Paano Nagsimula Ang Mga Tula Ukol Sa Kalikasan?

Tila nag-iiba ang mundo kapag tinalakay ang kalikasan at tula. Sa bawat salin ng mga damdamin at imahinasyon, ang kalikasan ay tila isang hindi natutulog na kasabay, nagbibigay ng inspirasyon sa mga makata. Isipin mo ang mga bundok, dagat, at gubat na mga likha ng Diyos—nagpapadala ng mga mensahe sa ating mga puso. Halimbawa, ang mga imahe ng mga umagang may malamig na simoy at mga bulaklak na namumulaklak ay nagiging mga simbolo ng pag-asa at pagsibol. Sa akdang ‘Sa Piling ng mga Ibong Adarna’ ni Jose Rizal, makikita ang mga simbolismo ng mga puno at ilog na nagpapahayag ng mas malalim na damdamin ng pagnanasa at paglalakbay. Ang kalikasan ay hindi lamang backdrop; ito ay aktibong karakter sa bawat kuwentong nais ipahayag ng tula. Sa mas personal na antas, para sa akin, ang pagyakap sa kalikasan ay nagbibigay-daan sa mas ligaya at malalim na pag-unawa sa mga tula. Habang naglalakad ako sa parke, ang mga tunog ng mga ibon at ang pag-alon ng mga dahon ay nagsisilbing musika. Tunay na ang mga simpleng elemenong ito ang nag-uudyok sa akin na magsulat at magmuni-muni. Kapag nagbabasa ako ng mga tula na tumatalakay sa kalikasan, para bang dinadala ako sa isang paglalakbay sa isang ibang dimensyon—at pinaparamdam sa akin na ako ay bahagi ng mas malawak na kababalaghan. Hindi maikakaila na ang kalikasan ay nagsisilbing inspirasyon at munting hadlang din sa mga makata. May mga pagkakataong napapansin mo ang mga tog at disyerto na nagpapahayag ng kalungkutan at pagkasawing palad. Ang pagkakasabay ng mga tula at kalikasan ay tila isang walang katapusang pagsasama, nagdadala sa atin ng pag-asa at pagninilay-nilay. Kahit sa isang simpleng hangin, kayang magbukas ng mga bagong ideya ang kalikasan sa mga manunulat at makapaghatid ng damdamin na nag-uugnay sa ating lahat.

Sadyang napakaganda ang kalikasan, at sa bawat sulok nito, tila may nakatago at matatamis na kwento na naghihintay na maisalaysay. Ang mga tula na naglalarawan sa kalikasan ay maaaring matagpuan sa iba't ibang mga aklatan, lokal na tindahan ng libro, at maging sa mga online na plataporma. Napaka-exciting na maghanap ng mga tula mula sa mga kilalang makata tulad nina Jose Garcia Villa o Edith Tiempo na kadalasang tumatalakay sa lumalawak na ganda ng kalikasan. Kung mahilig ka sa mga tradisyunal na tula, hanapin ang mga anthologies ng mga makatang Pilipino, dahil siguradong masasariwa ang iyong isip sa kanilang mga salita na puno ng damdamin at karanasan. Sa paglalakbay ko, natuklasan ko rin ang mga website at forums kung saan nagbabahagi ang mga tao ng kanilang sariling likhang tula. Minsan, may mga literary contests na nakatuon sa kalikasan na naglalathala ng mga obra ng mga hindi pa kilalang makata. Makakatulong ding sumali sa mga grupong nakatutok sa likhang sining sa kalikasan; isa itong magandang paraan para makahanap ng bagong inspirasyon. Ang mga makabagong pahayagan at magasin sa online ay madalas ding nagtatampok ng mga tula tungkol sa kalikasan, kaya dapat mo rin silang bisitahin! Sa kabuuan, ang paghahanap ng tula tungkol sa kalikasan ay isang masayang pakikipagsapalaran. Huwag kalimutan na huwag lang tumingin sa mga sikat na tao – minsang ang mga hindi kilalang manunulat ay nagdadala ng sariwang pananaw na mas higit pang ma-empower ang ating koneksyon sa kalikasan.

