THREE

"ANAK, bakit? May problema ka ba? May masakit  ba?" may pag-aalalang tanong  ni  Yaya sa dalagang sumigaw  ng pagkalakas-lakas na kahit nasa pangalawang palapag  ito ay  dinig na dinig ito sa unang palapag.

"Y-yaya, bakit ganoon? Bakit? Tell me, yaya, bakit?" balik- tanong nito.

"Ano'ng bakit, anak? Hindi ko alam ang sagot diyan dahil hindi ko naman alam kung ano ang tinatanong mo," nahihiwagaang sagot  ng butihing yaya.

Pero hindi sumagot  ang dalaga bagkus ay yumakap siya ng mahigpit dito na para bang bata na may kinatatakutan.

"Anak, kung ano man ang nais mong sabihin ay magsalita ka, anak. Alam  kong  may nais kang ilabas sa iyong kalooban. Kung ang pag-iyak mo ang makakagaan  sa  pakiramdam mo ay sige lang anak nandito lang si yaya," wika pa nito habang hinahaplos-haplos ang maitim pa sa gabi  nitong buhok na may pagkaalun-alon.

Ganoon  na ba siya kawalang kuwentang anak? Lahat ng akala niya ay  naglaho! Mga maling akala ay iginugupo siya  ngayon samantalang buong akala niya ay kaya na niya.

After a while...

"Yaya, masama  ba  akong anak?" tanong ni MaCon ng sa wakas ay nahamig ang sarili.

"Anak, kailan man ay hindi ka naging masamang anak. Lahat ng bagay na nangyayari sa mundo ay may dahilan kaya huwag ka ng mag-isip ng kung ano-ano. Kung ano ang alam mong tama gawin mo habang maaga pa. Huwag mong ipagpaliban ang paggawa nito dahil hindi natin alam ang mangyayari  sa mga susunod na araw," makahulugang wika  ni yaya.

"Yaya, sa loob ng ilang taon kong  pagkawala dito sa bansa natin, may mga bagay bang nangyari na hindi ko nalaman?" may bikig sa lalamunang tanong ni MaCon  na para bang takot na takot  sa maaring  isagot ng yaya.

"Nais mong malaman ang totoo, anak? Ang  totoo niyan o  ang  sagot sa tanong mo ay  oo, anak. Sa loob ng halos pitong taon  mong pagkawala ay  marami na ang mga bagay-bagay na nangyari. Pero nanatiling tikom ang bibig ko dahil nais kong ikaw ang makatuklas kung ano ang nais mong malaman. Hindi ka  man nanggaling mismo sa aking  dugo pero hindi na kayo iba sa akin ni M kasama na ang mga magulang ninyo. Kaya't ang nais  ko lang naman ay mapabuti ka at huwag kainin ng galit ang buong pagkatao mo," muli ay makahulugang pahayag ni yaya.

"Yaya?" sambit ng dalaga sabay tingala rito.

"Alam kong pagod ka sa biyahe, my dear pilot. Kaya't magpahinga ka na. Kung ano man ang mga gumugulo sa isipan mo ay bukas na iyan," sagot ng may edad ng yaya saka ito h******n sa noo.

"Pero, yaya---"

"Hayaan mo lang yaya kong iyan ang gusto niya. Marami na siyang hindi alam sa bahay na ito  kaya dapat lang na malaman niya kung gusto niya." Pamumutol ng boses at ng lingunin nila ito ay walang iba kundi si Don Evaresto na nabulabog din sa sigaw ng dalaga pero pagkatapos nagsalita ay agad ding tumalikod.

"Kayo din  ang dahilan kung bakit hindi ako  umuwi ng ilang taon---"

"Bakit, MaCon? Inalam mo ba ang lahat? Sige, ulitin ko ang  tanong ng kapatid  mo  sa iyo kung gusto mo, bukod sa kasal niya ano'ng  dahilan mo at bakit ka umuwi? Oo, inaamin kong malaki ang pagkukulang ko sa iyo bilang ama mo pero alam ng Diyos na hindi ako nagpabaya. Sige nga, MaCon, ano'ng alam  mo?" singpait ng alak na wika ng Don, wala naman siyang balak kamuhian ang anak. Nais lamang niya itong imulat sa katotohanan.

Pero kagaya lang ng yaya nila at ni MA na wala itong maisagot. Ano nga  ba ang maisasagot nito  kung pilit  inilayo ang sarili sa mga taong dapat pinakamalapit  dito. Singtaas nang pinapalipad na eroplano ang pride?

