นักแปลควรแปลคำว่า Power ในงานมิเชล ฟูโกต์ ให้ความหมายแบบไหน

ประเด็นหนึ่งที่ชอบคือการที่ผู้กำกับใช้โลกที่ดูเป็น 'งานราชการ' เพื่อถ่ายทอดอำนาจแบบเคร่งครัด — นึกถึงภาพใน 'Brazil' ที่ทุกอย่างถูกกรอบด้วยเอกสาร ท่อ และจอฉายภาพที่ไม่หยุดนิ่ง สถาปัตยกรรมในหนังทำหน้าที่เหมือนคุกมองเห็นได้ทุกมุม: กล้อง กล่องข้อความ ไมโครโฟน ทำให้ความคิดของฟูโกต์เรื่อง panopticon กลายเป็นสิ่งที่สัมผัสได้ทางสายตาและจังหวะหนัง ผมชอบการใช้มุมกล้องไกลแน่วแน่กับพื้นที่แคบๆ เพื่อให้ผู้ชมรู้สึกว่าถูกจับจ้องอยู่ตลอดเวลา แม้ว่าตัวละครจะพยายามลบตัวตนแต่การจัดแสงและเสียงก็เตือนว่ามีสายตาไม่รู้จบคอยสอดส่อง ในระดับการเล่า ผู้กำกับของเรื่องนี้ไม่ได้พูดถึงฟูโกต์ตรงๆ แต่ใช้การดัดแปลงภาพและการตัดต่อเป็นภาษาหนังเพื่อสาธิตการทำให้พลเมือง 'เชื่อง' ผ่านพิธีกรรมประจำวัน เช่น การกรอกแบบฟอร์ม การเรียงคิว และระบบความรับผิดชอบที่ไม่มีที่สิ้นสุด นี่ทำให้ฟูโกต์จากบทความเชิงทฤษฎีกลายเป็นประสบการณ์ที่คนดูสามารถรู้สึกร่วมได้ — เหมือนโดนบอกว่าให้เดินตามเส้นที่วางไว้โดยไม่รู้ตัว นั่นแหละคือโมเมนต์ที่ทำให้แนวคิดฟูโกต์ไม่ใช่แค่คำศัพท์ แต่เป็นความรู้สึกตึงเครียดในหนังดิสโทเปียที่ยังคงติดตามฉันหลังจากหนังจบ

เมื่อพูดถึงการอ่าน 'Neon Genesis Evangelion' ด้วยกรอบคิดของมิเชล ฟูโกต์ ผมมักนึกถึงความสัมพันธ์ระหว่างกลไกสถาบันกับการผลิตตัวตนของตัวละคร มากกว่าจะมองแค่ปมจิตวิทยาส่วนตัวของเอวานเจลียนแต่ละคน ฉากการบำบัดและการสอบสวนในเรื่อง เช่น สัมภาษณ์กับชินจิหรือการพูดคุยกับผู้บังคับบัญชา มักถูกตีความว่าเป็นพิธีกรรมที่ทำให้ความเป็นตัวตนถูกกำกับและวินัยเข้าแทรกซึมในร่างกายของเด็กนักบิน เราเห็นรูปแบบของ 'การตรวจสอบ' ที่ฟูโกต์เน้น—การสังเกตอย่างละเอียด การบันทึกข้อมูล การประเมิน แล้วค่อยๆ สร้างแบบแผนปกติที่ผู้คนต้องยึดตาม ในมุมมองนี้ ตัวเอกไม่เพียงนิยามตัวเองผ่านความกลัวหรือความผิดหวัง แต่กลับถูกผลิตขึ้นภายใต้เงื่อนไขของอำนาจความรู้ เช่นเดียวกับความคิดเรื่องชีวบำบัด (biopolitics) ที่กระทำต่อร่างของนักบิน ความเจ็บปวดและการเสียสละกลายเป็นเครื่องมือทางการเมืองที่จัดการชีวิตมนุษย์ได้อย่างโหดร้าย เรื่องนี้ทำให้ฉันมองเห็นความซับซ้อนของการควบคุมที่ไม่มีรูปลักษณ์แบบเผด็จการชัดเจน แต่มีกลไกฝังลึกในความสัมพันธ์ประจำวันและคำพูดธรรมดาทั่วไป