Kapag binanggit ang tula at kalikasan, parang bumabalik ako sa mga oras ng paglalakbay sa tabi ng mga bundok at ilog, kung saan ang mga salin ng saya at kalungkutan ay isinasalin sa mga taludtod. Maraming uri ng tula ang nakatuon sa kalikasan, at bawat isa ay may kanya-kanyang boses. Ang mga liriko tulad ng haiku ay isang magandang halimbawa, na kadalasang tumutok sa mga sandali ng kariktan at likas na yaman. Sa mga simpleng salita, nakapagpapahayag sila ng malalim na damdamin, mga pagbabago ng panahon, at ang kagandahan ng mga bulaklak sa kanilang mga taludtod. Bilang karagdagan, ang mga soneto ay mayaman ding paraan upang ipahayag ang mga damdamin tungkol sa kalikasan. Madalas silang nagsasalaysay ng mga alaala o pagmumuni-muni habang nakatingin sa mga tanawin. Isipin ang isang soneto na punung-puno ng mga detalyeng naglalarawan sa dapit-hapon o sa pagsikat ng araw sa mga bundok—napaka makulay at puno ng damdamin! Ang kakayahan ng mga may-akda na i-paint ang isang larawan sa isip natin gamit ang mga salita ay talaga namang kamangha-mangha! Sa mga modernong tula, makikita rin ang iba't ibang anyo, mula sa free verse na nagpapakita ng malayang pagsasalita tungkol sa mga isyu ng kalikasan, hanggang sa mga pagninilay na naghahanap ng balanse sa pagitan ng tao at kalikasan. Sa kabuuan, ang iba't ibang uri ng tula na tungkol sa kalikasan ay patunay ng pagkakaibang likha ng mga tao sa kanilang ugnayan sa mundo at kung paano nila nakikita ang kagandahan at mga hamon nito.

Sa mga tula, ang paggamit ng mga metapora ay parang pagsusuot ng masiglang kulay sa isang itim at puting larawan. Kapag ginamit mo ang mga metapora, nabibigyang-diin at naaabot ang damdamin higit pa sa kung ano ang nasasabi sa balat na salita. Halimbawa, kapag sinabing ‘ang mga bulaklak ay mga batang babae sa kanilang pinakapayak na anyo,’ agad na lumalabas ang imahe ng ganda at kasiglahan ng kalikasan na tila nag-uusap at naglalarawan ng kanilang kwento. Ang mga metapora ay nakatutulong na dalhin ang mambabasa sa isang mas malalim na pag-unawa, na tila pinaglahuan mo ang realidad at imahinasyon. Ang bawat taludtod ay nagiging mas buhay at tila may napipintong damdamin sa likod ng mga larawan. Isang magandang halimbawa ay ang paggamit ng dagat bilang simbolo ng kalayaan. Isipin mo na sa isang taludtod, ikaw ay bumababa sa shore at minamasdan ang malalaking alon na parang mga higanteng braso na bumabalot sa terracotta na lupa; dito, maaari mong tukuyin ang kalikasan bilang ‘kaluluwang naglalakbay sa walang hanggan.’ Sa ganitong uri ng pag-iisip, nagiging mas makulay ang mensahe ng tula at senyales ito na hindi lamang ang mga tao ang naglalakbay, kundi pati na rin ang kalikasan sa kanyang mga delubyo at paglahok sa mundo. Tandaan, ang mga metapora ay hindi lamang pandekorasyon. Sila ay mga daan na nagsusulong ng mga simbolismo, at nakakabuo ng mga asosasyon na mas malalim. Kaya sa tuwing sumulat ka, isipin mo kung paano mo maipapahayag ang iyong pananaw sa kalikasan gamit ang mga diwa at simbolo, na maaari ring magbigay ng bagong liwanag sa mga karaniwang tanawin. Ang ganitong pagsasanay ay maturing na proseso ng paglikha na makakapagbigay sa iyo ng higit na pagkamalikhain sa iyong pagsusulat!

Sumisigaw ang puso ko tuwing naiisip ang mga simpleng tula tungkol sa kalikasan—parang gusto kong isigaw at sabayan ng halakhak ang bawat ibon at damo. Mahilig ako sa mga tula na madaling maintindihan, lalo na kapag kasama ang mga bata o kapag naglalakad ako sa tabing-ilog at nagmamasid sa mga dahon. Kaya heto ang isang maiikling tula na palagi kong sinasabayan sa pag-awit nang tahimik habang nakatitig sa mga ulap. Hangin sa damuhan, humihip ng dahan-dahan Nag-aalay ng bango mula sa mga bulaklak na banayad Mga ibong nagbabalik sa puno, kumakanta ng ligaya Tubig sa sapa, kumikislap — tila salamin ng araw Lakad ako sa gilid ng daan, paa’y nababalot ng hamog Ngumingiti ang langit, naglalatag ng asul na kumot Hawak ko ang simpleng tula, parang yakap sa umaga At alam kong kahit maliit, ang mundo ay nagiging mas maliwanag. Gusto kong sabihin na ang ganda ng tula ay hindi laging nasa malalim na salita; minsan, sapat na ang malinaw na larawan at damdamin. Naranasan ko nang basahin ito sa mga bata sa barangay at mabilis nilang natutuhan—naiisip nila ang hangin, ibon, at sapa. Nagiging susi ang ganitong uri ng tula para mahikayat ang mga kabataan na pahalagahan ang kalikasan. Nakakasilaw sa akin kung gaano kasimple ngunit makapangyarihan ang mga salita kapag nagmumula sa pusong nagmamahal sa mundo.

