บทที่ 5

สวีหย่วนถอนหายใจยาว ส่ายหน้าแล้วเอ่ยขึ้น “โรงพิมพ์ของข้า ก็แค่พอประคองตัวไปได้ เดือนหนึ่งหาเงินได้ไม่ถึงห้าตำลึง”

ห้าตำลึงสำหรับชาวบ้านทั่วไป ถือเป็นเงินจำนวนไม่น้อยเลยทีเดียว

แต่สำหรับคนที่ผ่านโลกมามากอย่างสวีหย่วน โดยพื้นฐานแล้วก็ไม่ต่างอะไรกับการปิดกิจการ

โรงพิมพ์ตระกูลสวีก็แค่ประคองตัวไม่ให้ล้มเท่านั้น

“ไม่จริงน่า? ข้าเห็นคนมาอ่านหนังสือที่โรงพิมพ์ทุกวันก็ไม่น้อยเลยนี่? เหตุใดถึงหาเงินไม่ได้?” ลั่วฝานกล่าวอย่างประหลาดใจเล็กน้อย

โรงพิมพ์ตระกูลสวีมีคนมาอ่านหนังสือทุกวันหลายร้อยคน แทบไม่มีที่นั่งว่าง คึกคักขนาดนี้ จะหาเงินไม่ได้ได้อย่างไร

เมื่อเห็นลั่วฝานพูดเช่นนี้ สวีหย่วนก็ยิ้มอย่างขมขื่น “สหายลั่วอาจจะยังไม่ทราบ อำเภอหย่งอันนี้ไม่ได้มีแค่โรงพิมพ์ของข้าเพียงแห่งเดียว เมื่อเดือนที่แล้ว ทางตะวันออกของเมืองก็เพิ่งเปิดโรงพิมพ์ตระกูลเฉียน ไม่เพียงแต่อ่านหนังสือครึ่งราคา ยังแถมน้ำชาอีกด้วย!”

“พวกนักปราชญ์บัณฑิตในเมือง พากันไปอ่านที่โรงตระกูลเฉียนกันหมด ข้าไม่มีทางเลือกอื่น จึงต้องลดราคาตามไปด้วย นี่ไง แค่ค่าน้ำชาทุกวันก็ขาดทุนไปหลายร้อยอีแปะแล้ว”

ลั่วฝานพอได้ฟังแล้ว นี่มันกลยุทธ์ที่ใช้ในการขยายตลาดของพวกนายทุนไม่ใช่หรือ? เริ่มด้วยการลดแลกแจกแถมสารพัดเพื่อบีบคู่แข่งในวงการ พอคู่แข่งล้มละลายหมด ก็ผูกขาดตลาดทั้งหมด จากนั้นก็ขึ้นราคา!

ดูเหมือนว่าเล่ห์เหลี่ยมของพวกนายทุนนี่ จะไม่แบ่งยุคแบ่งสมัยจริงๆ

“แต่มันก็ไม่น่าจะถึงกับขาดทุนนี่นา” ลั่วฝานกล่าวด้วยรอยยิ้ม

สวีหย่วนจิบชาหนึ่งอึก ยิ้มอย่างจนใจ แล้ววิเคราะห์ให้ลั่วฝานฟัง “ในโรงพิมพ์ส่วนใหญ่เป็นหนังสืออ่านเล่น หนังสือแต่ละเล่มมีหนึ่งถึงสองหมื่นตัวอักษร ต้องใช้คนหนึ่งคนคัดลอกถึงห้าวันจึงจะเสร็จ ในระหว่างนั้นห้ามมีข้อผิดพลาดแม้แต่น้อย ค่าจ้างวันละสามสิบเหวิน หนังสือเล่มหนึ่งแค่ค่าคัดลอกก็ปาเข้าไปหนึ่งร้อยห้าสิบเหวินแล้ว ยังไม่รวมค่ากระดาษและหมึก เดิมทีก็พอจะทำกำไรได้บ้าง แต่พอตระกูลเฉียนทำเช่นนี้ ข้าก็ทำได้แค่ลดราคาตาม”

เรื่องกระดาษยังพอว่า แต่ค่าแรงในการคัดลอกนี่มันสูงเกินไปจริงๆ กินส่วนแบ่งต้นทุนไปถึงหกส่วน

ลั่วฝานเอ่ยถาม “ในเมื่อจ้างคนคัดลอกมันช้าขนาดนี้ เหตุใดไม่ใช้การพิมพ์เล่า? แบบนั้นไม่เร็วกว่าหรือ?”

