Paano Ginagamit Ang Teoryang Wika Sa Pagtuturo?

Nakakatuwang isipin na pwedeng gawing laro ang paglikha ng tula para sa mga bata — ako mismo, lagi kong sinisikap gawing masaya at madaling sundan ang proseso. Una, pumili ako ng simpleng tema: halina, wika ay parang luntian na hardin, o wika ay tulay na nagdudugtong sa puso. Pagkatapos, naghahanap ako ng mga salitang madaling bigkasin at may magagandang tunog; inuuna ko ang mga pare-parehong patinig o tugmaan para madaling tandaan ng bata. Sa paggawa, inuulit-ulit ko ang mga linya para magka-ritmo at magaan sa pakiramdam. Halimbawa, sinisimulan ko sa isang linya na may tanong tulad ng ‘Anong salita ang nagpapangiti sa iyo?’ saka sumusunod ang sagot na simple at puno ng imahen: ‘Salitang nagmumula sa puso, parang araw na sumisilip.’ Mahalaga ring maglagay ng kilos o galaw sa tula—hugis, kulay, tunog—kasi mahuhuli ng isip ng bata ang biswal at pandinig na mga elemento. Pagkatapos mabuo ang tula, pinapakita ko ito nang malakas at inuudyok silang sabayan o gumuhit habang nakikinig. Narito ang maikling halimbawa na ginagamit ko: ‘Wika’y bulaklak, me kulay at bango; salita’y butil, lumalaki sa puso.’ Simple pero puno ng damdamin. Nakakatuwa kapag nakita kong napapangiti at natututo silang maglaro sa mga salita, at para sa akin, ‘yan ang pinakamagandang bahagi ng paggawa ng tula para sa bata.'

Naku, kapag usapang wika at tula ang lumalabas sa klase o sa tambayan, laging lumilitaw ang pamagat na 'Sa Aking Mga Kabata' at ang pangalan na Jose Rizal. Ako mismo, noong bata pa, agad kong na-associate si Rizal sa linyang 'Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika, ay higit pa sa hayop at malansang isda.' Halos lahat ng Filipino na lumaki sa sistema ng paaralan ay itinuro itong may-akda ni Rizal, kaya natural lang na mamukadkad sa isip na siya ang sumulat nito. Ngunit habang tumatanda at natututo ako ng kaunting kasaysayan, napansin kong may malaking debate ang mga historyador tungkol sa tunay na pagkakalikha ng tula. Maraming iskolar ang nagsasabing walang orihinal na manuskripto ni Rizal na nagpapakita na siya mismo ang sumulat, at may mga pagkakaiba sa estilo at ortograpiya kumpara sa ibang kilalang sulat niya. May posibilidad na ito ay isinulat ng isang iba pang makata noong huling bahagi ng ika-19 na siglo at na-misattribute kay Rizal dahil sa pagpapalaganap ng nasyonalismong simbolismo. Sa puso ko, kahit sino man ang may-akda, malaki ang naging impluwensya ng tula—binigkas niya ang isang damdamin na tumimo sa maraming Pilipino tungkol sa pagmamahal sa sariling wika. Masaya akong makita na patuloy pa rin itong nag-uudyok ng usapan tungkol sa identidad at edukasyon dito sa atin.

Uy, nakakatuwang pag-usapan 'to kasi simple pero malalim ang epekto niya sa pelikula. Sa pananaw ko, ang instrumental na gamit ng wika ay kadalasang ginagamit mismo ng mga karakter sa loob ng pelikula—yung mga linya na nag-uutos, nakikiusap, nagpapahayag ng pangangailangan o humihiling ng tulong. Halimbawa, kapag may eksenang nagmamaneho at biglang sinasabihan ng pasaherong 'dahan-dahan lang' o ang bida na tumatawag ng ambulansya, iyon ang pinakamalinaw na instrumental function: gamit ang salita para makamit ang isang konkretong layunin. Ginagamit din ito ng mga side character para mag-advance ng plot, magbukas ng conflict, o magpatnubay ng aksyon. Bukod sa mga karakter, ako rin ay napapansin na ginagamit ng screenwriter at director ang instrumental na wika para kontrolin ang pacing at tension—madalang man silang lumabas on-screen, pero sinasamahan nila ang eksena ng mga direktang utos o instructions para manipulahin ang mga kilos ng karakter. Personal, mas na-appreciate ko kapag malinaw ang instrumental na gamit dahil mas tumatak ang realism at urgency ng eksena; ramdam ko agad na may layunin ang pag-uusap, hindi lang filler dialogue.