May mga gabing nauupos ako sa balkonahe at nakikinig sa mga dahon habang umiihip ang hangin — doon kadalasang sumisiklab ang ideya na ang tulang may kalikasan ay sobrang madaling gawing kanta. Para sa akin, ang lihim ay sa ritmo at emosyon: ang mga linya ng tula ay may natural na daloy na puwedeng i-pattern bilang verses at chorus. Kapag tinimbang ko ang saknong, hinahanap ko ang mga salitang may malakas na vowel at consonant at inaayos ko ang metro para pumalo sa beat na gusto ko. Isa pang paraan na ginagawa ko ay ang paghahati-hati ng imahe. Ang isang taludtod tungkol sa dagat, ulap, o damo, pinipili kong gawing hook o chorus dahil madaling maiugnay at nakakapit sa damdamin. Nag-eeksperimento ako ng iba-ibang genre: sa akustikong bersyon, binibigyan ko ng malumanay na gitarang arpeggio; sa electronic, nilalaro ko ang ambient pad para palakasin ang espasyo. Hindi perfect sa unang subok, pero kapag naramdaman ko na may resonance ang melody sa imahinasyon mula sa tula, alam kong nagkatotoo ang kanta. Sa huli, ang paggawa ko ng kanta mula sa tulang kalikasan ay parang pag-aalaga — dahan-dahan, may respeto sa orihinal na salita, at may puso.

Sobrang tuwa ko kapag napag-uusapan ang mga tulang Ilocano tungkol sa kalikasan — parang bumabalik ang amoy ng palay at dagat sa isipan ko. Marami nga: mula sa matandang epiko hanggang sa mga kontemporaryong tula, buhay na buhay ang paglalarawan ng bundok, baybayin, at taniman. Ang pinaka-sikat na halimbawa ay ang epikong 'Biag ni Lam-ang', na tradisyonal na iniuugnay kina Pedro Bucaneg; puno ito ng mga talinghaga at eksena kung saan ang kalikasan ay parang karakter din sa kuwento. Mayroon ding mga makata tulad ni Leona Florentino na nagsulat ng mga tula sa Ilocano at naghatid ng malalambing na larawan ng araw, gabi, at halaman. Kung hahanap ka ng mga mas sariwang tula, tingnan ang mga publikasyon at pahayagan gaya ng 'Bannawag' at mga koleksyon mula sa GUMIL Filipinas — maraming modernong makata ang tumutukoy sa rice terraces, dalampasigan, at mga season sa kanilang mga daniw. Personal, nakakagaan ng loob para sa akin ang pagbabasa ng mga tulang ito dahil pamilyar ang mga imahen: alaala ng pag-ani, amoy ng kawayan, at mga kuwentong malamig na simoy ng hangin sa gabi.

Habang naglalakad ako sa tabing-kahoy, napapansin ko agad kung paano nag-iba ang boses ng mga makata ngayon pagdating sa kalikasan. Madalas ay malaya ang anyo: free verse na may maliliit na linya, putol-putol na enjambment, at kakaunting bantas—parang hinahayaan lang nilang huminga ang bawat imahe. Hindi puro romantisismo; mas maraming konkretong detalye, tulad ng amoy ng mabulok na dahon, tunog ng fren ng jeep, o caption mula sa social media na biglang sumasabak sa tula. May hawig rin ng collage: halong field notes, scientific terms, at diyalogo ng mga nangyayari sa komunidad, kaya nagiging dokumentaryo-kayong tula ang kalikasan. Nakikita ko rin ang impluwensiya ng spoken word at performance—may mga tula na mas tumitibok kapag binigkas kaysa binasa sa papel. Personal, gusto ko yung tula na hindi natatakot maging pulitikal; ginagamit ng ilang makata ang kalikasan para salaminin ang usapin ng hustisya, klima, at pagkakakilanlan.