ลองนึกภาพตัวละครที่ถูกสอนให้มองตัวเองจากแววตาของคนอื่น — นี่เป็นทางเข้าที่ดีสำหรับเอาแนวคิดของมิเชล ฟูโกต์มาปั้นเป็นคาแรกเตอร์ในแฟนฟิคได้ตรงใจมาก ฉันมักจะชอบสร้างตัวละครที่ถูกทำให้เป็น 'วัตถุแห่งความรู้' ของสังคม รอบตัวเขามีกฎไม่เป็นลายลักษณ์อักษร กล้องส่อง กลุ่มเพื่อนที่ทำหน้าที่เป็นผู้ตัดสิน ซึ่งทำให้การเคลื่อนไหวและความคิดของเขาเปลี่ยนเป็นระบบวินัยภายใน อย่างในฉากหนึ่ง ฉันอาจให้เขาติดเครื่องมือบันทึกเสียงไว้ตลอดเวลา เพื่อให้บทสนทนาดูเป็นหลักฐานและทำให้ผู้อ่านรับรู้ถึงแรงกดดันทางสังคมโดยไม่ต้องพูดตรงๆ ถ้าจะเพิ่มมิติของ 'ความรู้-อำนาจ' ผมมักให้ตัวละครมีหน้าที่รวบรวมหรือแปลความข้อมูล เช่น เป็นคนคัดกรองข่าวสารหรือเป็นคนเก็บบันทึกผิดพลาดของคนในชุมชน การเล่นกับความรู้ที่ถูกบันทึกและเผยแพร่จะช่วยให้บทบาทของพลังงานกลายเป็นสิ่งที่จับต้องได้ ผู้เขียนสามารถสร้างช่วงที่ตัวละครเริ่มสงสัยในความชอบธรรมของสิ่งที่ตนเก็บ ซึ่งนำไปสู่ความขัดแย้งภายในที่ลึกซึ้งและน่าสนใจ

การอ่าน 'Discipline and Punish' ครั้งแรกทำให้มุมมองเรื่องอำนาจกับสังคมใกล้ตัวขึ้นอย่างไม่น่าเชื่อ หนังสือเล่มนี้เหมาะมากสำหรับคนที่อยากเข้าสู่ฟูโกต์แบบไม่อยากเจอศัพท์เทคนิคหนัก ๆ ทันที เพราะภาพนิ่ง ๆ ที่เขาวาดเกี่ยวกับการเปลี่ยนจากการลงโทษแบบเปิดเผยสู่ระบบวินัยที่ละเอียดอ่อน เช่น แนวคิดแพนอปติกอน ช่วยให้เห็นว่าระบบควบคุมไม่ได้อยู่แค่ในคุก แต่แทรกอยู่ในโรงเรียน โรงพยาบาล และที่ทำงาน ฉันชอบวิธีที่ฟูโกต์เล่าเรื่องผ่านเหตุการณ์จริงและการเปรียบเทียบ ทำให้พลวัตของอำนาจจับต้องได้และเชื่อมโยงกับชีวิตประจำวัน ในมุมของคนเริ่มอ่านเล่มนี้ยังคงให้ความรู้สึกเป็นสะพานที่ดี: ไม่ใช่เทคนิคล้วน ๆ แต่ก็ไม่ตื้น เขามีจังหวะการอธิบายที่ค่อย ๆ เปิดกรอบคิดจนเห็นว่าคำว่า 'วินัย' และ 'การสังเกต' สามารถเปลี่ยนวิธีเรามองสังคมได้อย่างไร นี่แหละเป็นเหตุผลว่าทำไมฉันมักแนะนำ 'Discipline and Punish' ให้คนที่อยากเข้าใจฟูโกต์ผ่านเรื่องราวเชิงประวัติศาสตร์และสังคมก่อนจะไปสู่ตำราเชิงทฤษฎีเข้มข้น