng tingin sa kanya. Tahimik. Isang sulyap na may kahulugan, pero walang salitang binitiwan. Dahan-dahan siyang naupo sa kabilang dulo ng sofa, inipit ang kanyang mga daliri sa gitna ng kanyang palad. Ilang segundo ng katahimikan ang lumipas bago siya nagsalita, halos pabulong. "Salamat... sa tulong." Wika niya dito. Bahagyang tumango si Rafael. "Hindi mo kailangan na magpasalamat. Mag-asawa na tayo, diba?" Napayuko si Bella, kinagat ang labi para pigilan ang pag-angat ng emosyon sa kanyang lalamunan. Hindi naman sila totoong mag-asawa sa papel lang naman, pero sa sandaling ito, ramdam niya ang sinseridad sa boses ni Rafael.
Tahimik ang buong bahay habang abala si Bella sa pag-aayos ng mga natiklop na labahin sa may receiving area. Bagama’t hindi siya inuutusan, hindi niya maiwasang tumulong—hindi lang para hindi siya mukhang palamunin, kundi para maibsan na rin ang bigat ng iniisip.Naka-tali ang buhok niya sa likod, suot ang simpleng oversized shirt ni Rafael na ibinigay lang sa kanya nang wala siyang maisuot isang gabi. Medyo maluwag pero komportable. Sa gitna ng pag-aayos, napansin niya ang pagbukas ng gate. May paparating.Agad siyang napatigil nang bumungad ang isang matangkad, maputi, at pormal na lalaki. May hawig kay Rafael, pero mas matapang ang features nito. Naka-suot ng dark blue polo shirt at naka-shades pa kahit hapon na. May dalang paper bag at isang laptop case.Napatayo si Bella, hawak pa ang tuwalyang natupi.Nagtagpo ang kanilang mga mata. Tiningnan siya ng lalaki mula ulo hanggang paa. Hindi ito ngumiti. Walang emosyon ang mukha.“Hi,” bati ni Bella, pilit ang ngiti.Hindi agad sumago
Pagkapasok nila sa venue, agad silang tinuro ng isang usher patungo sa isang mesa na malapit sa harapan. Hindi niya inaasahan na sa dami ng guro sa eskwelahan, ay sa pinakaharap sila mailalagay—na para bang nakatakda silang makita ang lahat ng mangyayari sa gabing iyon, walang lusot."Good evening Ma’am Bella and Ma’am Erica!" bati ng isa sa kanilang co-teacher—si Ma'am May, ang masayahing adviser ng Grade 4."Good evening din po, Ma’am May," sagot ni Bella sabay ngiti, pilit na inaayos ang suot niyang blouse. Si Erica naman ay kumaway din sabay sabing, "Ay buti nalang umabot tayo.""Oo nga! Buti hindi pa nagsisimula. Akala ko nga late na kayo, e.""Anong oras daw magsisimula?" tanong ni Bella habang binubuksan ang maliit niyang pouch bag, kunwari’y busy para mapawi ang kaba."Eight daw, sabi sa group chat, pero hinihintay pa yata ‘yung bagong principal. First appearance niya daw ‘to.""Ah, ganun ba… sige, salamat Ma’am May," tipid na sagot ni Bella habang tinapik ang mesa nang maraha
Dumating na ang araw ng pa-farewell party ni Ma’am Risa. Parang kailan lang, pero ang bilis talaga ng takbo ng panahon sa buhay ni Bella. Akala niya tahimik lang ang buhay sa probinsya, pero ngayon ay tila may paparating na panibagong yugto, at hindi pa niya alam kung anong klaseng pagbabago ang dala nito.Sabado ng hapon. Ang sikat ng araw ay tila humihikab na sa likod ng mga ulap. Sa loob ng bahay ni Bella, abala siya sa harap ng salamin habang inaayos ang kanyang buhok—simple lang ang ayos niya, pero may konting lipstick at konting pulbos, sapat lang para magmukhang presentable sa gabing iyon.Sa dining table, nakalatag ang mga pagkaing ilalagay niya sa food tray—pansit, lumpia, at konting dessert. Mahilig talaga si Bella sa ganitong simpleng handa, pero classy pa rin sa dating.“Erica, pakitignan nga kung okay na ‘yung pinadala ko sa tray?” sigaw niya mula sa kwarto.“On it, madam!” sagot ni Erica habang nag-aayos din ng kanyang long blouse na bagay sa kanyang maong na jeans.Pagl
