ฉางอันสิบสองชั่วยาม สะท้อนประวัติศาสตร์จีนช่วงใด?

เริ่มจากความตื่นเต้นที่ได้เห็นแนวคิดเวลาและการแพทย์ผสมกันใน 'คุณหมอสองภพ' ทำให้ผมยึดติดกับตัวนักแสดงนำได้ง่ายมาก ตรงนี้ต้องพูดถึงรายชื่อหลักๆ ที่แฟนๆ มักจะจำได้ทันที ได้แก่ Song Seung-heon, Park Min-young, Kim Jaejoong และ Lee Beom-soo ตัวอย่างการแสดงของแต่ละคนมีสีสันต่างกันไป — Song Seung-heon รับบทเป็นคุณหมอที่ต้องปรับตัวกับโลกใหม่อย่างหนัก, Park Min-young มีเสน่ห์แบบอ่อนโยนแต่แฝงความเข้มแข็ง, Kim Jaejoong เติมมิติด้วยความซับซ้อนของตัวละคร และ Lee Beom-soo ให้ความรู้สึกหนักแน่นเหมือนเสาหลักของเรื่อง เมื่อมองในมุมของคนที่ติดตามทั้งซีรีส์และงานแปลรูปต้นฉบับ, การที่นักแสดงเหล่านี้ทำให้ฉากเดินเรื่องมีแรงดึงและอารมณ์ที่ชัดเจนสำคัญมาก การจับคู่ระหว่างดราม่าทางอารมณ์กับฉากการผ่าตัดหรือสถานการณ์ทางประวัติศาสตร์ถูกขับให้ชัดขึ้นเพราะการแสดงที่ตั้งใจของทีมหลัก การเลือกนักแสดงที่มีเคมีกันแบบนี้ทำให้ฉากสำคัญหลายฉากจำได้ไปนาน เหมือนกับเวลาที่อ่าน 'Jin' แล้วภาพตัวละครชัดเจนขึ้นจากการเห็นเวอร์ชันคนแสดงจริงๆ ท้ายสุดต้องบอกว่าชื่อของพวกเขาเป็นเหตุผลใหญ่ที่ทำให้คนเปิดดูในยุคนั้น หากมีใครถามว่าตัวเอกของ 'คุณหมอสองภพ' คือใครบ้าง รายชื่อที่ยกมานี้จะตอบได้ตรงใจและพาให้คนกลับไปหาเรื่องนี้ซ้ำได้อีก

เราเคยหลงใหลในบรรยากาศของเมืองหลวงเก่าจนแทบลืมหายใจ เมื่ออ่าน '长安十二时辰' ครั้งแรก สิ่งที่สะดุดตาคือการย่นเวลาให้ทั้งเรื่องเกิดขึ้นในระยะเพียงไม่กี่ชั่วโมง ซึ่งเป็นกรณีที่ชวนลุ้นแต่ก็ทำให้รายละเอียดเชิงประวัติศาสตร์ถูกปรับให้เข้ากับจังหวะเล่าเรื่อง นักเขียนหยิบเอารากฐานทางประวัติศาสตร์—อย่างเมืองหน้าตา กฎระเบียบของราชสำนัก และการมีอยู่ของหน่วยงานความมั่นคง—มาเป็นพื้น แต่ตัวละครหลักหลายคนถูกแต่งขึ้นหรือถูกขยับบทบาทจนแตกต่างจากหลักฐานจริง ตัวอย่างเช่นการสร้างสายลับหรือยอดนักรบที่สามารถสะสางคดีซับซ้อนให้จบภายในไม่กี่ชั่วยามนั้นมีน้ำหนักทางวรรณกรรมมากกว่าความเที่ยงตรงทางประวัติศาสตร์ การบรรยายด้านสภาพสังคมและการค้ามีความสมจริงอยู่บ้าง แต่ฉากบางฉากจะเติมความเข้มข้นด้วยองค์ประกอบที่เป็นไปได้ยาก เช่นการประสานการข่าวแบบทันสมัยหรือการใช้เทคนิคบางอย่างที่ดูล้ำหน้าไปกว่ายุคสมัยจริง การนำเสนอพิธีกรรมและการแต่งกายก็ถูกประยุกต์ให้เหมาะกับสายตาผู้อ่านสมัยใหม่มากกว่าจะยึดตามรูปแบบดั้งเดิมทั้งหมด บทสนทนาและมุกปลีกย่อยมักใส่สีสันเพื่อขับเคลื่อนโทนเรื่องให้เร็วขึ้น พอเข้าใจว่าผลงานตั้งใจทำหน้าที่เป็นนิยายมากกว่าหนังสือประวัติศาสตร์ก็สนุกขึ้น: มันให้ความตื่นเต้นและภาพจำของเมืองโบราณที่มีชีวิตชีวา แต่ถาต้องการใช้เป็นแหล่งอ้างอิงเชิงเหตุการณ์จริง ต้องแยกแยะว่าฉากไหนเป็นการสร้างสรรค์เพื่อเรื่องเล่าและฉากไหนเป็นเงาสะท้อนของความจริง แล้วปล่อยให้ทั้งสองอย่างอยู่ด้วยกันอย่างเพลิดเพลินก็พอจะได้ความอิ่มเอมแบบคนอ่านแบบฉันได้ดี

