ต้นตอสำนวนเห็นกงจักรเป็นดอกบัว มาจากบทไหนของเรื่อง?

จำได้ว่าครั้งแรกที่เห็นหอในตอนจบของซีซันแรกใจฉันกระตุกจนไม่อยากให้มันเป็นแค่ฉากพื้นหลัง ความคิดหนึ่งที่ฉันย้ำกับตัวเองคือ 'หอดอกบัวลายมงคล' อาจซ่อนระบบชั้นเชิงของสังคมไว้เหมือนหมากบนกระดาน มากกว่าที่เห็นเป็นแค่คฤหาสน์สวย ๆ — ลายดอกบัวไม่ใช่แค่ลวดลาย แต่เป็นตราประจำตระกูลและระดับสิทธิ์ในการเข้าถึงความจริง บางฉากที่เป็นประตูบานเล็ก ๆ หรือห้องใต้ดินที่มีแสงน้อย อาจเป็นกุญแจของชั้นความลับที่ตัวละครหลักยังไม่รู้ตัว สำหรับฉันความน่าสนใจคือไอเดียว่าแต่ละดอกบัวบนผนังหมายถึงคนที่ถูกลืม หรือคำสาบานเก่า ๆ ที่ผูกเส้นเรื่องไว้ และถ้าได้มองจากมุมสัญลักษณ์มากขึ้น จะเห็นว่าฉากยามค่ำคืนกับยามเช้าถ่ายทอดสถานะของข้อมูล เช่น ฉากที่พระจันทร์ส่องกับลายบัวเดียวกันอาจบอกว่าเรื่องราวถูกซ่อนไว้ซ้ำ ๆ ผ่านการล้างความทรงจำของตัวละคร การเดาว่าบทบาทของตัวละครรองจริง ๆ แล้วถูกเขียนให้กลายเป็นผู้รักษาความลับนั้น ทำให้ฉันรู้สึกว่าซีซันสองมีโอกาสปล่อยทีเด็ดเชิงปริศนาและจิตวิทยามากกว่าฉากต่อสู้ล้วน ๆ — และคิดแล้วก็ตื่นเต้นจนอยากเห็นว่าผู้สร้างจะเล่นกับความทรงจำและสัญลักษณ์ยังไงต่อในซีซันถัดไป

ฉันยังจำความรู้สึกตอนฟังเพลงประกอบของ 'หอดอกบัวลายมงคล' ภาค 2 ได้เหมือนเพิ่งฟังเมื่อคืน เสียงร้องของเพลงนั้นให้ความรู้สึกอบอุ่นปนเศร้า เป็นโทนของนักร้องหญิงที่มีน้ำเสียงใสแต่แฝงด้วยความหนักแน่น ช่วยดันให้ฉากสำคัญๆ มีอารมณ์ที่ค้างคาในอกมากขึ้น แม้จะจำชื่อผู้ขับร้องไม่ชัดเจนจนลืมตัว แต่ภาพรวมของเสียงและการเรียบเรียงดนตรียังอยู่ในหัวตลอด — เสียงร้องนั้นเข้ากับธีมเรื่องแบบกลมกล่อม ไม่ได้ดึงความสนใจออกมาจากบท แต่กลับเสริมความหมายของฉากได้ยอดเยี่ยม ในฐานะคนที่ติดตามซีรีส์มานาน ผมมักจะจำได้ดีเมื่อเพลงประกอบถูกขับร้องโดยศิลปินที่มีสไตล์โดดเด่น แต่กับเพลงนี้ มันให้ความรู้สึกว่าเป็นงานร่วมระหว่างนักร้องที่มีชื่อเสียงในวงการละครกับทีมดนตรีเบื้องหลังซึ่งเน้นการแต่งเสียงให้เข้ากับบรรยากาศโบราณ-เรโทรของเรื่อง ฉันเลยอยากบอกว่าถ้าต้องยกชื่อใครสักคนจากความทรงจำ ส่วนใหญ่เสียงที่ผุดขึ้นจะเป็นนักร้องหญิงที่ทำงานเพลงแนวละครเพลงหรือเพลงประกอบซีรีส์เป็นประจำ อย่างไรก็ตามฉันไม่สามารถยืนยันชื่อจริงแบบเด็ดขาดจากความทรงจำเพียงอย่างเดียว แต่สิ่งที่ชัดเจนคือการเรียบเรียงเสียงประสานและการเลือกโทนเสียงทำให้เพลงมีเอกลักษณ์มากพอจะจดจำ สำหรับความรู้สึกส่วนตัว เพลงนี้ทำให้ฉันนึกถึงฉากที่ตัวละครต้องตัดสินใจครั้งใหญ่ เสียงร้องเป็นเหมือนเส้นพลังอารมณ์ที่ดึงคนดูให้เข้าไปในโลกภายในของตัวละคร แม้ว่าชื่อผู้ขับร้องจะหลุดจากความทรงจำ แต่บทเพลงยังคงอยู่ในหัวในแบบที่เพลงดีๆ ทุกเพลงควรจะเป็น — ยังคงซ่อนความละเมียดและรายละเอียดที่ทำให้กลับไปฟังซ้ำได้เสมอ

