"Ano? Aalis ka?" Malamig ang boses nito, puno ng pag-aalinlangan. "Bakit?"Umupo si John sa gilid ng kama, hindi alam kung paano ipapaliwanag."Kailangan ko nang umuwi.""Diyos ko, John. May bahay ka na rito." Napahagikhik si Senyora, pero sa ilalim ng matinis na tawa nito, may bahid ng galit at pangamba. "Aminin mo, gusto mo na akong iwan, hindi ba?""Hindi naman sa gano'n—""Then bakit, ha? Bakit mo ako iniiwan? Sabihin mo sa akin nang harapan!"Huminga nang malalim si John, pinipigilan ang sarili. Hindi niya gustong magkaroon ng gulo, pero alam niyang hindi madaling kumbinsihin si Senyora."Alam mo namang hindi tayo puwedeng ganito habang buhay.""Bakit hindi?" Isang matalim na titig ang ibinigay nito. "Ano ba ang pinanghahawakan mo, John? Ang kasal mo kay Fortuna? Wala kang pagmamahal sa kanya, ‘di ba?"Napapikit siya. Hindi niya gustong sagutin ang tanong na iyon.Tama si Senyora. Wala naman siyang pagmamahal kay Fortuna, hindi ba?Pero bakit siya nag-aalangan?"Kailan ako makaka
Mataas na ang araw nang dumating si Fortuna sa bahay. Halos hindi na niya namalayan ang oras sa dami ng ginawa niya sa trabaho.Pagod man, masaya siya.Sa unang pagkakataon, may dahilan na siyang ngumiti—hindi dahil kay John, kundi dahil sa sarili niyang mga pangarap.Pero sa pagbukas niya ng pinto, naroon si John… naghihintay.Tahimik itong nakaupo sa sofa, nakayuko, at tila matagal nang naroroon.Napahinto siya.Ang presensya nito ay parang isang alaala ng sakit na pilit niyang tinatakasan.Ngunit hindi siya ang tipong umiiwas.Kaya't nagpatuloy siya sa paglalakad papasok, hindi ito pinansin."Saan ka galing?" tanong ni John, malamig ang tinig.Hindi niya ito tinapunan ng tingin. Dire-diretso siyang naglakad patungo sa kanilang silid upang magpalit ng damit.Pero hindi nagpaawat si John. Sinundan siya nito."Saan ka galing, Fortuna?" ulit nito, ngunit sa pagkakataong ito, mas may diin ang boses.Napabuntong-hininga siya. Hindi niya kailangang ipaliwanag ang sarili niya rito."Trabah
"John…" tinig ni Fortuna, malumanay, kalmado. "Sa loob ng maraming taon, minahal kita. Walang hinihintay na kapalit, walang inaasahan. Sapat na sa akin na nandito ako, na nandiyan ka."Napakuyom si John ng kamao."Pero pagod na ako. Kaya kung wala kang sasabihin… aalis na ako.""Aalis?""Hindi literal," sagot ni Fortuna, may bahid ng lungkot sa tinig niya. "Pero aalis ako sa pagiging babaeng martir. Hindi na ako maghihintay sa wala."Sa unang pagkakataon, naghanap ng sagot si John sa loob ng sarili niya.Pero wala siyang maibigay.Kaya pinili na lang niyang hindi magsalita.At pinili niyang panoorin ang babaeng unti-unting lumalayo mula sa kanya.Sa loob ng isang marangyang restaurant, umupo si John sa harapan ni Senyora.Tulad ng dati, elegante ito, matapang ang mga mata. Pero sa ilalim ng pulang lipstick at perpektong suot, may kung anong init sa tingin nito."Akala ko ba, pupuntahan na kita kagabi?" tanong ni Senyora, nilalaro ang baso ng alak sa kanyang kamay. "Bakit hindi mo itin
