Ang mga mata ni Klarise ay hindi pa rin mapakali, hindi alam kung paano haharapin ang mundo pagkatapos ng araw na ito. Ang kanyang mga magulang, pati na rin ang mga magulang ni Louie, ay puno ng kaligayahan, ngunit siya? Parang isang pagkatalo. Parang ang lahat ng pangarap na inaasam niya ay unti-unting naglalaho sa ilalim ng bigat ng imposisyon ng kanyang pamilya.
"Louie," bulong niya, pilit na iniiwasan ang mga matang nakakakita ng lahat ng nangyayari. "Kailangan nating mag-usap."
Napatingin si Louie sa kanya, ang mga mata'y puno ng sama ng loob at takot. "Hindi ba’t wala na tayong magagawa?" tanong niya, may kabigatan sa boses. "Ang lahat ng ito, kahit gusto ko, hindi ko na kayang baguhin."
Si Klarise ay napahigpit ang pagkakahawak sa kanyang mga kamay. “I know... Pero Louie, hindi ko ito ginusto. Wala akong kalayaan. Ang lahat ng ito... pati ikaw... I’m sorry. Ngayon pa lang tayo nagkita at hindi kita kilala. Pwede ba nating tapusin ito na parang walang nangyari?”
"Sa totoo lang, Klarise," sagot ni Louie, nakatingin siya sa kanya na parang sinusukat siya. “Sa tingin mo ba ako masaya sa nangyari? Hindi ko nga maipaliwanag kung gaano ko kinasusuklaman ang lahat ng ito. Ni hindi kita kilala at hindi kita gusto. Wala sa bokabularyo ko ang kasal."
Ngunit ang mga labi ni Louie ay napangiti ng bahagya. "Hindi ko alam," sagot niya, na may kaunting pang-aasar sa boses. "Ganito na lang ang gawin natin: kasal nga tayo pero walang pakialamanan. Gawin mo ang gusto mo at gagawin ko ang gusto ko." "Gusto ko iyon; magbubuhay-binata't dalaga tayo. Ganito nalang: pagbigyan natin ang mga magulang natin na ipakita na okay tayo, pero pagkatapos ng isang taon, maghiwalay tayo," tugon ni Klarise na tila may halong inis at pagkabigo. "Basta, no meddling sa personal na buhay, Louie." Ang mga salitang iyon ay tila pumutok sa pagitan nila, at ang hangin sa paligid ay naging malamig at magaan, ngunit puno ng tensyon. Hindi pa rin matanggap ni Klarise ang kalagayan nila. Huwag na lang, kung ganito pala, paano pa sila magiging masaya?Ngunit, si Louie, habang pinagmamasdan siya, hindi matanggal ang mapanuyang ngiti sa kanyang labi. “Okay, Klarise, kung yan ang gusto mo.” Ang tono ng kanyang boses ay puno ng pagmumura at pagsasarkastiko. “Wala na akong pakialam. Magbuhay tayo ng hiwalay na buhay, magpanggap na okay, pero magkahiwalay pa rin. Magpatuloy tayo na walang pakialam sa isa’t isa. Kasi alam ko, kaya ko pa ring gawin ang lahat ng gusto ko kahit may mga limitasyon.”
Si Klarise, hindi na napigilan ang galit at inis, ay tumingin ng matalim kay Louie. “So ganito na lang? Walang pakialam sa isa’t isa? Wala akong pakialam kung magustuhan mo ang ibang babae, o kung magpakalasing ka sa mga bar. Basta’t ‘wag mong labagin ang mga personal na buhay ko. Hindi ko kayang maging asawa ng isang tulad mo na walang malasakit."
Louie, na medyo natawa, ay hindi nag-atubiling magmura. “Ang lakas ng loob mo, Klarise. Gusto mong i-control ang buhay ko, tapos sabihing ‘no meddling’? Alam mo ba kung gaano ako kakasama para mapagtulungan ka?”
Nag-init ang mga mata ni Klarise sa galit, at hindi na niya napigilan ang sumagot. “Ayos lang kung masaktan ako, Louie. Kasi kahit magkasama tayo sa isang bahay, hindi ko makakalimutan ang araw na ito. Walang buhay na maganda kung puro ikaw ang nakasama ko. Hindi ko rin alam kung paano tayo makakabuo ng kahit anong relasyon kung lahat ng plano natin ay pilit.”
Louie, na tila tinamaan na sa mga salitang iyon, ay nag-angat ng kilay. "Mahalaga lang sa’yo ang pagpapanggap? Kung maghihiwalay tayo pagkatapos ng isang taon, okay lang. At kung matuloy ‘yan, sana wag mong asahan na magiging madali. I’m not gonna make it pretty. Walang maganda sa mga ganitong sitwasyon.”
