วิปลาสคลาดเคลื่อน คืออะไรในนวนิยายไทย?

เคยมีช่วงที่กำลังตัดคลิปสั้นๆ ให้เพื่อนดู จังหวะดราม่าต้องเลือกเพลงที่ดึงความเจ็บปวดออกมาแทนคำพูด และเพลงบางเพลงก็มีพลังแบบนั้นจนแค่เสียงนำทางอารมณ์ทั้งซีนได้เลย ในมุมของผม เพลงที่อยากแนะนำเป็นอันดับแรกคือ 'Glassy Sky' จากซีรีส์ 'Tokyo Ghoul' — เสียงเปียโนเรียบๆ ผสมกับเสียงร้องที่แหบแห้ง มันเหมาะกับซีนที่ตัวละครยืนเผชิญหน้ากับความสูญเสียหรือความผิดหวังแบบเงียบๆ มากกว่าฉากระเบิดอารมณ์ เพราะเพลงช่วยสร้างช่องว่างให้คนดูได้สะท้อน รู้สึกว่าเวลาเหมือนหยุดลง เหมาะกับมุมโคลสอัพ แทนที่จะเป็นฉากพูดโต้ตอบยืดยาว เพลงนี้จะทำให้ฉากสั้นๆ มีน้ำหนักขึ้นทันที อีกเพลงที่ผมมักนึกถึงคืองานร้องประสานเสียงที่แฝงความหลอน เช่น 'Lilium' จาก 'Elfen Lied' — เสียงประสานร้องภาษาละตินผสมกับท่วงทำนองโบราณ ทำให้ซีนที่เกี่ยวกับการทรยศหรือความจริงที่ถูกเปิดเผยมีบรรยากาศเซอร์เรียลและเกือบจะเหนือจริง เพลงแบบนี้ดีสำหรับซีนที่ต้องการให้ผู้ชมรู้สึกคลื่นไส้ทางอารมณ์หรือมีน้ำหนักทางศีลธรรม เช่น การค้นพบเรื่องราวที่ทำให้ตัวละครต้องตัดสินใจครั้งใหญ่ สำหรับฉากไคลแมกซ์ของความเศร้าหรือการจากลา ผมไม่เคยพลาดที่จะลองใช้ดนตรีคลาสสิกอย่าง 'Adagio for Strings' — งานซิมโฟนีที่ขึ้นแล้วค่อยๆ แตกสลายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย เหมาะกับการตัดสลับภาพย้อนความทรงจำและภาพปัจจุบัน สไตล์เพลงจะช่วยยกระดับความเศร้าโดยไม่ทำให้คนดูรู้สึกว่าถูกบังคับให้รู้สึก กล่าวคือมันสุภาพแต่เจ็บปวดในเวลาเดียวกัน สรุปแบบไม่เป็นทางการคือ เลือกเพลงที่ทำหน้าที่เป็นเส้นเลือดใหญ่ของอารมณ์ ไม่จำเป็นต้องดังหรือมีบีตมากมาย แต่ต้องมีพื้นที่ให้คนดูได้หายใจและคิดต่อ เพลงแบบเปียโนเรียบๆ เสียงร้องเปราะ ๆ หรือประสานเสียงโบราณ มักจะทำงานได้ดีเมื่อคุณอยากให้ซีนดราม่ามีความหนักแน่นและค้างอยู่ในใจคนดูอยู่พักหนึ่ง

นี่คือมุมมองจากแฟนที่นั่งลุ้นทุกสัปดาห์จนใจเต้นไม่เป็นจังหวะ อ่านแบบเรียงตอนให้ความตื่นเต้นแบบสดใหม่สุด ๆ สำหรับฉัน การได้คอยติดตามตอนใหม่ของ 'วิปลาส' คือเหมือนนัดกินข้าวกับเพื่อนที่เล่าเรื่องสนุก ๆ ทั้งที่ยังไม่รู้ตอนจบ ทุกตอนมีความหมายทั้งในแง่ของทฤษฎีจากแฟนคลับ สปอยเลอร์ตามโซเชียล และความตื่นเต้นเมื่อคอมมูนิตี้ระดมคิดร่วมกัน ผมชอบความรู้สึกของการรอและการพูดคุยหลังดูตอนจบ เพราะมันทำให้การอ่านกลายเป็นกิจกรรมทางสังคม ไม่ใช่แค่การบริโภคงานศิลป์คนเดียว แต่ต้องยอมรับว่าการอ่านเรียงตอนก็มีข้อเสีย เช่น ถ้าชอบอ่านรวดเดียวแล้วโหยหาความต่อเนื่อง ก็อาจรู้สึกหงุดหงิดกับความค้างคา และบางครั้งงานออนไลน์อาจมีการเปลี่ยนแปลงหรือแก้ไขภายหลัง ในมุมของคนที่อยากเก็บความฟินแบบครบถ้วน ผมมักจะติดตามตอนจบของอาร์คก่อน แล้วค่อยเก็บรวมเล่มเมื่อออกมา เพื่อให้ได้ทั้งประสบการณ์สดและความสมบูรณ์ของเล่มเดียวกัน