Isang gabi ng kasalanan.Isang gabi ng hindi matinag na tukso.Pagkapasok pa lang ni John sa loob ng pribadong penthouse ni Senyora, ramdam na niya ang init ng kapaligiran. Hindi dahil sa temperatura ng kwarto kundi dahil sa tingin ng babaeng kaharap niya—mapanukso, puno ng pagnanasa.Nakasuot lang ito ng pulang silk robe, bahagyang nakabukas, nagbibigay ng sulyap sa kutis nitong walang bahid. Ang mapulang labi ni Senyora ay nakakurba sa isang ngiti, habang ang mahahabang daliri nito ay naglalaro sa baso ng alak na hawak niya."Akalain mong bumalik ka, John," pabulong nitong sabi habang lumalapit sa kanya. "Akala ko'y sa wakas ay may puwang na siya sa puso mo."Napabuntong-hininga si John."Huwag na nating pag-usapan si Fortuna."Napangisi si Senyora. "Tama. Wala naman talaga siyang halaga sa atin, hindi ba?"Lumapit ito nang husto, at bago pa siya makapagsalita, naramdaman na niya ang mainit nitong palad sa kanyang dibdib."Dumaan lang ako para makipag-usap.""Makipag-usap?" Hinawaka
Tahimik ang gabi sa penthouse ni Senyora. Wala ni isang tunog kundi ang mahinang himig ng jazz music na marahang umaagos mula sa kanyang sound system. Mula sa kanyang kinatatayuan, tanaw ni John ang city lights na kumikislap sa labas ng floor-to-ceiling window.May hawak siyang baso ng alak, ngunit hindi iyon ang nakakalasing—kundi ang presensya ng babaeng nasa kanyang likuran."Kanina pa kita hinihintay, John," malambing na sabi ni Senyora habang dahan-dahang lumalapit sa kanya. Ang boses nito ay parang alon—banayad ngunit may dalang lalim.Nagkatinginan sila nang humarap si John. Napansin niya agad ang suot ni Senyora—isang pulang silk robe, bahagyang nakabukas sa bandang dibdib. Hindi ito bastos tignan. Sa halip, may klaseng nakakabighani."Late meeting sa opisina," sagot ni John, inilayo ang tingin.Ngumiti si Senyora at kinuha ang baso sa kamay niya, uminom doon mismo. "Bakit parang may bumabagabag sa’yo?"Hindi siya agad sumagot. Itinuon niya ang paningin sa city lights, tila ma
Napahawak si Fortuna sa mesa—parang kailangan niya ng suporta para hindi gumuho sa kinatatayuan niya. Hindi niya alam kung ito ba'y isa na namang ilusyon ng puso niyang ayaw pa ring bumitaw, o isang pagbalik na matagal na niyang hinintay, kahit hindi niya inamin sa sarili."Anong ginagawa mo rito?" mahinang tanong ni Fortuna, bakas ang kaba sa kanyang tinig.Tahimik si John. Ilang segundo ang lumipas bago siya sumagot. Lumapit siya, maingat ang bawat hakbang, parang bawat pulgada ng lapit ay isang tanong na kailangang sagutin."Naglakad lang ako… hanggang sa napadpad ako rito," bulong ni John. "Tapos narealize ko… ito pa rin ang tahanan ko.""Pero ilang beses mo na rin ‘tong tinalikuran," mariin ang tinig ni Fortuna. Hindi siya sumisigaw. Ngunit ramdam sa bawat salita ang tagal ng pananahimik. Ang bigat ng mga gabi ng paghihintay. Ang pagod.Tumango si John, tila tinatanggap ang bigat ng katotohanan."Alam ko," sagot niya. "Alam kong hindi sapat ang kahit anong paliwanag."Umupo si Fo
Tahimik ang gabi, pero ang katahimikang ito’y parang bulong ng bagyo sa kaluluwa ko. Lahat ng bagay sa silid ay parang kasabwat—ang malamlam na ilaw sa kisame, ang amoy ng pabango ko sa unan, ang tunog ng lumulutong na ulan sa bubong—lahat sila, parang nagbubunyag ng isang bagay na pilit kong itinatanggi sa sarili ko.Si John. Ang lalaking sinabi niyang mahal na mahal niya ako. Ang lalaking dati, walang ibang makita kundi ako.Pero ngayon…Wala nang lambing ang mga mata niya.Wala nang sigla ang mga yakap niya.At ang mga halik niya—parang baon ang pagkakasala.Narinig ko ang pagbukas ng pinto. Hindi ako kumilos. Hindi ako lumingon. Alam kong siya ‘yon.“Sen…” tawag niya, paanas.“Mahal mo pa ba ako?” agad kong tanong, hindi pa man siya nakakalapit.Natigilan siya. Nakita ko ang repleksyon niya sa salamin—nakatingin siya sa akin, pero may bigat sa dibdib niyang parang hindi niya alam kung saan ilalagay.“Anong klaseng tanong ‘yan, Senyora?”“Diretso akong nagtatanong, John.” Humarap a