บรรยากาศความตึงเครียดใน '长安十二时辰' ทำให้ผมยกให้คนที่รับบท '张小敬' เป็นนักแสดงที่ต้องเผชิญความยากลำบากมากที่สุดและก็เล่นได้ดีที่สุดด้วยน้ำหนักของบทบาท พอเริ่มพูดถึงเรื่องนี้ ผมต้องยกเครดิตให้กับการแสดงที่เต็มไปด้วยรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ทั้งการเคลื่อนไหว การเว้นจังหวะคีตกิริยา และสำเนียงที่มีเอกลักษณ์ ซึ่งทั้งหมดนั้นทำให้ตัวละครมีมิติไม่ใช่แค่คนแข็งกระด้างทั่วไป การต้องสื่อความเป็นอดีตนักโทษที่ซ่อนบาดแผลใจใต้ความเฉยเมย ต้องแสดงความแข็งแกร่งทางกายภาพในฉากปะทะ และในขณะเดียวกันก็ต้องไหลออกมาด้วยความอ่อนไหวเมื่อเผชิญเหตุการณ์บางอย่าง — นี่คือช่วงความท้าทายที่ไม่ใช่ทุกคนจะทำได้ลงตัว ฉากที่ทำให้ผมประทับใจคือช่วงที่เขาต้องทำงานในเงามืดของเมืองใหญ่ ทั้งการแกะรอย การตัดสินใจภายใต้แรงกดดัน และการแสดงสายตาที่บอกเรื่องราวมากกว่าคำพูด ในมุมมองผม การผสมผสานระหว่างความสมจริงทางกายภาพและการส่งอารมณ์ผ่านสายตาทำให้การแสดงนี้โดดเด่นและน่าจดจำ ท้ายสุดแววตาเล็ก ๆ ในฉากหนึ่งฉุดให้ผมรู้สึกถึงประวัติศาสตร์ส่วนตัวของตัวละครมากกว่าคำบรรยายใด ๆ — นี่แหละคือเหตุผลที่ผมคิดว่าเขารับบทยากและทำได้ยอดเยี่ยมจริง ๆ