Mabilis ang pagtakbo ng mga buwan sa Sampaguita Elementary School. Mag-iisang taon na rin si Bella bilang guro sa kindergarten at masasabi niyang medyo nasasanay na rin siya sa agos ng buhay—sa lesson plans, sa kantahan tuwing circle time, at sa likot ng mga batang palaging may tanong at kwento.“Teacher Bella! Teacher Bella!” sigaw ng isang batang lumapit habang hawak-hawak ang kanyang gawaing papel.Ngumiti si Bella at tinanggap ito. “Wow, ang galing mo naman. Very good ka dito ha.”Nagpatuloy ang klase ng buong umaga na puno ng sayawan, tawa, at konting iyakan. Pero kahit may pagod, hindi na siya tulad noon—sanay na siya sa pagdadala ng mga bata, at alam na rin niya kung kailan tatahimik at kailan magpapalipad ng papel na eroplano.Nang tumunog na ang bell ng dismissal, isa-isa nang nagsilabasan ang mga bata, sumasabay sa hiyawan ng bell na parang musika sa hapon. Si Natnat, na half-day lang ang klase, ay kanina pa naglalaro sa playground—tumatawa habang nagpapaikot sa maliit na sl
Matapos ang tanghalian, inayos ni Bella ang mga pinggan habang si Erica naman ay nagpaalam na babalik na sa kanyang klase. Ngunit si Natnat ay hindi na sumunod, dahil halfday lang ang pasok niya. Tulad ng mga nakaraang taon, dito na siya sa silid ni Bella tumatambay tuwing hapon. At kahit hindi siya opisyal na estudyante ng kanyang mama, si Natnat ay palaging nakikihalubilo sa mga bata. Tumutulong magbura ng pisara, sumasagot sa mga tanong, at minsan pa nga ay siya ang tagapagpakilala ng "word of the day." Parang isa na rin siyang batang guro sa murang edad. Habang muling humarap si Bella sa klase niya, naroon si Natnat sa isang sulok, tahimik na nagsusulat sa kanyang notebook habang pinapanood si Bella magsimula muli ng lesson. Tila ba bawat kilos ng kanyang ina ay nagsisilbing inspirasyon sa kanya—sa isip ni Natnat, ang pagiging guro ay hindi lang trabaho, ito ay isang pangarap na sinusuot araw-araw, gaya ng kanyang maliit na uniporme. Sige, Kai! Heto na ang kasunod na eksena sa
Maliwanag ang classroom, sinalubong ng liwanag ng araw mula sa mga bintana na binuksan niya kanina. Sumayaw sa hangin ang mga makukulay na banderitas na siya mismo ang naggupit at nagdikit isang linggo bago magsimula ang pasukan. Isa-isang pumasok ang mga bata, may ilan ay may bitbit na bagong bag, ang iba’y parang ayaw bitawan ang kamay ng kanilang mga magulang. Mayroong tahimik na umuupo, may ilang umiiyak, at meron ding masiglang nagkukuwento na para bang hindi ngayon lang muling nakakita ng kalaro. Mula sa gilid ng silid, nakatayo si Bella, pinagmamasdan ang bawat bata na tila ba kilala na agad niya kahit wala pang pormal na pagpapakilala.“Mabuhay, mga bata! Ako si Teacher Bella,” ngumiti siya habang pinupunasan ang pisara. “Excited na ba kayong mag-aral?”May ilang sumagot ng “Opo!” habang ang iba ay tumango lang. Ngunit kahit pa hindi sabay-sabay ang kanilang sigla, ramdam ni Bella na ito ang tahanan niya—ito ang silid kung saan siya may misyon.“Alam niyo ba,” panimula ni Be