เริ่มต้นด้วยการสังเกตรูปทรงพื้นฐานของดอกบัวก่อนดีกว่า! ดอกบัวทั่วไปมักมีกลีบเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ แบบวงกลม ไม่ต้องกังวลเรื่องรายละเอียดมาก ลองวาดวงกลมใหญ่เป็นศูนย์กลางก่อน แล้วเพิ่มกลีบโค้งๆ รอบๆ โดยให้ปลายกลีบเรียวแหลมเล็กน้อย พยายามวาดกลีบสลับฟันปลาเพื่อให้ดูเป็นธรรมชาติ ต่อมาเพิ่มมิติด้วยการวาดกลีบชั้นในที่เล็กกว่าและซ้อนทับกัน ใช้เส้นโค้งนุ่มๆ เพื่อแสดงความอ่อนช้อย เวลาระบายสี เน้นโทนพาสเทลอย่างชมพูอ่อนหรือสีครีมผสมเขียวอ่อน แค่เติมจุดแสงเล็กๆ ตรงกลางดอกก็ทำให้ภาพมีชีวิตชีวาขึ้นมาเลยล่ะ

ในโลกของการ์ตูนไทย รูปดอกบัวมักถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์และความอ่อนโยน หลายเรื่องอย่าง 'ก้านกล้วย' หรือ 'ความสุขของกะทิ' มีฉากที่ดอกบัวปรากฏในมุมมองที่สงบและเป็นธรรมชาติ การเลือกใช้ดอกบัวอาจมาจากอิทธิพลของพุทธศาสนาในประเทศไทย ที่มองดอกบัวเป็นตัวแทนของการเติบโตทางจิตวิญญาณ การ์ตูนหลายเรื่องจึงนำดอกบัวมาเป็นส่วนหนึ่งของฉากเพื่อสื่อถึงความหมายนี้โดยไม่ต้องพูดออกมาตรงๆ

ดอกบัวในวัฒนธรรมญี่ปุ่นมักถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์และการเติบโตทางจิตวิญญาณ เห็นได้จากอนิเมะเรื่อง 'Mushishi' ที่ดอกบัวปรากฏในฉากสำคัญเพื่อแทนการเริ่มต้นใหม่ของตัวละคร การตีความอีกมุมหนึ่งคือ ดอกบัวที่โผล่จากโคลนตมสะท้อนแนวคิด 'wabi-sabi' แห่งความไม่สมบูรณ์แบบแต่งดงามในตัวเอง อนิเมะแนวชีวิตเช่น 'Aria the Animation' มักใช้ดอกบัวเป็นตัวแทนความสุขเล็กๆ ในชีวิตประจำวันที่งอกงามท่ามกลางความวุ่นวาย