Habang nagkakape ako ngayong umaga, biglang naalala ko kung paano ako unang nagulat sa paraan ng Filipino na maglaro ng tono at balarila nang hindi gaanong bumabagal ang usapan. Sa totoo lang, ang pinaka-kitang-kita kong pagkakaiba sa pagitan ng Filipino at Ingles ay ang flexibility: madaling magpasok ng mga salita, humiram ng grammar na parang seasoning, at umangkop sa konteksto. Halimbawa, sa Filipino, puwede mong ilipat-lipat ang pagkakasunod-sunod ng pangungusap nang hindi nawawala ang ibig sabihin dahil may mga marker tayo tulad ng 'si', 'ang', at 'ng' na nagsasabing sino ang gumagawa at sino ang tinutukoy. Sa Ingles, mas nakadepende sa tonong SVO (subject-verb-object) para malinaw ang relasyon ng mga bahagi ng pangungusap. May isa pang bagay na palagi kong sinasabi sa mga kaibigan ko: mas expressive ang Filipino pagdating sa pakikiramay at intimacy dahil sa mga maliit na katagang nakakabit sa pag-uusap—'po', 'ho', 'na', 'pa', 'ba'—na nagbabago ng mood at respeto nang hindi nangangailangan ng malaking istraktura. Nakakatawang isipin na kayang iparating ng simpleng pagdagdag ng 'na' kung tapos na ang isang bagay, o 'pa' kung nagpapatuloy pa. Sa Ingles, kadalasan kailangang gumamit ng buong parirala o ibang tense upang magkaparehong nuance. Bilang taong mahilig mag-eksperimento sa wika, nae-enjoy ko rin kung paano nagpapakita ang Filipino ng wordplay—reduplication (kaya-kaya, lakad-lakad), affixation (mag-, ma-, -um-, -in-)—na nagdadala ng rhythm sa pangungusap. At syempre, ang Taglish na ginagamit namin araw-araw ay patunay ng buhay na hybrid na wika: madaling tumalon mula sa isang istruktura tungo sa isa pa. Sa huli, ang Filipino para sa akin ay parang meryenda na laging may twist—masarap, adaptable, at puno ng personality.

Walang kapantay ang kasiyahan ng pagsusulat ng fanfiction. Sa tuwing nagsusulat ako, naisin kong dalhin ang aking mga mambabasa sa isang mundo kung saan ang mga paborito kong tauhan ay buhay at umuusad sa mga alternatibong kwento. Sa totoo lang, nakakatulong ang paggamit ng personal na wika para mas mailabas ko ang damdamin at pagmamahal ko sa mga materyal na pinagmulan. Halimbawa, naglalaro ako sa mga diyalogo ng mga tauhan, sinusubukan kong gawing mas natural at relatable ang kanilang mga pag-uusap. Sa bawat pag-type, pinipilit kong buuin ang kwento sa isang paraan na parang nagkukuwento ako sa mga kaibigan ko, gamit ang mga paborito kong slang at mga ekspresyon na likha ng sariling karanasan. Makikita mo pa nga ang ilan sa mga lasa ng mga kulturang pop na nakakaimpluwensya sa akin, mula sa mga pelikula hanggang sa mga sikat na meme. Ang susi ay ang magpakatotoo — ‘wag matakot maging totoo at gamitin ang iyong sariling boses, dahil ang fanfiction ay puno ng imahinasyon at indibidwal na pananaw. Mapapansin ng mga mambabasa na ikaw ang nasa likod ng kwento, at magreresulta ito sa mas malalim na koneksyon sa kanila. Siyempre, hindi lang ito tungkol sa paggamit ng tamang mga salita. Importante ring isaalang-alang ang emosyonal na tono. Ang mga tauhan ay may kani-kaniyang mga hurisdiksyon at pag-uugali; kaya pag sinimulan kong isulat ang kanilang internal na pag-iisip, mas bumubukal ang kwento. Isipin mo na parang gyudpin mo ang mga balingkinitan at nakakaaliw na aspeto ng kanilang buhay. Halimbawa, kung ang mga tauhan ko ay galing sa isang madamdaming kwento tulad ng 'Attack on Titan', tiyak na mas makikita mo ang kanilang takot at pag-asa sa paraan ng pagsasalaysay. Gamitin ang iyong sariling kakanyahan, magtanong sa sarili kung paano ka magrereact sa mga sitwasyong nararanasan ng tauhan, at ang personal na wika mo ang magiging pintuan upang maipakita ang mga aspekto ng iyung kwento.

