นักแปลต้องปรับหลัวเจิ้ง ผลงานเรื่องใดบ้างเมื่อแปลเป็นไทย?

เปิดประเด็นแบบตรงไปตรงมา: เมื่อนึกถึงงานของ 'หลัวเจิ้ง' ที่ควรปรับเมื่อแปลเป็นไทย ผมมองว่าไม่ใช่แค่ชื่อตอนหรือคำศัพท์เท่านั้น แต่เป็นโทน วัฒนธรรม และมุกภาษาที่ฝังตัวอยู่ในต้นฉบับ งานบางชิ้นต้องการการปรับมากกว่าที่คิด เช่น งานที่มีสำเนียงท้องถิ่นค่อนข้างหนักหรือใช้สำนวนท้องถิ่นเพื่อสร้างมิติให้ตัวละคร เพราะการย้ายสำเนียงจากจีนเป็นไทยแบบตรงๆ มักทำให้ความเป็นตัวละครหายไป คำแนะนำของผมคือเลือกสำเนียงท้องถิ่นไทยที่มีระดับความใกล้เคียงทางโทนอารมณ์ เช่น เปลี่ยนสำนวนเหน่อจากมณฑลอะไรบางแห่งให้เป็นสำเนียงที่คนอ่านไทยเข้าใจได้ทันที แต่ยังรักษาน้ำเสียงเดิมไว้

เคล็ดลับถัดมาคืองานที่มีการเล่นคำหรือพวกปริศนาเชิงภาษาศาสตร์ ถ้าแปล literal ไปมุกจะตาย การเลือกแปลแบบ domesticate (ปรับให้เข้ากับบริบทไทย) มักได้ผลกว่า แต่ต้องรักษาฟังก์ชันของมุกไว้ เช่น ถ้าในต้นฉบับมีคำพ้องเสียงที่เชื่อมกับช็อตพลิกผัน ผู้แปลต้องคิดมุกไทยใหม่ที่ทำงานแทนกันได้ หรือใส่โน้ตสั้นๆ เมื่อจำเป็น งานประวัติศาสตร์/โบราณที่ใช้ชื่อจีนแบบยุคโบราณหรือหน่วยวัดโบราณก็ควรอธิบายแบบอ่านลื่น อย่าใส่โน้ตยาวเป็นพจนานุกรม แต่เลือกตอนที่สำคัญจริงๆ เท่านั้น

งานที่ต้องระมัดระวังมากคือเรื่องที่พัวพันกับความไว้วัฒนธรรมหรือการเมือง เช่น การอ้างถึงความเชื่อ ประเพณีท้องถิ่น หรือการล้อการเมือง ถ้าแปลตรงๆ อาจทำให้คนไทยเข้าใจผิดหรือรู้สึกต่างไปจากต้นฉบับ ในกรณีนี้ผมมักเลือกบาลานซ์ระหว่างความถูกต้องกับความรับได้ของผู้อ่าน เช่น เปลี่ยนการอ้างอิงให้เป็นสิ่งที่คนไทยคุ้นเคยขึ้นเล็กน้อย แต่ยังคงเจตนารมณ์ของผู้เขียนไว้ สุดท้ายอยากบอกว่าการแปลงานของ 'หลัวเจิ้ง' ต้องใช้ทั้งหัวใจและเทคนิค ถ้าใส่ทั้งสองอย่างลงไป ผลลัพธ์จะคงความเป็นต้นฉบับและยังอ่านไหลลื่นในภาษาไทยได้ ซึ่งนั่นคือความพึงพอใจส่วนตัวของผมเวลาทำงานแปลแบบนี้

อ่านงานของ 'หลัวเจิ้ง' แล้วผมมักจดไว้เป็นเช็คลิสต์เสมอ: งานที่มีบทกวี เพลง หรือบทไหวพริบทางภาษา ต้องใส่ใจเป็นพิเศษ เพราะความไพเราะและการเล่นคำมักสูญหายเมื่อแปลตรงๆ ผมมักใช้วิธีคิดเป็นสองชั้น — แปลความหมายพื้นฐานให้ชัดเจนในเนื้อเรื่อง แล้วถ้าจำเป็นจึงประดิษฐ์บทแปลที่คงอารมณ์ไว้สำหรับฉากเพลง/บทกวี งานที่ใช้คำสแลงอินเทอร์เน็ตหรือมีมจีนก็ต้องแปลให้ทันสมัย ไม่งั้นคนอ่านไทยจะรู้สึกว่าเรื่องตายไปกับคำศัพท์เก่าๆ อีกอย่างคือนิยายกำลังก็ต้องระวังระบบการเรียกยศหรือระดับพลัง เช่น 'ชั้นหนึ่ง' 'ผู้บำเพ็ญ' ควรหาคำไทยที่ไหลลื่นและมีคอนโนเทชันใกล้เคียง สรุปสั้นๆ ว่าเลือกปรับตามฟังก์ชันของข้อความ ไม่ใช่แค่คำเดียว ๆ — นี่คือแนวทางที่ผมใช้เมื่อต้องจัดการกับผลงานที่ท้าทายแบบนี้