Samantala, si Senyora at si John ay nagkaayos na. Pinaramdam ni John na siya lang talaga.“Sen… tapos na ang lahat ng sakit. Tayo na ulit, mahal ko.”“John… salamat. Salamat kasi pinili mo ako. Ramdam ko. Ramdam ko ngayon na ako talaga.”“Wala na akong ibang gugustuhin pa. Ikaw ang gusto kong makasama hanggang sa huli.”“Gusto kong paniwalaan ‘yan araw-araw. At gagawin ko, kasi mahal kita.”Lumipas ang gabi. Umuwi si John mag-isa. Tahimik ang bahay. Nasa sala siya, may hawak na baso ng tubig, nagsasalita mag-isa.“Fortuna… late na naman. Di ka na talaga umuuwi, ‘no?”“Siguro nga busy ka lang. O siguro, ayaw mo na. Siguro, pagod ka na rin sa ‘kin.”Tumunog ang cellphone niya. Chat ni Senyora.)SENYORA (chat):“Love, uwi ka na? Naluto ko paborito mong sinigang. Miss na kita.”JOHN (nag-type):“Pauwi na, love. Ingat ka riyan.”(ipinindot ang send)JOHN:“Ang bait mo, Sen. Minamahal mo ako nang buo, walang alinlangan. Pero bakit kapag mag-isa ako, parang iba ang hinahanap ng puso ko?”(Tu
Mabilis lumapit si Tony. Pagkakita niya kay Fortuna, natigilan siya. Napakapit siya sa dibdib, parang tinamaan ng kung anong emosyon na hindi niya agad masayod.“Diyos ko, Fortuna…” bulong ni Tony habang lumalapit.Pagkatapos ng ilang segundo, niyakap niya ang kapatid. Mahigpit. Mainit. May luhang pumatak sa balikat ni Fortuna.“Kuya…”“Dito ka na. Ligtas ka na. Hindi ka na niya mahahawakan. Nandito kami.”“Maraming salamat, anak,” bulong ni Jinky. “Maraming salamat sa pagtanggap sa amin.”“Dito kayo titira hangga’t gusto ninyo. Dito magsisimula si Fortuna. Sa lugar na ‘to. Sa buhay na hindi na niya kailangang itago ang luha niya.”Hindi nagsalita si Jack. Tahimik lang siyang nakatingin sa anak niya habang pinipigil ang pagpatak ng luha. Sa isip niya, inulit-ulit lang ang iisang pangako. Hindi na siya muling magkukulang.Sa loob ng bahay ni Tony, naroon ang amoy ng mainit na sabaw. Kumot. Katahimikan. At ang bagong simula.“Anak, uminom ka muna ng gatas,” alok ni Jinky habang isinusub
"Walang nagbago?" Halata ang pagpipigil ng luha at hinanakit sa tinig ni Señora. "John, ilang gabi na kitang hinihintay. Pero hindi ka dumadating. Hindi ka na tumatawag. Hindi ka na naglalambing. Dati, ikaw pa ang hindi mapakali pag hindi tayo magkasama. Ngayon, parang ako na lang ang nagmamahal."“Señora…”“At ‘wag mo akong tawaging ‘Señora’ na parang estranghero ako sa’yo!” Napalakas ang boses niya. "Ako ang nobya mo, John! At kung mahal mo na si Fortuna… sabihin mo sa’kin ng direkta.Natahimik si John. Parang binasag ang puso niya sa narinig.Natahimik si John. Parang binasag ang puso niya sa narinig.“Ongoing na ang annulment niyo, hindi ba?” patuloy ni Señora, nanginginig na ang tinig. "Dapat nga mas nagkakaroon tayo ng time ngayon. Dapat tayong dalawa ang gumagawa ng plano sa future natin... pero ikaw, parang may hinahanap kang hindi ko kayang ibigay.Humugot siya ng mahabang buntong-hininga, bago tinanong ng diretso, "Don’t tell me… mahal mo pa rin siya?"Hindi agad nakasagot s