การเล่าเรื่องของนักเขียนเกี่ยวกับ 'วิปลาส' มักเน้นไปที่ความขัดแย้งระหว่างอารมณ์กับเหตุผลเป็นหลัก และนั่นทำให้ตัวละครดูมีมิติไม่เหมือนใครเลย ภาพที่นักเขียนวาดออกมาไม่ใช่แค่คนร้ายหรือคนดีแบบชัดเจน แต่เป็นคนที่ถูกฉีกออกเป็นหลายส่วนจากอดีตและความคาดหวังของสังคม ในฐานะแฟนงานแนวดาร์กโซลิดอย่าง 'Tokyo Ghoul' ฉันเห็นความตั้งใจเดียวกันในการทำให้ผู้อ่านรู้สึกทั้งสงสารและหวาดกลัวไปพร้อมกัน นักเขียนจึงใช้ฉากเล็ก ๆ รายละเอียดนิสัย เช่นการยิ้มหรือการนิ่งเฉย เพื่อสื่อแรงจูงใจของวิปลาสแทนการบอกตรง ๆ สุดท้ายแล้วเสียงจากปากนักเขียนบอกเป็นนัยว่าอยากให้ผู้อ่านตัดสินวิปลาสแบบช้า ๆ มากกว่าจะปิดฉากด้วยคำตัดสินเดียว เรื่องราวจึงเปิดช่องว่างให้ความเห็นแตกต่าง และนั่นแหละที่ทำให้ตัวละครยังคงอยู่ในหัวฉันต่อไป

ลืมตาตื่นขึ้นมาในโลกที่แม่น้ำเจ้าพระยากลายเป็นทางด่วนโลหะยักษ์ นี่คือภาพเปิดตัวของ 'เมืองลวงตา' นวนิยายไทยแนวสติเฟื่องที่ท้าทายการรับรู้จริงทุกประการ ตัวเอกเดินทางผ่านกรุงเทพฯ ในมุมมองที่ผิดเพี้ยน—ตึกสูงพูดได้ รถเมล์วิ่งบนเพดาน ฝนตกเป็นตัวอักษรไทยโบราณ เสน่ห์ของงานเขียนแนวนี้อยู่ที่การโยนความคุ้นเคยทิ้งไป แล้วสร้างกฎใหม่ขึ้นมาแทน อย่างฉากที่พระปรางค์วัดอรุณบินได้เหมือนนก หรือตอนที่ตัวละครหลักต้องต่อสู้กับ 'ปีศาจความทรงจำ' ในรูปของอดีตที่บิดเบือน มันไม่ใช่แค่เรื่องเหนือจริง แต่คือการสำรวจจิตวิทยาใต้สำนึกผ่านภาพประหลาดที่น่าขนลุก

ความแตกต่างระหว่างแนววิปลาสคลาดเคลื่อนกับไซไฟอยู่ที่แก่นเรื่องและวิธีการเล่า วิปลาสคลาดเคลื่อนมักเล่นกับความไม่สมเหตุสมผลโดยตั้งใจ เพื่อท้าทายการรับรู้ของผู้อ่าน ในขณะที่ไซไฟพยายามสร้างโลกที่แม้จะแปลกแต่ยังคงมีเหตุผลทางวิทยาศาสตร์ ตัวอย่างเช่น ใน 'The Hitchhiker's Guide to the Galaxy' เราจะเห็นการเดินทางข้ามกาแล็กซีด้วยผ้าเช็ดตัว ซึ่งเป็นเรื่องที่ไร้เหตุผลโดยเจตนาเพื่อสร้างอารมณ์ขัน ต่างจาก 'Star Trek' ที่พยายามอธิบายเทคโนโลยีอนาคตด้วยหลักวิทยาศาสตร์ แม้จะสมมติขึ้นมา แต่ยังให้ความรู้สึกว่าเป็นไปได้ เสน่ห์ของวิปลาสคลาดเคลื่อนคือการทลายกรอบความคิดเดิมๆ โดยไม่ต้องคำนึงถึงความเป็นจริง ส่วนไซไฟแม้จะสร้างโลกใหม่ แต่ยังต้องเชื่อมโยงกับหลักการทางวิทยาศาสตร์ที่เราคุ้นเคย