วิชาการพิมพ์เป็นหนึ่งในสี่สิ่งประดิษฐ์ที่ยิ่งใหญ่ของประเทศหัวเซี่ย ก่อนราชวงศ์ถัง ส่วนใหญ่ต้องอาศัยการคัดลอกหนังสือด้วยมือ ไม่เพียงแต่เสียเวลาและเปลืองแรง ยังเกิดข้อผิดพลาดได้ง่าย กระดาษหนึ่งแผ่น หากเขียนผิดแม้แต่ตัวเดียว กระดาษทั้งแผ่นก็ต้องทิ้งไป

ในสมัยราชวงศ์ถัง มีคนคิดค้นการพิมพ์ด้วยแม่พิมพ์แกะสลัก หลักการของมันคล้ายกับการประทับตราขนาดใหญ่ เพียงแค่จุ่มหมึก แล้วใช้กระดาษขาวทาบลงไปเบาๆ ตัวอักษรก็จะประทับลงบนกระดาษ

พอถึงสมัยราชวงศ์ซ่ง หลังจากที่ปี้เซิงได้ทำการปรับปรุง ก็มีการพิมพ์แบบตัวพิมพ์เคลื่อนที่ขึ้นมา ทำให้ไม่จำเป็นต้องแกะสลักแม่พิมพ์เฉพาะ เพียงแค่นำตัวอักษรที่แกะสลักไว้ล่วงหน้ามาเรียงต่อกันเป็นบทความก็ใช้ได้แล้ว

“วิชาการพิมพ์หรือ?” สวีหย่วนทำหน้างงงวย

“ท่านไม่รู้ด้วยซ้ำว่าวิชาการพิมพ์คืออะไร?” ลั่วฝานแสดงสีหน้าตกตะลึง

ยุคต้าเซิ่งนี่มันล้าหลังเกินไปแล้วกระมัง?

ลั่วฝานอธิบายด้วยภาษาที่เข้าใจง่าย “ท่านน่าจะรู้จักตราประทับใช่หรือไม่?”

สวีหย่วนพยักหน้า “รู้สิ นี่มันเกี่ยวอะไรกับวิชาการพิมพ์?”

ลั่วฝานยิ้มพลางเอ่ยขึ้น “ท่านลองคิดดู ตราประทับยังประทับตัวอักษรลงบนกระดาษได้ เหตุใดบทความจะทำไม่ได้ล่ะ?”

สวีหย่วนเป็นคนฉลาดอยู่แล้ว พอได้ยินลั่วฝานพูดชี้แนะเช่นนี้ ก็พลันเข้าใจในทันที

เขาอดไม่ได้ที่จะปรบมือร้องออกมา “จริงด้วย เหตุใดข้าถึงคิดไม่ถึงนะ”

ลั่วฝานอดไม่ได้ที่จะยิ้ม ถ้าท่านคิดได้ แล้วจะเหลืออะไรให้ข้าทำล่ะ

สวีหย่วนจัดหาช่างฝีมือที่ชำนาญงานมาให้ลั่วฝานหลายคน และให้เงินเขามาอีกก้อนหนึ่ง ให้เขารับผิดชอบในการทำแม่พิมพ์แกะสลัก

แม้ว่าลั่วฝานจะไม่เคยสัมผัสกับแม่พิมพ์แกะสลักมาก่อน แต่สำหรับนักเรียนหัวกะทิอย่างเขาแล้ว มันไม่ใช่เรื่องยากอะไร ก็แค่การแกะสลักตัวอักษรกลับด้านบนแผ่นไม้มิใช่หรือ