Napayuko siya. Napakuyom sa kanyang palad. Ang bawat salita ng kanyang lola ay parang latigong dumudurog sa natitira niyang dangal.“Minsan, ang sobrang pagmamahal… napapagod din.”“Pero mahal ko siya, La…” Mahina. Umiiyak. “Mahal ko siya…”“Late na ba ako?” tanong ni John. “La, late na ba ako kung ngayon ko lang ‘to naramdaman?”“Hindi ako ang makakasagot niyan, apo. Si Fortuna lang ang may karapatang sumagot niyan.”Tumayo si John. Humakbang siya palapit sa kanyang drawer, binuksan ito at hinugot ang isang maliit na kahon. Sa loob ay naroon ang panyo ni Fortuna, ang huling bagay na naiwan nito. Mahinang halimuyak ng pabango ang tumama sa kanya. Nabalot siya ng alaala. Ng mga gabing magkatabi silang hindi nag-uusap, ng umagang naghain si Fortuna ng almusal pero hindi niya kinain, ng huling beses na lumingon si Fortuna sa kanya bago lumabas ng pinto sa law firm kung saan sila pumirma ng annulment.Doon siya tuluyang bumigay.“Gusto ko siyang hanapin, La. Gusto kong itama ang lahat. Ka
Pero walang sagot.Pilit niyang pinindot muli ang pangalan sa contact list. "Fortuna." Wala pa rin. Palaging out of reach. Palaging tahimik ang kabilang linya.Dahan-dahang pinikit ni John ang mga mata. Umihip ang hangin sa loob ng kwarto, tila ba sinasadya siyang balutin ng lamig ng pagkakabigo. Binuksan niyang muli ang cellphone. Pinindot ang isa pang pangalan. "Lola Irene."Isang ring. Dalawa. Tatlo."Hello?" mahina pero malinaw ang tinig ng matandang babae."Lola..." basag ang boses ni John."Bakit, anak? May nangyari ba?""Si Fortuna..." Napalunok siya. Napakuyom ang palad. "May balita ka ba sa kanya?"Sandaling katahimikan sa linya."Ha? Wala, anak. Matagal ko na ring gustong itanong kung kumusta na siya. Pero simula nang magpirmahan kayo, hindi na rin siya nagparamdam sa akin.""Hindi ko na siya makontak, Lo. Lahat. Wala. Parang... parang nawawala na lang siya.""Ano'ng ibig mong sabihin, John?""Hindi na siya sumipot sa huling pirma. Akala ko darating siya. Akala ko kailangan
Napasinghap si Fortuna. Hindi niya kailangan itanong kung paano nalaman ng kanyang ina—isang ina'y laging nakakaramdam, kahit walang salitang binibitawan.“Ma…” basag ang boses niya, “paano kung hindi ko kayanin?”Hinawakan ni Jinky ang kanyang pisngi, pinunasan ang luha. “Kakayanin mo. Hindi dahil wala kang takot, kundi dahil may dahilan ka na. Hindi na para kay John. Hindi na para sa nakaraan. Kundi para sa anak mo. At para sa sarili mo.”Pagpasok nila sa immigration, isa-isang tinapik ni Jack ang balikat ng anak. “Anak, huwag mong sisihin ang sarili mo kung hindi ka niya pinili. Minsan, hindi tayo pinipili kasi... kailangan muna nating piliin ang sarili natin.”Napangiti si Fortuna kahit nangingilid pa ang luha. “Pa… salamat. Kayo ni Mama lang ang dahilan kung bakit hindi ako tuluyang nawasak.”Sa loob ng gate, habang naghihintay ng boarding, sumulyap si Fortuna sa likod—sa mga glass wall ng airport. Walang kaalam-alam ang pamilya Tan. Walang pamamaalam. Walang paghawak ng kamay ni
Umaga pa lang ay mabigat na ang hangin.Tahimik sa loob ng sasakyan habang binabaybay nina Fortuna, Jinky, at Jack ang daan patungong airport. Sa labas ng bintana, dumaraan ang mga pamilyar na gusali—ang ilang alaala ng kabataan ni Fortuna, ang mga daanang ilang ulit niyang tinakbuhan habang umiiyak, at ang mga kantong minsang saksi sa mga gabing hindi niya alam kung paano pa babangon.“Anak, gusto mo bang huminto muna tayo? May isang oras pa naman bago ang check-in,” tanong ni Jack, nakatingin sa rearview mirror.“Hindi na po, Pa. Diretso na lang tayo,” mahinang sagot ni Fortuna habang yakap ang kanyang sling bag, sinisiksik sa dibdib ang kaba.Tahimik na tumango si Jack. Sa tabi niya, tahimik lang si Jinky, pero panaka-naka’y sinusulyapan si Fortuna. Ang mga mata ng ina—tila gustong magsalita, pero nagpipigil.“Ma,” simula ni Fortuna, “’wag n’yo na pong ipag-alala ‘ko. Alam ko pong mahirap ‘tong desisyon. Pero ito lang po ang paraan para makaalis ako sa lahat ng sakit dito.”“Hindi