"Oh 'diba wala kang maisagot dahil wala ka naman talagang alam sa  mga  nangayari dito. Sumalangit nawa ang kaluluwa niya pero  kagaya mo lang ang mommy mo na namatay  na puro maling akala. Pumanaw siya mundong  ibabaw na  hindi man lang nalaman na walang katotohanan ang lahat ng hinala na wala akong babae na pilit  niyang ipinapaamin sa akin. It's  been long time since you built  the thick wall  between us. Kaya wala na rin akong  dapat alalahanin pa kung  magagalit ka sa akin, MaCon. Kung gusto mong malaman kung saan nakalagak ang labi ng mommy mo ay gawan mo ng paraan dahil wala ka namang pakialam  sa  lahat kaya ikaw  na and bahalang tumuklas," mahabang  pahayag ng Don saka lumabas sa kuwarto ng bunsong anak.

Lalaki siya, isang ama sa dalawang  anak niya pero lamang siyang may damdamin na puweding masaktan at sa paglabas niya sa kuwarto ni MaCon ay  muling namalisbis ang  luha sa kanyang pisngi.

"Sorry, anak, sa mga nasabi  ko kahit wala naman akong planong sumbatan ka. Ang nais ko lang ipaunawa sa iyo na mali ka  sa lahat inaakala mong tama," pipi niyang sambit saka pinunasan ang pisngi na dinaanan ng luha.

SAMANTALANG nakaalis na ang kanyang ama pero hindi pa rin tumino sa isipan ang mga sinabi nito. Walang kahit ano'ng salita ang nais lumabas  sa bibig  niya ng oras na iyon. Hanggang saunti-unti siyang napaupo sa mismong sahig ng kuwarto niyang  ni  minsan  ay halatang  hindi napabayaan pero siya na punong-puno  ng pagpapabaya ay heto siya at nasampal sa katotohanan.

But it hurts  her so bad!

It's kills her!

The truth strikes her specially the fact that her  mother was gone!

Ang  masakit pa ay  walang nakapagsabi sa kanya tungkol sa pagkamatay nito.

"Si m-mo-mommy w-wa-wala na-na. B-bakit walang nakapagsabi sa akin? Na-pa-napakasama ko  pa lang anak. Nagpabulag ako sa maling akala kaya pala hindi ko---" ang katotohanang sumampal sa kanya ay naging dahilan upang maumid ang  dila  niya at halos walang matinong nasabi dahil naging pautal-utal ang panalita  hanggang sa tuluyan siyang napahagulhol.

Ang dakilang yaya ay walang nagawa kundi ang yakapin siya't patahanin at tuluyan na ring napaiyak dahil sa dami ng mga pinagdaanan ng pamilyang pinanilbihan ng napakaraming taon. Ito ang naging saksi at higit sa lahat ito ang nanatiling loyal sa buong pamilya kahit sariling kaligayahan ay  isinantabi para sa pamilya Herrera.

"Oo, anak. Tama lahat ang sinabi ng daddy mo. Pero wala kang kahit anong narinig mula sa amin  ng kuya mo. Dahil ayaw ng Daddy mo na madisturbo ka sa anumang plano  mo sa buhay. Kahit ang nangyari o ang pagkamatay ng mommy mo ay  hindi namin sinabi dahil ganoon ang bilin ng daddy mo," umiiyak na ring paliwanag ng yaya.

"Yaya," She uttered emotionally as she hugged so tight her.

"I'm so sorry, Hija. Kung wala kang narinig kahit ano mula sa akin. Pero nais ko lang naman na mamulat ka sa  katotohanan at maibalik ang dating ikaw na malapit sa mga tao,m. Pare-parehas kayong mahalaga sa akin, anak. Kayat nais kong maging maayos lahat ang buhay n'yo," dagdag wika pa nito.

"Kung may dapat mang kamuhian ay ako iyon, Yaya. Dahil naging pipi, bulag, bingi ako sa katotohanan. Saan ko matatagpuan ang puntod ni mommy, yaya?" may bikig sa lalamunang sabi ng dalaga.

"Kaya mo na ba, anak? Alam kong hindi  ka okay kaya hindi na kita  tatanungin kung kumusta ka. Ang tanong ay kung kaya mo na bang makita ang mommy mo kahit  ang puntod lang niya?" sunod-sunod na tanong ng Yaya.

"Please, yaya." Instead, she answered.

Dahil  nasa bahagi  ng mansion ang puntod ni Donya Esmeralda ay  hindi na nagsalita ang yaya bagkus ay inakay niya ang dalaga patungo sa paboritong tambayan ng namayapang ginang noong nabubuhay pa ito. Ang mini-garden nito ay ito rin ang nagsilbing libingan nito.

As she saw the  grave inside the mini-garden, she wailed once again, but this time  instead of hugging the person next to her, she embraced the grave  of  their mother. Ang mga taong inakala niyang umabandona sa kanya siya pala ang gumawa sa pag-aabanduna.

"I never meant to insult you but my worlds let me down. I never meant to be rude, but my actions did. Mom, I know it seems that I hate you. I know it seems that I want to do everything you tell me not to. But deep down inside, I know that you mean the best for me and my heart knows that no matter how much we fight, I will love you forever. I’m so sorry, Mommy," umiiyak na sambit ni MaCon habang nakayakap sa halatang alagang-alaga sa linis dahil kahit gabi na ay  makintab pa rin itong  tingnan.