ลั่วฝานเลือกใช้ไม้สนที่มีเนื้อละเอียด ความอ่อนแข็งกำลังพอดี ให้ช่างไม้ขัดถูซ้ำๆ จนแผ่นไม้เรียบเนียน ใช้แป้งเปียกเคี่ยวจนเป็นกาว จากนั้นหยิบกระดาษแผ่นหนึ่งออกมา แล้วเขียนบทสวด ‘หฤทัยสูตร’ บทหนึ่งลงไป

สาเหตุที่ลั่วฝานเลือกแกะสลักบทสวดหฤทัยสูตร ก็เพราะในยุคต้าเซิ่ง ศาสนาพุทธรุ่งเรืองมาก ชาวบ้านทั่วไปมักจะซื้อบทสวดหฤทัยสูตรเก็บไว้ที่บ้านทุกปี

เพื่ออธิษฐานขอความสงบสุข

ดังนั้นบทสวดหฤทัยสูตรจึงขายดีกว่าหนังสือทั่วไป

‘หฤทัยสูตร’ มีความยาวทั้งสิ้นสามร้อยกว่าตัวอักษร ใช้กาวเขียนหฤทัยสูตรลงบนกระดาษ จากนั้นก็แปะกลับด้านลงบนแผ่นไม้ รอจนกาวแห้งสนิท ก็ใช้มือถูเอากระดาษบนแผ่นไม้ออก ตัวอักษรก็จะติดอยู่บนแผ่นไม้

จากนั้นทาน้ำมันทับอีกชั้นหนึ่ง ตัวอักษรบนแผ่นไม้ก็จะปรากฏชัดเจน

เมื่อเห็นขั้นตอนการทำงานของลั่วฝาน สวีหย่วนก็รู้สึกเหมือนได้เปิดโลกทัศน์ “วิธีนี้ยอดเยี่ยมยิ่งนัก!”

“ขั้นต่อไป ให้ช่างแกะสลัก แกะสลักตามรอยตัวอักษรบนแผ่นไม้ ขั้นตอนนี้ห้ามเกิดข้อผิดพลาดใดๆ ทั้งสิ้น แค่แกะผิดตัวเดียว แม่พิมพ์ทั้งแผ่นก็ต้องทิ้ง”

พูดจบ ลั่วฝานก็ให้ช่างแกะสลักผู้ชำนาญงานลงมือแกะสลัก

“สรรพสิ่งคือความว่างเปล่า!” ช่วงแรกๆ ก็แกะสลักได้ค่อนข้างดี แต่เพราะตัวอักษรมีมากเกินไป ประกอบกับความตื่นเต้น ช่างแกะสลักจึงแกะพลาดไปตัวหนึ่ง

ลั่วฝานส่ายหน้าทันที “ตรงนี้ผิดไปตัวหนึ่ง ต้องเริ่มใหม่ทั้งหมด”

“ก็แค่ผิดไปตัวเดียว ไม่ได้เสียหายอะไรมากมาย แกะมาตั้งเยอะแล้ว โยนทิ้งก็เสียดายแย่” ช่างแกะสลักกล่าวอย่างไม่เข้าใจ

ก็แค่ผิดไปตัวสองตัวไม่ใช่หรือ? ปกติเวลาคัดลอกหนังสือ ก็มีเขียนผิดบ้างอยู่แล้ว อีกอย่างบทสวดนี้ส่วนใหญ่ก็ขายให้ชาวบ้านที่อ่านหนังสือไม่ออก ผิดแล้วก็ผิดไปสิ

ลั่วฝานสีหน้าเคร่งขรึม เขาเดินตรงไปหาช่างแกะสลัก แย่งแม่พิมพ์ในมือเขามา โยนลงพื้นแล้วเหยียบจนหักเป็นสองท่อน

“ข้าจะพูดอีกครั้ง ห้ามผิดแม้แต่ตัวอักษรเดียว มิฉะนั้น ค่าจ้างของเจ้าวันนี้ พวกเราจะไม่จ่าย”