Tahimik ang gabi, ngunit hindi matahimik ang loob ni John.Sa terrace ng condo ni Senyora, nakatayo siya, hawak ang baso ng wine. Tumititig sa malalayong ilaw ng siyudad na parang kumikindat sa kaniya—pero walang ningning na dumampi sa puso niya. Sa loob ng unit, maririnig ang malumanay na pagtawa ni Senyora habang nanonood ng TV. Ngunit ang bawat halakhak niya ay tila pumapaimbabaw sa katahimikang sinisikap ni John buuin sa kanyang sarili.“John, dito ka nga,” tawag ni Senyora mula sa loob. “May pinapanood akong comedy, gusto mo ‘to.”Ngunit hindi siya kumilos.Pinikit niya ang mga mata, malalim na huminga. Sa bawat bugso ng hangin na dumadampi sa mukha niya, may mga alaalang pumapait—hindi niya mapigilan. Larawan ni Fortuna habang naka-apron, nakatalikod sa kusina. Ang boses nito habang tinatawag siyang kumain. Ang paalala tuwing nalalasing siya. Ang mga mata nitong punô ng hinanakit—na noon ay binalewala lang niya.“Ang tahimik mo yata, John.” Niyakap siya ni Senyora mula sa likod.
Bumungad ang malamig na hangin ng gabi habang dahan-dahang bumababa si Fortuna sa sasakyan. Sa harap ng ancestral house ng pamilyang Han, isang tila tahimik at matatag na estruktura ang sumasalubong sa kanya—pero sa kabila ng katahimikang iyon, naroon ang mga alaala. Masasakit. Mabibigat. At ngayon, isang lihim na kailangan niyang itago.Si Jack Han ang unang lumapit sa kanya, binuksan ang pinto at marahang hinaplos ang kanyang likod. “Anak, dito ka na muna. Walang makakaabala sa’yo rito. Ligtas ka sa lahat… pati na kay Lola Irene.”Sumunod si Jinky, buhat ang ilang gamit ni Fortuna. Kita sa mga mata nito ang pagkabahala, pero mas nangingibabaw ang determinasyon.Pagpasok sa loob ng bahay, agad na naupo si Fortuna sa sofa. Bumuntong-hininga siya nang malalim. Napahawak sa tiyan—hindi pa halata, pero naroon na ang bigat. Hindi lang sa katawan, kundi sa puso.“Anak,” mahinang bungad ni Jinky, habang nauupo sa tapat niya. “Napag-usapan na namin ng papa mo. Hindi natin puwedeng ipaabot ka
Masiglang tinig ni Senyora sa kabilang linya, punong-puno ng tuwa—tila bang siya ang nagwagi sa isang laban na matagal na niyang kinikimkim.Pero si John, habang pinapakinggan iyon, ay tila nahulog sa isang balon ng katahimikan. Wala siyang masabi, kundi isang mahinang:“Hmm…”Pagkababa niya ng tawag, muling bumalik ang bigat. Ang katahimikan sa silid ay parang sumisigaw. Sumasalungat sa tinig ni Senyora na puno ng selebrasyon. Isang kalayaang hindi niya lubusang masayahan.Tumayo siya. Lumapit sa salamin. Tinitigan ang sarili—maputla, puyat, at walang ningning ang mga mata.“Kalayaan?” mahina niyang bulong sa sarili. “Kung ito ang kalayaan... bakit parang mas lalo akong nakakulong?”Tahimik ang loob ng sasakyan. Tanging tunog ng makina at mahinang hinga ni Fortuna ang maririnig. Nakatingin siya sa bintana habang lumilipas ang mga tanawin sa labas—mga punong tila naglalakad pabalik, mga alaalang pilit na iniiwan.Katabi niya si Jinky, habang si Jack ang nagmamaneho sa harapan. Sa gitn