And as she said those words, a cold wind embraced her as she saw her mother smiling while floating on top of the grave as she uttered a word.

"I admire you, honey, for  being  strong lady, and  you achieved  your dream in life without  using our  connection as you live your life alone and far from us. You dreamed high as you drive high the airplane up in the sky. I'm so proud of you, honey. Just keep up what you are as who you are, and I'll be watching you. I love you, honey, baby." Nakangiti ito habang kausap siya.

Yayakapin na sana ito pero biglang naglaho kaya naman mas naghinagpis ang  kalooban ng dalaga.

"Tahan na anak at sana ngayon  maging  bukas na isipan mo. Huwag kang mag-alala, anak, dahil hindi galit ang daddy mo sa iyo. Tara na sa loob dahil lumalamig na ang simoy  ng hangin," masuyong wika ng butihing yaya.

"Hindi ko alam, yaya. Hindi ko alam," sumisinok na sambit ni MaCon.

"Step by step, anak, matatanggap mo rin ang lahat. Alam kong mahirap pero kagaya ng sabi ko unti-untiin mong pag-aralang tanggapin ang lahat," sagot ng matanda.

Hindi na sumagot ang dalaga bagkus ay muli niyang  hinarap ang puntod ng ina saka nagwika.

"Things will never be the same without you, mom, and you leaving us has left a deep void in our hearts. We all miss you and wish you did not have to leave us so soon. Time is supposed to heal wounds, mom, but it seems as though all it does is make me miss you even more each day that you are gone. Sweet memories of you keep us going even when the pain of losing you is still so fresh in our hearts. Mom, we miss you so much. I have wept, I have cried, and I have grieved for you. My heart is in pain, and I miss you so much, mom. Oh, mom, why did you have to leave so soon? Just when I was finally beginning to really enjoy being with you, death took you away. I miss you so much, Mommy, and I'm  really really sorry, Mommy, for everything." Muli ay bumalong ang luha sa mata niyang bughaw.

Hindi ns nakapagtataka! Dahil may dugo silang European!

Lumipas pa ang ilang minuto pa bago tuluyang umakyat sa kabahayan ang dalawa dahil na rin sa kahilingan ng yaya.

A FEW days later...

Dahil  ilang buwan  ding hindi umuwi  si  Clarence, ganoon din ang inilagi sa tahanan nila.

Isang araw sa kalagitnaan ng kanilang hapunan, tumunog ang cellphone ng binata pero  hindi iyon pinansin ni Clarence at nagpatuloy sa pagkain.

"Anak, ang cellphone mo aba'y  kanina pa iyan ah, answer  it baka naman importante iyan." Pukaw ni Mheljhorie sa anak.

"Hayaan n'yo  na muna, Mommy. Aba'y kayo rin malapit na ang departure ninyo sa airport ah." Paglilihis niya sa usapan.

Hindi naman sa  ayaw niyang sagutin ang tawag. Ngunit dahil alam na alam niya kung sino ang tumatawag sa ganoong oras ay binabaliwala.

"Anak,  ayaw kong maniwala na babaero ka  as your cousins always says to you. Ngunit kung hindi mo pa iyan sagutin no choice, Clarence, parang pinatunawan mo na ring  babaero ka nga." Pangungunsensiya pa ng ama.

Tuloy!

Napaubo siya! Hindi lang iyon! Nabulunan na yata siya!

"Relax Clarence drink water mamaya niyan eh mapaano ka pa," kantiyaw tuloy  ng ina.

Kaya  naman walang nagawa ang  binata kundi  ang sagutin ang pesteng  disturbo  este kung sino  mang  poncio pilatong tumatawag. ( sabi mo kilala  mo😂😂😂).

"Hello! I told you...What? Are you sure  of that? Okay, just take over until I come... Make sure  that no one of you will  get hurt, okay?" sagot ni Clarence sa tumawag.

Ang magana niyang pagkain ay parang biglang nawala dahil sa ibinalita ng caller, nais niyang liparin ang pagitan samantalang over seas ito?  Paano niya tatakasan ngayon ang mga magulang  niya na paalis din ng bansa, pabalik ng Nevada?

"What a fuckin' sh*t! Kung bakit ngayon  pa nagkaganito eh." Piping mura ng binata dahil  bigla siyang naipit sa  bagay n

a hindi niya inaasahang mangyayari.

But...

"Hey, man, what on that curse?" tanong  ni  Mheljorie dahil narinig ang pagmura ng anak.

Bukod  sa walang maisagot ang binata sa  ina ay  mas pinili na lang niyang manahimik dahil hindi nila alam kung ipagtatapat niya ang tungkol sa  totoong siya.