Ang mga palitan ng salitang ito ay tila isang mabilis na sunog na nagliliyab sa gitna ng mga pagmumukha nilang puno ng galit at kalituhan. Pero may kung anong sumik sa puso ni Klarise. Hindi siya titigil, hindi siya magpapatalo sa isang giyera na hindi niya ginusto, at pakiramdam niya ay iyon lang ang natitira niyang laban.
“Ikaw, Louie, hindi mo ba alam na lahat ng ito ay isang kalokohan?” sabi ni Klarise, ang tono ng boses ay matalim. "Wala kang malasakit. Para sa iyo, kasal lang ito. Pero para sa akin, isang pagsubok na pilit binabalewala.”
Louie, na medyo naiinis sa nararamdaman niyang pagiging magulo ang isip, ay muling ngumisi. “Hindi ko alam kung anong pakiramdam ng isang tao na hindi na kayang magsakripisyo ng konti para sa pamilya. Pero okay lang, Klarise. Kung gusto mong magpanggap na masaya tayo, sige, magpatuloy tayo sa ating papel. Wala naman akong pakialam.”
Ang mata ni Klarise ay kumikislap ng galit, at hindi na niya napigilan ang magtangkang magsalita, "You’re selfish, Louie. Hindi ko na kayang tanggapin ang mga kasinungalingang ito."
Muling nagsimula ang kanilang pagtatalo. Bawat salitang binibitawan nila ay tila may kasamang hinagpis at sama ng loob. Ngunit pareho nilang alam na hindi pa tapos ang laban. Hanggang kailan nila kayang itago ang tunay nilang nararamdaman, at kailan nila haharapin ang kanilang sakit? Ang dalawang puso ay puno ng galit at tampo, ngunit may nakatagong sigla sa kanilang mga mata.
"Pagkatapos ng isang taon," dagdag ni Louie, "maghihiwalay tayo. At sana, wala nang ibang magulo pa."
"Agreed," sagot ni Klarise. "Pero pagkatapos ng isang taon, hindi ko na kayang maging mag-asawa mo."
At doon, nagsimula na ang kanilang tahimik na kasunduan, isang tahimik na pagsuko sa lahat ng galit, ngunit alam nila sa kanilang mga puso na hindi pa rin ito ang katapusan.
Habang ang mag-asawang Olive at Ray ay masayang nagsisilapitan, tila hindi na nila kayang itago ang labis na kasiyahan sa kanilang mga mukha. Puno ng saya at pagmamalaki, ang mga magulang ni Klarise at Louie ay nagsisimulang magbigay ng mga pagbati, ngunit sa bawat ngiti nila, si Klarise at Louie ay hindi mapigilang makaramdam ng matinding pagkatalo at galit."Sa wakas," sabi ni Pilita, sabay yakap kay Klarise, "kapamilya na natin ang mga Ray, anak. Alam ko, hindi ito madali, pero magkaisa na tayo." Hindi maipaliwanag ang kaligayahan sa mga mata ni Pilita, ngunit alam ni Klarise na ito ay kaligayahan na hindi niya kayang matanggap.
Si Philip naman ay malakas na tumawa, sabay tapik sa balikat ni Louie. "Walang makakapigil sa atin, anak. Isang malaking tagumpay ito! Hindi ko akalain na darating ang araw na ganito."
Nang marinig iyon ni Louie, halos hindi niya napigilan ang galit na nagbabaga sa kanyang dibdib. Ang mga magulang nila ay nagsasaya, nagdiriwang ng tagumpay na para sa kanila lamang , habang sila ay pinipilit na ngumiti at tanggapin ang isang sitwasyong ipinataw sa kanila.
"Oo nga," tugon ni Louie, ang tinig niya ay malamig at puno ng pagkasuklam. "Walang makakapigil, kahit na kami ang naging tanga sa lahat ng ito."
Si Klarise naman, hindi mapigilan ang pagsimangot. "Hindi ko alam kung paano ko pa kakayanin ito. Pinagkanulo tayo ng sarili nating mga magulang. Hindi ba't may karapatan din tayong magdesisyon para sa ating sarili ?"
Ang mga magulang nila, bagamat hindi nakikita ang galit at sama ng loob sa mga mata nina Klarise at Louie, ay patuloy sa pagbati. "Sigurado akong magiging masaya kayo, anak," sabi ni Georgina kay Louie. "Ang kasal ay simula ng bagong buhay, at kami'y magiging gabay ninyo."
Ngunit ang mga mata ni Klarise ay nagsisilbing mga dagat ng pagnanasa sa kalayaan, at hindi na niya kayang magpanggap. "Ang kasal na ito ay hindi tungkol sa amin," bulong ni Klarise sa sarili, hindi alintana ang mga tao sa paligid. "Ito'y para sa kanila, hindi para sa atin."Ang mga magulang nilang lahat ay nagsimula nang magpalakpakan, tumayo at magdiwang, ngunit sa loob ni Klarise at Louie, ang bawat ingay na naririnig nila ay parang isang malupit na paalala na wala silang kontrol sa mga desisyong pinili ng kanilang pamilya.
