Flashback — Tatlong Taon na ang NakalipasMaulan noong araw na ‘yon.Hindi lang basta ambon. Hindi rin ulan lang na nagpapalamig sa hangin. Ito yung klase ng ulan na parang binubuhos mula sa langit, kasabay ng mga sigaw ng loob ng isang babaeng basang-basa’t pagod—sa puso, sa isip, at sa buhay.Si Senyora ay nakaupo sa loob ng isang lumang karinderya sa tabi ng eskinita, suot ang trench coat na mamahalin ngunit gusot, at may suot na sunglasses kahit madilim na ang paligid. Sa kabila ng pormal niyang bihis, kitang-kita ang pamumugto ng mga mata sa ilalim ng salamin, at ang panginginig ng kamay habang sinusubukang isubo ang malamig nang arroz caldo.Sa kabilang mesa, tahimik na nakatingin sa kanya ang isang lalaking may dalang gitara, nakasando at maong, basang-basa rin sa ulan. Hindi siya makapaniwala sa nakita.“Pasensiya na, pero… ikaw ba si…” bahagya siyang lumapit, dala ang isang payong na may logo ng lumang bar.“Wala akong pera. Hindi ako magbibigay ng autograph,” putol ni Senyor
Mayamaya’y nag-vibrate ang cellphone ni Senyora sa ibabaw ng mesa, bahagyang napailing siya habang pinagmamasdan ang pangalan sa screen.Marco.Pinilit niyang itinaas ang tingin, pilit na isinukbit ang mapait na ngiti habang inaabot ang baso ng alak.“Ang bilis mong tumawag,” bulong niya sa sarili bago sinagot ang tawag.“Hello?” tinig niyang lasang alak, lasang pagod.“Nasaan ka?” tanong agad ni Marco, may halong pag-aalala sa boses. “Hindi ka sumasagot sa mga chat ko. Okay ka lang ba?”Tumawa si Senyora, mapait, halos nahihirapan na siyang huminga sa dami ng emosyon. Nilingon niya ang paligid ng bar—makulimlim ang ilaw, bumubulusok ang basag na tugtugin, at tila ba bawat mukha ng taong naroon ay nagpapahiwatig ng sariling pagtakasan.“Okay?” ulit niya, dinampot ang baso at muling lumagok. “Marco, okay ba ‘ko sa tingin mo?”“Nasaan ka ba? Pupuntahan kita.”“Wala akong kailangan,” sagot niya, naninigas ang tono. “Uminom lang ako. Naglalasing. Gusto kong makalimot, okay? Gusto kong maw
Kinabukasan, habang abala si John sa pagharap ng mga papeles sa kanyang opisina, mas pinili niyang isubsob ang sarili sa trabaho. Maraming kailangang habulin, at ayaw niyang malugmok muli sa emosyon. Ngunit ang kapayapaang pinilit niyang buuin ay muling guguho nang walang abiso—sa muling pagpasok ng isang multo mula sa kanyang nakaraan.“John!”Napalingon siya agad. Hindi niya na kailangang makita ang mukha para malaman kung sino iyon. Ang tinig pa lang ay sapat nang gumising sa mga alaala ng sakit, ng pilit na pagmamahal, at ng pagkakulong.Si Senyora.Nakatayo ito sa harap ng pinto ng kanyang opisina, nakataas ang kilay, taas-noo, waring walang pakialam kahit abala ang buong korporasyon sa paligid nila. Ang sekretarya ni John ay nagmamadaling humabol, halatang hindi napigilan ang biglang pagpasok ng bisita.“Ma’am, pasensya na po—”“Leave us.” Mariing sabi ni Senyora, hindi man lang nilingon ang sekretarya.Isang iglap pa at silang dalawa na lang ang naiwan sa loob ng opisina.“Ano
Tahimik ang gabi. Tanging ang huni ng mga kuliglig sa labas at ang mahinang tunog ng orasan sa lumang dingding ang pumupuno sa silid. Sa sulok ng isang simpleng apartment sa isang probinsyang hindi kabisado ni John, nakaupo si Fortuna sa harap ng salamin—ngunit hindi na siya si Fortuna.Ngayon, si Maria Ysabel Han na siya.Hawak niya ang isang bagong ID. Nakasulat doon ang kanyang bagong pangalan, larawan, at impormasyong kumakalas sa lahat ng nakaraan.Tinitigan niya ito sandali bago niya marahang ipinikit ang mga mata.“Maria Ysabel Han,” bulong niya sa sarili, kasabay ng isang malalim na buntong-hininga. “Ito na ako ngayon.”Hindi siya nabahala nang banggitin ni Kuya Tony na may tumawag na private investigator. Alam niyang darating ang araw na hahanapin siya ni John. At handa na siya.Tumayo siya at dumiretso sa maliit na kusina. Sa tabi ng lumang coffee mug na may crack sa gilid, nandoon ang isang envelope. Dahan-dahan niyang binuksan iyon. Laman ay ilang lumang larawan nila ni Jo
Natahimik muli ang silid. Pareho silang parang nilamon ng sariling damdamin.“Dahil ayaw kong saktan ka,” sagot ni John, mababa ngunit mariin. “Pero sa ginagawa mong ito, mas lalo mo akong sinasakal. Mas masakit pa sa kung anuman ang nakaraan natin.”Sumigaw si Senyora. Halos hindi na makapigil. Ang luha ngayon ay tuloy-tuloy nang bumabagsak sa kanyang pisngi.“Sinaktan mo pa rin ako! Hindi mo ba alam kung gaano ko sinubukang maging sapat para sa’yo? Araw-araw, pinapaniwala ko ang sarili ko na ako ang pipiliin mo. Ako ang mahal mo. Pero anong nangyari? Iniwan mo pa rin ako!”Tumayo si John. Lumapit siya sa kanya. Walang galit sa mata, pero may lamat ng panghihinayang, ng pagkapagod, ng pagbitaw.“Hindi mo kailangang maging sapat sa isang taong hindi mo kailanman pinakinggan,” aniya, dahan-dahan. “At Senyora, kahit anong gawin mo... hindi mo maibabalik ang puso kong matagal nang nawala.”Tahimik.Si Senyora’y tuluyang napayuko. Nakatingin sa sahig, tumutulo ang luha, pilit hinuhugot an
Tumigil siya sandali, pilit kinakalma ang tibok ng dibdib. Hindi niya alam kung takot ba o galit ang nangingibabaw, o kung pareho na.“Ayoko nang balikan ‘yung sakit na galing sa kanya. Ayoko na.” Tumulo ang luha sa pisngi niya, tahimik, hindi na niya pinahiran.Amanda, na tahimik lang sa gilid, lumapit at marahang hinawakan ang balikat ni Fortuna. Hindi na niya kailangan ng paliwanag. Alam na niya kung anong sugat ang pilit itinatago ng kanyang kaibigan.“Kung babalik man siya,” dagdag ni Fortuna, halos hindi na marinig ang boses, “hindi dahil sa awa. Hindi dahil sa obligasyon. At hinding-hindi dahil lang may nalaman siyang buntis ako.”Napapikit siya at bahagyang napailing.“Kung may karapatan pa siyang makita ako… kailangan niyang patunayan muna na kaya niyang mahalin ang buo kong pagkatao. Pati mga durog na parte.”Tahimik ang paligid sa opisina ni John.Tanging tikatik ng ulan sa bintana ang naririnig, kasabay ng banayad at paulit-ulit na tunog ng mga daliri niyang bumabagtas sa