years Later. "Nat-nat! Anak! Bilisan mo na diyan, ha? Naghihintay na si Ninang Erica mo sa baba, baka maiwanan pa tayo—sige ka, magta-tricycle tayo papuntang school!" malambing ngunit may halong pagmamadali ang sigaw ni Bella mula sa sala habang inaayos ang huling gamit sa kanyang malaking tote bag.Ika-5 ng Hunyo. Unang araw ng klase. Ngunit higit pa sa unang araw ng pasukan ang pakiramdam ni Bella ngayon—ito rin ang unang araw na sabay na silang papasok ng anak niyang si Nathalie Addison sa iisang paaralan.Hindi pa rin siya makapaniwala kung paano lumipas ang anim na taon. Parang kahapon lang na nasa sinapupunan pa niya ang kanyang anak.Ngayon, heto na si Nathalie, anim na taong gulang na, matalino, makulit, at higit sa lahat, sobrang bait. Isang batang punong-puno ng enerhiya, ngiti, at kabighanian—parang sinag ng araw sa gitna ng lahat ng pinagdaanan niya."Yes po, Mama! Coming na po! Naglalagay pa ako ng notebook ko sa bag ko!" sigaw pabalik ng bata mula sa itaas, habang patak
Sa isang maluwag at pribadong opisina sa ikalawang palapag ng kanilang bahay, tahimik na naglalaro ang liwanag ng lampshade sa ibabaw ng mamahaling desk ni Albert Grafton. Nasa harap niya ang brown envelope na naglalaman ng mga larawan—larawan ng isang sanggol, maputla, tila natulog at hindi na magigising, isang mukha ng pagkawala, isang simbolo ng kasinungalingan na kanyang pinlano ng maingat. Naglagay siya ng brandy sa kristal na baso at naupo sa upuan na tila trono, habang tinitigan ang larawan sa ibabaw ng mesa na para bang isang tropeyo ng matagumpay na panlilinlang. Pumasok si Kian, suot ang karaniwang polo ngunit bakas sa anyo nito ang hindi maipinta ang kabiguan—hindi dahil sa ginawa nila, kundi dahil sa tila lalong lumulubog ang kapatid nilang si Rafael sa sarili nitong bangungot. “Magaling ang mga nakuha mong larawan,” sambit ni Albert, malamig ang boses habang pinipihit ang baso ng brandy sa kanyang kamay. “Parang totoo talaga. Kahit ako, napaniwala.” Ngumiti si Kian,
Isang malalim na gabi, lasing na naman si Rafael. Mag-isa sa madilim na parte ng bahay niya, nakaupo sa bar counter, hawak ang basong may natitirang yelo at alak na halos wala nang tama sa kanya. Tila ba kahit ilang shot pa ang inumin niya, hindi pa rin iyon sapat para patahimikin ang nagugulo niyang isipan.“Isa pa,” mahina niyang bulong sa sarili, habang isinasalin muli ang alak sa baso.Araw-araw mula nang mawala si Bella, tila nawalan na ng saysay ang lahat. Hindi niya maipaliwanag kung bakit ganoon na lang ang bigat sa dibdib niya. Oo, totoo — kasunduan lang ang lahat dahil na buntis niya ito. Oo, may kontrata. Pero bakit parang may hinahanap siya sa bawat sulok ng bahay nila, sa bawat pag-uwi niya mula sa trabaho, sa bawat gabing dumarating nang tahimik?Bakit parang may kulang?At bakit siya, na sanay sa kontrol at katiyakan, ay ngayon parang nauupos na kandila?Nang una siyang pumunta sa bahay ni Bella, dala-dala niya ang kumpiyansa. Akala niya'y madali lang kakausapin niya, k
“Noah?” Napakunot ang noo ni Bella, hawak pa ang walis. “Bella,” mahinang tawag ni Noah, parang nag-aalangan. “A-anong ginagawa mo dito? Paano mo nalaman na nandito ako?” tanong ni Bella, hindi maitago ang pagdududa sa tono. Nagkamot ng batok si Noah, halatang nahihiya. “Nagtanong-tanong ako sa pamilya mo. Sabi ng mama mo, baka raw nandito ka kay Erica.” Medyo ngumiti siya, pero awkward, parang hindi sigurado kung dapat ba siyang ngumiti talaga. Napabuntong-hininga si Bella. Hindi ko sila masisisi, bulong niya sa sarili. Sa pagkakaalam ng kanyang pamilya, wala namang masama kay Noah — matagal na rin nilang kilala ito bilang mabuting kaibigan, halos parang kapatid na. “Ah, ganun ba...” mahinang sagot niya, iniayos ang hawak sa walis. “Sige, pasok ka na. Wala si Erica, nasa trabaho.” Pumasok si Noah, tahimik, at umupo sa maliit na upuan malapit sa pinto. Hindi niya pinilit umabante pa, tila iginagalang ang espasyo ni Bella. Saglit na katahimikan ang bumalot sa kanilang dalawa