บอกเลยว่าของที่ระลึกสไตล์ฉางอานที่เห็นได้รับความนิยมในไทยมากที่สุดคือของใช้เล็กๆ ที่หยิบมาโชว์หรือพกได้ง่าย เช่น พวงกุญแจโลหะลวดลายโบราณ สติกเกอร์ศิลปะจีนโทนหม่น ๆ และป้ายอะคริลิคลายตัวละครหรืออาคารสถาปัตยกรรม ฉันมักจะเจอของพวกนี้ในบูทงานคอสเพลย์ งานแฮนด์เมด และร้านออนไลน์ราคาย่อมเยา เพราะมันถูกแบ่งขายเป็นเซ็ตราคาไม่สูง ทำให้แฟนหลายคนกล้าลงทุนสะสมชุดเล็กๆ ก่อนจะขยับไปของใหญ่กว่า หลายคนชอบของที่ระลึกเป็นงานศิลป์ขนาดพกพาเพราะสามารถเอาไปแต่งมุมโต๊ะ ทำเป็นคอลเลกชันบนชั้น หรือติดกระเป๋าไปงานได้ ฉันเองชอบสแตนดี้อะคริลิคลายฉากเมืองโบราณเพราะมันให้ฟีลภาพประกอบเหมือนโปสเตอร์จิ๋ว และยังมีข้อดีคือน้ำหนักเบาไม่เปลืองที่จัดเก็บ นอกจากของเล็กแล้ว โปสการ์ดอาร์ตบุ๊กจําลายฉางอานก็ขายดี เพราะศิลปินมักออกแบบฉากย้อนยุค รายละเอียดลายเส้นสวย ทำให้คนซื้อไปเก็บเป็นของตกแต่งหรือใช้ส่งให้เพื่อนคนรักแนวเดียวกัน ท้ายสุดฉันมักจะแนะนำให้พิจารณาวัสดุและขนาดก่อนซื้อนะ บางพวงกุญแจสวยแต่ห่วงไม่ทน บางโปสเตอร์พิมพ์สีเพี้ยนจากรูปหน้าร้าน แนะนำเลือกบูทที่มีรีวิวและรูปถ่ายจากของจริง จะได้ไม่เสียใจเรื่องคุณภาพ แถมถ้าชอบจริงๆ ควรเก็บที่มีลิมิตหรือหมายเลขผลิต เพราะมูลค่าคอลเลกชันอาจขึ้นได้ทีหลัง

เราเคยสะกิดใจเวลาผ่านบทกวีเก่า ๆ แล้วเจอวลีแบบนี้ เพราะมันรวบรวมทั้งรูปแบบและอารมณ์ของภาษาโบราณไว้ชัดเจน ถ้าต้องแปลแบบง่าย ๆ แล้วอธิบายทีละส่วน 'ท่อน' หมายถึงวรรคหรือท่อนของบทเพลงหรือโคลง ส่วน 'เสียงลือเสียงเล่าอ้าง' คือการเล่าต่อ ๆ กันมา เป็นคำซ้อนเพื่อเน้นความเป็นข่าวลือหรือคำพูดปากต่อปาก ส่วน 'อันใด' ก็คือ 'อะไร' ในรูปแบบโบราณ และ 'พี่เอย' เป็นคำเรียกที่กินความทั้งความเคารพและความเรียกร้องความสนใจจากผู้ฟังหรือผู้ที่เป็นพี่หรือคนรัก เมื่อนำมารวมกัน ผมตีความวลีนี้ว่าเป็นการถามด้วยโทนเศร้าหรืออยากรู้ว่า ‘‘ข่าวลือเรื่องนั้นมันคืออะไรกันแน่ พี่เอ๋ย’’ มันไม่ใช่คำถามธรรมดา แต่เป็นการตั้งคำถามที่แฝงด้วยความหวั่นไหว เหมือนในบทกวีโบราณอย่าง 'นิราศภูเขาทอง' ที่มักจะใช้คำเรียกอย่างซ้ำซ้อนเพื่อกระแทกอารมณ์ของผู้อ่าน การได้อ่านบรรทัดแบบนี้ทำให้ฉันเห็นภาพคนยืนฟังข่าวด้านข้าง ๆ และสงสัยว่าข่าวนั้นจริงหรือแค่เสียงลือ — น่าตามคิดอยู่เสมอ

ประโยคนี้ทำให้มองเห็นความคลุมเครือที่สังคมมักทิ้งไว้ระหว่างคนกับคนได้ชัดขึ้น เมื่อนั่งคิดในเชิงวรรณกรรม ประโยคอย่าง 'เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย อย่างไร' เป็นเหมือนโคลงสั้นที่ตั้งคำถามกับความน่าเชื่อถือของคำเล่าต่อๆ กัน ฉันมักจินตนาการว่ามันไม่ได้หมายถึงข่าวลือแบบผิวเผินเท่านั้น แต่เป็นการเอ่ยถึงร่องรอยของความทรงจำที่ถูกปากคนขยายจนบิดเบี้ยว เหมือนตอนที่อ่านฉากการเล่าต่อในงานของ 'สุนทรภู่' หรือบทร้อยกรองโบราณที่เรื่องราวถูกแปลงร่างทุกครั้งเมื่อผ่านปากผู้เล่า ความงามของประโยคนี้อยู่ที่ความไม่แน่นอน — มันให้ช่องว่างให้ผู้อ่านเติมความหมายเอง ฉันมองว่ามันชวนให้ตั้งคำถามแทนการตัดสิน: ใครเป็นต้นตอ ใครได้ประโยชน์จากการเล่า และเสียงเล่านั้นสะท้อนความจริงหรือความปรารถนา การจบด้วยสัมผัสอ่อนๆ ทำให้มันคงความเป็นบทกวีและยังให้ความรู้สึกว่าทุกข่าวเล่าสามารถกลายเป็นนิทานได้ในพริบตา