Pumapasok sa isang pelikula, para akong binabaan ng panahon at sapantaha. Ang personal na wika sa pelikula, lalo na kung ito ay mula sa isang mahusay na kwento, ay talagang nagdadala sa akin sa ibang mundo. Sa mga pelikulang tulad ng 'Eternal Sunshine of the Spotless Mind', ang malalim na pag-unawa sa mga damdamin ng pagkakaipon at paglimot ay tila makikita sa bawat linya ng diyalogo, na parang nakakausap ko ang mga tauhan sa labas ng screen. Ang kanilang mga pag-uusap ay puno ng tindi at talinghaga, na nagbibigay-daan sa akin na makipagsapalaran sa kanilang mga kaisipan at damdamin. Bukod dito, ang husay ng mga aktor sa paghahatid ng kanilang mga salita ay nagdaragdag sa makabagbag-damdaming karanasan. Nakakaapekto ito sa akin hindi lamang sa pinapanood ko, kundi sa aking sariling pananaw sa pag-ibig at relasyon. Isang iba pang halimbawa ay ang 'The Pursuit of Happyness' na talagang nagbukas sa akin ng mga tunog at mga kwento ng pakikibaka ng isang tao para sa kanyang mga pangarap. Ang paraan ng pagtanggap ng pangunahing tauhan sa mga pagsubok at pagkatalo ay nagbigay sa akin ng napakalalim na impression sa tunay na halaga ng pagsisikap at determinasyon. Tila para bang naisip ko na ang kanyang kwento ay sumasalamin sa mga pagsubok din ng karamihan sa atin. Ipinapakita nito na kahit gaano pa man kahirap ang mga bagay, laging may liwanag sa dako pa roon. Ang mga ganitong elemento sa wika ng pelikula ay nagbibigay sa akin ng inspirasyon na patuloy na mangarap at lumaban sa aking sariling laban, habang ang mga tauhan na iyon ay nagbibigay liwanag sa daan. Sa pagtatapos, napakabuti ng epekto ng pelikula sa ating damdamin; sila ang nagbibigay ng pagbubulay-bulay na hindi natin kayang magawa mag-isa. Ang mga personal na wika na nakapaloob sa mga ito ay nagiging gabay sa ating sariling paglalakbay, kasama ang mga natutunan mula sa mga kwentong ipinapakita sa atin sa harap ng screen.