ความคิดแรกที่ผุดขึ้นมาเมื่อจ้องดูรายละเอียดในฉากหลังของ 'หอดอกบัวลายมงคล ภาค2' คือความรู้สึกว่าเรากำลังถูกลากเข้าไปในโลกที่มีความทรงจำสะสมไว้เป็นชั้นๆ เหมือนหอคอยที่เก็บภาพความหลังของคนหลายยุค หลักฐานตื้นๆ ที่ฉันยึดคือการใช้สัญลักษณ์ซ้ำๆ กับเสียงดนตรีที่เหมือนจะเรียกความทรงจำ การตีความของฉันเลยออกมาเป็นทฤษฎีว่าแต่ละชั้นของหอเป็นเหมือนฐานข้อมูลอารมณ์: ใครเข้ามาจะถูกบันทึกและมีผลต่อโครงสร้างของโลกตรงนั้น ในมุมมองนี้ตัวละครบางคนไม่ได้ตายไปจริงๆ แต่กลายเป็นสัญลักษณ์ภายในชั้นต่างๆ ของหอ เป็นการเล่าเรื่องแบบชิ้นส่วนที่ผู้ชมต้องเอามาต่อเอง บางช็อตที่ดูเหมือนไม่เกี่ยวข้องจะกลายเป็นกุญแจเมื่อเลื่อนชั้นไปอีกระดับ ฉันชอบทฤษฎีนี้เพราะมันให้ความรู้สึกเหมือนการไขปริศนาและยังอธิบายความรู้สึกหลอนและคุ้นเคยที่เกิดขึ้นเมื่อตัวละครเจอกับสิ่งที่เหมือนความทรงจำเก่าๆ มันทำให้การดูรู้สึกเป็นการเดินทางทางอารมณ์มากกว่าการตามฉากแอ็กชันเพียวๆ และสำหรับฉันนั่นคือเสน่ห์ของ 'หอดอกบัวลายมงคล ภาค2' ที่ทำให้ยิ่งหาเหตุผลยิ่งหลงรักรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ

พูดตรงๆ ฉันคิดว่าวิธีที่เรียบง่ายที่สุดและไม่พลาดรายละเอียดคือเริ่มจากเล่มแรกและอ่านตามลำดับตีพิมพ์ เราอยากให้ผู้อ่านได้สัมผัสกับการปูพื้นโลก คาแรกเตอร์ และทำนองภาษาที่ผู้แต่งตั้งใจส่งตั้งแต่บทเปิด นี่ไม่ใช่แค่เรื่องของข้อมูล แต่มันคือการสร้างความเชื่อมโยงกับตัวละครทีละน้อย เมื่ออ่านจากต้นเรื่องแล้วการกลับมาอ่านซ้ำจะทำให้เห็นเงื่อนงำเล็กๆ ที่ผู้แต่งแอบวางไว้ตั้งแต่แรก และความรู้สึกต่อเหตุการณ์สำคัญจะเข้มข้นขึ้นเพราะเราได้ร่วมเดินทางมาด้วยกัน ในมุมเรา ถ้าคุณเป็นคนชอบความลึกลับที่ค่อยๆ คลี่คลายและงานภาษาที่ละเอียด การเริ่มจากต้นจะให้รสสัมผัสครบ เช่นเดียวกับเวลาอ่าน 'Mushishi' ที่การให้เวลาตัวเองค่อยๆ ซึมซับบรรยากาศทำให้รสชาติของเรื่องชัดขึ้น ดังนั้นถ้าอยากเข้าใจเรื่องราวทั้งหมดและซึมซับอารมณ์ของแต่ละฉาก แนะนำให้เริ่มตรงจุดเปิดเรื่องและให้เวลาอ่านอย่างตั้งใจ

ย้อนกลับไปสมัยที่ละครโทรทัศน์ไทยยังเน้นการเล่าเรื่องแบบคลาสสิก ผมจำได้ว่าชื่อ 'ดอกบัวสวรรค์' ถูกพูดถึงบ่อยในกลุ่มคนชอบละครรุ่นเก่า โดยเวอร์ชันที่ได้รับความนิยมมากที่สุดนั้นผลิตโดยบริษัทกันตนา ซึ่งเป็นหนึ่งในค่ายใหญ่ของไทย ผลงานชิ้นนี้ออกอากาศครั้งแรกบนช่อง 7 ในปี 2012 และสร้างความตื่นเต้นเพราะการคัดนักแสดงแนวหน้าเข้ามารับบทนำ ความประทับใจส่วนตัวคือการที่โทนภาพและการออกแบบฉากทำให้รู้สึกเหมือนย้อนกลับไปในยุคเก่า คล้ายกับบรรยากาศที่เห็นใน 'บุพเพสันนิวาส' แต่จังหวะการเล่าเรื่องยังคงเอกลักษณ์ของละครช่วงต้นทศวรรษ 2010 ซึ่งเน้นดราม่าเข้มข้นและบทพูดโต้ตอบหนักหน่วง สรุปแล้วการผลิตโดยบริษัทกันตนากับการออกอากาศในปี 2012 ทำให้เวอร์ชันนี้คงความทรงจำไว้ในใจแฟนละครหลายคน