ความทรงจำแรกกับ 'นับสิบจะจูบ' ที่ติดหูที่สุดสำหรับฉันคือธีมเปียโนเรียบง่ายที่เล่นในฉากกลางคืนของเรื่อง เสียงเปียโนท่อนนั้นไม่ต้องหวือหวา แต่มีจังหวะหายใจช้า ๆ ที่จับใจ ฉากที่ไฟถนนสาดลงมาพร้อมกับบทสนทนาเงียบ ๆ ระหว่างสองตัวละครทำให้เมโลดี้นี้กลายเป็นเครื่องหมายของความใกล้ชิดในใจของฉัน มันเหมือนเสียงกระซิบที่บอกว่าเรื่องราวยังไม่จบและยังมีความหวังเหลืออยู่ ชอบด้วยเหตุผลเล็ก ๆ สองข้อคือการเรียบเรียงที่ใส่สตริงแบบบาง ๆ ประกอบกับการเว้นจังหวะอย่างมีรสนิยม ทำให้ฟังแล้วไม่รำคาญแต่ก็ไม่เลือนหายไปจากความทรงจำ เหมาะจะเปิดตอนกลางคืนหรือวันฝนตกเมื่ออยากให้อารมณ์ค่อย ๆ ย้อนกลับไปยังซีนที่ทำให้หัวใจอ่อนโยน นี่แหละคือเพลงประกอบที่ฉันยินดีใส่ไว้ในเพลย์ลิสต์ส่วนตัวเสมอ

ก่อนจะกดเล่น 'ชั่วฟ้าดินสลาย' เต็มเรื่อง อยากให้เตรียมตัวแบบที่ฉันทำจริงๆ ก่อนงานใหญ่สักงานหนึ่ง การรู้บริบทพื้นฐานช่วยให้รับชมได้เต็มอิ่ม: อ่านพล็อตย่อสั้นๆ เพื่อไม่ต้องเดาทิศทางตั้งแต่ฉากแรก, ทบทวนความสัมพันธ์ตัวละครหลักถ้ามีเวอร์ชันย่อหรือซีรีส์ก่อนหน้า และเช็กว่ามีองค์ประกอบทางประวัติศาสตร์หรือวัฒนธรรมที่อาจจะต้องเข้าใจเพิ่มเติม ฉันมักจะสร้างลิสต์ชื่อ-บทบาทสั้นๆ ในโทรศัพท์ไว้ เผื่อเจอฉากที่มีตัวละครเยอะจะได้ไม่งวย การจัดการด้านเทคนิคก็สำคัญไม่แพ้กัน — ตรวจสอบภาษาพากย์และคำบรรยายว่าต้องการแบบไหน, ปิดการแจ้งเตือนทั้งหมด, เลือกอุปกรณ์ที่ให้เสียงและภาพดีที่สุดที่มี หรือถ้าดูคนเดียวก็เตรียมหูฟังดีๆ นอกจากนั้นถือทิชชูหรือของว่างไว้ใกล้มือได้เลย เพราะบางครั้งหนังที่หนักอารมณ์ก็เล่นงานเราได้ไม่ทันตั้งตัว ฉันเองเคยนึกตามฉากหนึ่งใน 'Your Name' แล้วต้องหยุดพักสักสองนาทีเพื่อเรียกสติกลับคืนมา สุดท้ายอยากให้ตั้งใจรับชมจริงๆ — ปิดหลายหน้าจอที่ทำให้ถูกรบกวน และให้เวลาอย่างน้อยครึ่งชั่วโมงหลังจบหนังสำหรับคิดทบทวนหรือคุยกับเพื่อน คนที่ดูหนังประเภทนี้แบบไม่รีบมักจะพบรายละเอียดเล็กๆ ที่ทำให้การดูมีคุณค่ายิ่งกว่าเดิม