Kada pahina ng libro, tila may nahuhulog na liwanag na nagpapahiwatig na ang ating pag-unawa ay pinag-ugatan mula sa ating sariling karanasan. Itong personal na wika, isang napaka-mahalagang kasangkapan sa pagsusulat, ay madalas na nagbibigay ng mas malalim na koneksyon sa mga mambabasa. Para makamit ito, isang estratehiya ang pagbalik-tanaw sa sariling damdamin habang ikaw ay nagbabasa. Halimbawa, sa tuwing tatalakayin ng tauhan ang kanilang mga problema, tanungin mo ang iyong sarili, ‘Paano ako makakarelate dito?’ Minsan, ang pagkakaroon ng sariling saloobin at karanasan bukod sa kung ano ang nakasulat, ay nagbubukas ng mas malawak na pang-unawa. Mahalaga ring gamitin ang mga imahen mula sa iyong isip na mas pinalalalim ang paliwanag. Halimbawa, kung ang isang tauhan ay naglalarawan ng isang tanawin, ilarawan ito gamit ang sariling mga mata. Sa ganitong paraan, ang mga mambabasa ay parang nalulugmok sa iyong isipan. Ito ay nakatutulong hindi lamang para sa iyong pananaw kundi pati na rin sa pagbibigay ng mas masiglang ideya sa ibang tao. Huwag kalimutan ang pagiging tapat at tunay. Kapag nag-shares ka ng iyong naiisip at nararamdaman, magmumukha itong totoong koneksyon, na talagang maghahatak sa mambabasa. Isang simpleng halimbawa ay ang pagbabasa ng ‘To Kill a Mockingbird’. Sa tuwing umuusad ako sa kwento, lagi kong iniisip ang mga makasaysayang aspeto at kung paano ang mga ito ay nag-uugnay sa kasalukuyan. Kadalasang nababalot ako ng poot, simpatya, at udyok na 'Ano kaya ang aking gagawin kung ako ang nasa kanilang posisyon?' Ang ganitong paraan ng pag-iisip ay talagang nakatutulong sa akin na bumuo ng mas maliwanag at makabuluhang pag-unawa na tila nagbubukas ng bagong pahina ng aking pananaw. Ang mga estratehiya ito ay nagsisilbing gabay sa akin upang maging mas epektibo kapag sinusubukan kong isalaysay ang aking sariling naiisip at nararamdaman.

Tulad ng maraming aspeto ng kultura, ang terminolohiyang ginagamit upang ilarawan ang 'buhay na nunal' ay nagbibigay-diin sa yaman ng pagkakaiba-iba sa wika. Sa Espanyol, may mga tawag na 'lunares' o 'lunares vivos', na maaaring tumukoy sa mga nunal. Samantalang sa Pranses, ang tawag dito ay 'grain de beauté', na literal na nangangahulugang 'butil ng kagandahan'. Ang mga terminolohiyang ito ay hindi lamang tumutukoy sa pisikal na katangian, ngunit nagbibigay din ng nuance sa kahulugan na nakapaloob sa mga nunal—na tila isang natatanging piraso ng pagkatao na nagbibigay ng dagdag na karakter sa isang tao. Sa mga hindi pagkakaunawaan ng salin, pakikita ito na paminsan-minsan ay nagiging simbolo ng kagandahan o kahit na kapintasan, depende sa pananaw ng tao. Kaya't sa bawat wika, ang mga tawag sa buhay na nunal ay may dalang kwento na nagbibigay-diin sa pagkakaiba-iba ng kultura at aesthetic preferences. Habang naglalakbay ako sa Korea, napansin ko na ang tawag sa isang nunal doon ay 'myeonggeun', at ito ay posibleng ikonekta sa mga paniniwala tungkol sa kapalaran at swerte. Maraming tao sa mga bansa sa Asya ang may mga sariling paniniwala sa mga nunal—may mga isa na nagsasabi na ang lokasyon ng nunal sa iyong katawan ay maaaring magbigay ng indikasyon sa iyong personalidad o kapalaran. Halimbawa, ang mga nunal sa kanang bahagi ng mukha ay sinasabing nagdadala ng swerte! Sana, sa mga opisyal na tawag at mga paniniwala, higit pa tayong magpahalaga sa ating mga natatanging katangian. Ngunit mayroon pang isang tawag na nagtatampok sa mga nunal sa iba pang mga wika. Sa Italyano, ito ay 'neo', na tila mas teknikal at tiyak kaysa sa mga romantikong termino sa ibang wika. Madalas itong ginagamit sa konteksto ng dermatolohiya. Napaka-interesante kung paano nag-iingat ang iba't ibang kultura sa mga terminolohiyang ito, na naglalaman ng higit pa sa pisikal na anyo at tumutukoy din sa mga aspeto ng tao na bumubuo sa kanilang pagkatao. Ang isang maliit na nunal, kung maigi, ay maaaring maging isang daan ng pagpapahayag at pagkilala sa ating mga natatanging kwento sa ilalim ng ating balat.