"Tama na," ang pabulong na sabi ni Louie, nagpasiyang hindi tumingala kay Klarise. "Kung hindi tayo magkaisa dito, hindi natin kayang magpatuloy. Alam mong hindi ko ito gusto, ngunit wala na tayong magagawa."
"Huwag mong gawing ako ang dahilan ng lahat ng ito," sagot ni Klarise, ang mga labi’y bahagyang nanginginig. "Wala akong ginusto kundi ang magdesisyon para sa sarili ko, Louie. Hindi ko ito ginusto. Masaya ang buhay ko sa Paris; umuwi lang ako sa binyag ng anak ng pinsan ko. Hindi ko akalain na lahat sila ay kasabwat."Lumapit si Pilita sa kanyang anak na si Klarise. "Anak, alam ko masama ang loob mo. Ginawa ko lang ito para sa kapakanan mo. Hindi ka palang isinilang, nakatadhana na ito na ang mga anak namin ng tita Georgina mo ay dapat maging mag-asawa, at matagal ko nang gustong maging tunay na pamilya sila. Patawarin mo ako, anak. Sisiguraduhin ko na magiging masaya ang buhay mo sa piling ni Louie."
Nanginginig pa rin sa galit si Klarise habang nakatitig kay Pilita. Gusto niyang sumigaw, gusto niyang ipahayag ang lahat ng sama ng loob na bumabara sa kanyang dibdib, pero anong silbi? Nakapagdesisyon na ang lahat para sa kanya. Siya na lang ang walang boses sa sarili niyang buhay."Kapakanan ko?" matigas ang tono niya habang nakatitig sa kanyang ina. "Mama, alam mo ba kung anong pakiramdam ng pinagkaitan ng kalayaan? Ngayon ko lang nalaman na kahit pala ang buhay ko, matagal n'yo nang isinugal para lang sa ilusyon n'yo ni Tita Georgina!"
Maagang sumilip ang araw sa kawalan, sumayaw sa puting kurtina ng kubo, at marahang dumapo sa pisngi ni Klarise. Nakahiga siya sa kama, nakatalikod kay Louie, yakap ang unan, at may banayad na paghinga. Tahimik ang paligid—tanging huni ng alon at ang mahinang ihip ng hangin ang nangingibabaw.Sa likod niya, si Louie—nakadilat, gising, ngunit hindi gumagalaw. Takot na baka magising si Klarise, takot na baka mawala ang payapang sandaling ito. Ngunit sa kanyang puso, may init—hindi init ng alaala, kundi ng damdamin na unti-unting sumusulpot. Buong gabi silang magkatabi, hindi para balikan ang nakaraan, kundi para damhin ang kasalukuyan.Hinayaan siyang manatili ni Klarise. Walang tanong, walang kondisyong inilagay sa pagitan nila. Kaya ngayon, heto siya—hindi bilang doktor, hindi bilang estranghero, kundi bilang Louie… ang lalaking muling natututo kung paano magmahal.Dahan-dahan siyang gumalaw, marahang inilapit ang sarili sa likod ni Klarise. Inabot niya ang buhok nito at maingat na in
Humagulhol na si Klarise. “Hindi mo kailangang ligawan ako ulit. Mahal kita, Louie. Kahit ilang beses pa akong masaktan sa pagkawala mo, pipiliin pa rin kita.”Nagpalakpakan si Hilirio. “Ayos! Ibalik ang kasalan!”Tumawa si Philip. “Baka pwedeng sa susunod, mag-cruise wedding naman kayo!”“Hoy,” singit ni Pilita, “huwag muna nating ipressur—”Pero bago pa matapos, si Georgina na ang lumapit kay Klarise at niyakap siya ng mahigpit.“Salamat,” bulong niya. “Sa pagmamahal mo sa anak ko. Sa katatagan mo. Sa pagiging ilaw sa panahong wala siyang makita.”Umiyak si Klarise, yakap ang biyenan.At sa gitna ng tawanan, luha, at muling pagkilala, sumisikat ang araw sa harap nila—liwanag na nagsasaad ng bagong umaga.Hindi pa tapos ang laban, ngunit buo na ulit ang pamilyang minsang winasak ng isang trahedya.Tahimik ang dalampasigan, at ang mga alon ay tila nagkukuwento ng matatandang pangarap na muling binubuhay. Nakalapag ang mga ilaw sa paligid ng kubo sa tabi ng baybayin—maliliit, dilaw, at