การเขียนแฟนฟิกชั่นแนววิปลาสคลาดเคลื่อนต้องใส่ใจกับรายละเอียดของโลกเดิมให้มาก โลกใน 'Attack on Titan' หรือ 'One Piece' มีกฎเกณฑ์เฉพาะที่ต้องศึกษาให้ลึกซึ้งก่อนจะบิดเบือน แม้จะเล่นกับความจริงในเรื่อง แต่ควรมีเหตุผลภายในที่เชื่อมโยงกัน อีกจุดสำคัญคือการรักษาเอกลักษณ์ตัวละครให้ใกล้เคียงต้นฉบับ แม้จะใส่เหตุการณ์แปลกประหลาด แต่บุคลิกและปฏิสัมพันธ์ควรจดจำได้ เช่น การเขียนลูฟี่ใน 'One Piece' ให้กลายเป็นนักฆ่าเลือดเย็นโดยไม่มีปูมหลังอธิบายย่อมทำลาย immersion การเปลี่ยนแปลงใดๆ ควรมี foreshadowing หรือความต่อเนื่องทางตรรกะ แม้ในโลกที่ผิดปกติ

แปลกแต่จริงใจเลยที่คำถามนี้วนกลับมาบ่อย ๆ ว่าใครคือตัวเอกของ 'วิปลาส' และสำหรับฉันคำตอบแรกคือ: ชื่อเรื่องมันเองชี้ชัดไปที่ตัวละครเดียวที่แบกรับความขัดแย้งทั้งหมด นอกจากฉากเด่น ๆ ที่โฟกัสบนเขาแล้ว การบอกเล่ามักหมุนรอบมุมมอง ความคิด และการตัดสินใจของคนนี้ ทำให้จุดยืนของเรื่องค่อนข้างชัดเหมือนกับจุดเริ่มต้นของการเดินทางคนเดียวแบบที่เห็นใน 'One Piece' แต่มีสำเนียงมืดกว่า การเล่าเรื่องใน 'วิปลาส' ไม่ได้ให้พื้นที่เท่ากันกับตัวละครอื่น ๆ เสมอไป ดังนั้นเมื่อมองในเชิงการเล่าเรื่องแบบนิยายฉันจึงรู้สึกว่าตัวละครที่ชื่อเดียวกับเรื่องเป็นศูนย์กลางทางอารมณ์ ทุกรอยแผลและความคิดของเขากลายเป็นเครื่องมือเล่าเรื่องที่ทำให้ธีมหลักถูกย้ำอย่างไม่ลดละ มุมมองนี้ช่วยให้ฉันเข้าใจว่าทำไมแฟน ๆ ถึงตั้งคำถาม แต่มันก็ยังเปิดช่องให้ตีความแบบอื่นได้อีกด้วย สรุปแบบไม่หนักคำศัพท์คือถ้าจะหาใครสักคนที่เรียกว่า ‘ตัวเอก’ แบบดั้งเดิมของเรื่องนี้ ชื่อนั้นอยู่บนปกและในจิตใจของการเล่าเรื่อง แต่ความเห็นส่วนตัวฉันชอบปล่อยให้ผู้อ่านตัดสินใจเองอีกทีตามบทที่ชอบหรือฉากที่โดนใจ

มีทฤษฎีตอนจบหนึ่งที่ยังคงทำให้หัวใจดิฉันเต้นแรงทุกครั้งเมื่อหยิบมาคิดใหม่เกี่ยวกับ 'Neon Genesis Evangelion' — ทฤษฎีที่บอกว่าเหตุการณ์สุดท้ายทั้งหมดเป็นการจำลองหรือฝันที่ชินจิสร้างขึ้นเพื่อหนีจากความจริงที่ทำลายล้าง เกลียวความคิดนี้ไม่ใช่แค่คำอธิบายที่ง่าย ๆ แต่เป็นกระจกสะท้อนการต่อสู้ภายในของตัวละครหลายคน มุมที่ชอบคือการอ่านฉากแบบซับซ้อนเป็นชั้น ๆ: เสียง บทสนทนา และซีนซ้อนซ้อนเหมือนการทำงานของจิตใต้สำนึก ดิฉันคิดว่าทฤษฎีนี้อธิบายได้ว่าทำไมบางตอนถึงรู้สึกไม่ต่อเนื่องหรือฝันลม ๆ แล้ง ๆ — เพราะมันตั้งใจจะให้ผู้ชมรู้สึกเหมือนเข้าไปในพื้นที่ปลอดภัยของตัวละครมากกว่าสถานการณ์จริง นอกจากนี้ แทร็กของเพลงและการใช้สัญลักษณ์ยังให้ความรู้สึกว่าเป็นการเรียบเรียงภาพจำเพื่อรักษาตัวตนที่บอบช้ำ ทฤษฎีแบบนี้น่าตื่นเต้นเพราะเปิดให้ตีความได้มากมาย วันไหนที่อยากสำรวจความหม่นของงานศิลป์ ดิฉันมักกลับมาดูฉากที่ดูเหมือนธรรมดาแล้วเติมชั้นของความหมายลงไปอีก ชอบที่สุดคือความเป็นไปได้ที่ทุกครั้งที่ดู เราจะพบชั้นใหม่ ๆ ที่ทำให้เรื่องราวหลอนขึ้นและอิ่มเอมใจในเวลาเดียวกัน