Sa dining area ng Page-Rays residence, tahimik ang lahat habang nag-aalmusal. Si Louie ay nagkukusot ng mata, hawak ang mug ng kape, habang si Klarise ay abalang pinapakain si Luna sa baby chair nito. Sa ilalim ng katahimikan, naroon ang pananabik at kaba—dahil ngayong araw, darating ang kanilang mga magulang upang sabay-sabay na magtungo sa beach resort sa Batangas. Magsasama-sama sa unang pagkakataon mula nang mangyari ang aksidente.“Sigurado ka bang kaya mo na, Louie?” tanong ni Klarise, malumanay pero may halong pag-aalala. “Hindi naman kita pipilitin kung hindi ka pa handa.”Tumingin si Louie sa kanya. “Hindi ko man maalala ang lahat, pero… ayokong palampasin ang kahit isang pagkakataong makasama kayo. Baka doon… mas maintindihan ko pa kung sino ako.”Napangiti si Klarise, ngunit kapansin-pansing nangingilid ang luha sa kanyang mga mata. “Salamat, Louie…”Bago pa siya makasagot, isang mahinang katok ang narinig mula sa pinto. Sunod-sunod na yabag, at maya-maya pa’y narinig ang m
Sa kwarto sa ikalawang palapag, mag-isa si Klarise. Tahimik siyang nag-aayos ng mga pinamiling gamit. Ang liwanag ng lampshade ay malumanay na tumatama sa kanyang mukha—isang mukha ng ina, ng asawa, ng babaeng pilit na bumabangon sa bawat araw na puno ng alaala ngunit walang kasiguruhan kung kailan muling makikilala.Kinuha niya ang isang maliit na baby photo frame. Larawan nila iyon ni Louie at ni Luna, kinuhanan isang buwan bago ang aksidente. Nakangiti silang tatlo. Isang larawang puno ng kasiyahan—ng walang duda, ng isang buong pamilya. Dumampi ang luha sa sulok ng kanyang mata, ngunit agad niya iyong pinunasan.Biglang bumukas ang pinto.Nilingon niya ito, may kaba. At doon niya nakita si Louie, nakatayo sa may siwang ng pintuan, buhat pa rin si Luna na mahimbing nang natutulog.“Gising ka pa pala,” marahang sabi ni Louie.Tumango siya, pilit na ngumiti. “Inaayos ko lang ang gamit ni Luna.”Tahimik na pumasok si Louie, hindi inaalis ang tingin sa kanya. May kakaibang lamig at ini
Tahimik si Louie sa kabilang linya.Hindi niya alam kung ano ang isasagot.Pagkaraan ng ilang segundo, si Klarise na ang lumapit at marahang kinuha ang telepono sa kanya.“Hello po,” wika niya. “Si Dr. Louie po ay nagpapagaling pa. May amnesia po siya mula sa aksidente. Hindi pa siya makakabalik ngayon.”“Oh my God,” saad ng kabilang linya. “We didn’t know. I’m so sorry, Ma’am.”Ngumiti si Klarise, kahit puno ng kaba ang dibdib.“It’s alright. I’ll call again once he’s ready. For now, please cancel any direct appointment and relay to the clients that Dr. Louie is still recovering.”“Yes, Ma’am. Will do.”Pagkababa niya ng telepono, humarap siya kay Louie.“Pasensiya na… pero kailangan mo muna magpahinga. Hindi pa ito ang oras para bumalik sa trabaho.”Tumingin si Louie sa kanya. Walang sabi. Pero sa tingin na iyon… may iba na.Hindi na ito ang tingin ng isang estrangherong may malamig na puso.Ito ang tingin ng isang lalaking nagsisimula nang magtanong kung nasaan ang kanyang puso.At
Tahimik ang umagang iyon sa mansyon ng mga Ray.Sa silid na dating tinutulugan ni Klarise at Louie, tanaw ng araw ang mga kurtinang pinili ni Klarise mismo—puti, may manipis na embroidery ng mga bulaklak. Hindi niya alam kung bakit, pero ngayon lang napansin ni Louie kung gaano kalambot sa mata ang sinag ng araw sa silid na ito.Gumising siya nang maaga, mas maaga kaysa karaniwan. Walang humiling sa kanya na gawin ito. Walang tumawag ng “Love, gising na. May breakfast na.” Wala ang tinig ni Klarise. Wala rin ang yapak ni Luna sa hallway. Ngunit sa di maipaliwanag na dahilan, parang hinahanap ng katawan niya ang mga iyon.Tumayo si Louie at bumaba nang tahimik. Sa may salas, napansin niya ang isang maliit na stuffed toy na naiwan sa gilid ng sofa. Kulay rosas, may mahabang tenga—isang kunehong tila ilang ulit nang nahulog at pinulot. Dinampot niya ito at pinagmasdan.“Luna,” bulong niya.Parang unti-unting umiinit ang dibdib niya. Mula sa likod ng puso niya, may umaalimbukay na hindi n