พอลั่วฝานพูดเช่นนี้ ช่างแกะสลักก็ร้อนรนขึ้นมาทันที ไม่กล้าละเลยอีกต่อไป

สวีหย่วนเห็นดังนั้น ก็กล่าวกับช่างแกะสลัก “นายช่าง ท่านอย่าเพิ่งรำคาญไปเลย ขอเพียงทำแม่พิมพ์นี้ให้เสร็จ ข้าจะให้เงินท่านหนึ่งตำลึง แต่ท่านต้องแกะสลักทุกตัวอักษรอย่างประณีตบรรจง ห้ามมีตำหนิแม้แต่น้อย”

ในที่สุดเขาก็เข้าใจแล้ว นี่มันก็เหมือนกับตราประทับอันใหญ่นั่นเอง

ขอเพียงทำแม่พิมพ์นี้ออกมาได้ ต่อไปก็สามารถนำมาใช้ซ้ำได้ตลอด

ถึงตอนนั้น เพียงแค่ป้ายหมึกลงบนแม่พิมพ์ เอาแผ่นกระดาษขาวมาทาบไว้ กดลงไป ตัวอักษรก็จะประทับลงบนกระดาษขาวแล้ว

“สหายลั่ว ช่างเป็นความคิดที่ยอดเยี่ยมจริงๆ!”

เมื่อสวีหย่วนเอ่ยปาก ช่างแกะสลักก็ตั้งใจทำงานขึ้นมาทันที ทำแม่พิมพ์อันเดียวได้เงินหนึ่งตำลึง นี่มันทำเงินได้มากกว่าการแกะสลักตราประทับทั่วไปเสียอีก

สวีหย่วนรู้ดีถึงมูลค่าของแม่พิมพ์นี้ เขาไม่กล้าละเลยแม้แต่วันเดียว คอยกำกับดูแลช่างแกะสลักตลอดเวลา หลังจากเสียแผ่นไม้ไปหลายแผ่น ในที่สุดก็แกะสลักแม่พิมพ์ที่สมบูรณ์แบบไร้ที่ติออกมาได้

ลั่วฝานป้ายหมึกลงบนแม่พิมพ์อย่างระมัดระวัง จากนั้นใช้กระดาษฟางสีเหลืองอ่อนๆ กดทับลงไปเบาๆ

พอยกกระดาษฟางขึ้น เนื้อหาบนแม่พิมพ์ก็ประทับลงบนกระดาษอย่างชัดเจน

“สำเร็จแล้ว?”

สวีหย่วนตื่นเต้นมาก “การคัดลอกด้วยมือไม่เพียงแต่เสียเวลา ราคาก็ยังแพงอีกด้วย ที่ผ่านมาขอแค่ไม่ผิดพลาดมากจนเกินไป ก็แค่ขูดลบตัวที่ผิดออก แล้วเขียนต่อก็ได้ แต่ตัวอักษรที่แกะสลักออกมานี้ ลายมือเป็นระเบียบเรียบร้อยสวยงาม ไม่มีทางเกิดข้อผิดพลาดใดๆ ทั้งสิ้น”

“แม่พิมพ์ชุดนี้ ยังสามารถใช้ได้อีกนานเลย” ลั่วฝานยิ้ม

“ใช่แล้ว” สวีหย่วนยิ้มจนตาหยี

“ในยุคต้าเซิ่ง คนที่อ่านออกเขียนได้มีไม่มาก คนที่ลายมือสวยงามยิ่งมีน้อยเข้าไปใหญ่ ปกติพวกคนคัดลอกหนังสือที่จ้างไว้ ไม่เพียงแต่ค่าจ้างแพง ยังต้องคอยดูแลปรนเปรอด้วยอาหารดีๆ ทุกวัน อย่างบทสวดหฤทัยสูตรนี่เล่มหนึ่งก็ราคาร้อยห้าสิบเหวินแล้ว แค่ค่าจ้างคนคัดลอกก็ปาเข้าไปแปดสิบเหวิน! หักค่ากระดาษ ค่าขนส่ง ค่าจัดเก็บ ค่าใช้จ่ายจิปาถะอีก ข้าก็ได้กำไรแค่เศษเงิน”

“พอมีวิชาการพิมพ์นี้ ต้นทุนการผลิตหนังสือก็จะลดลงอย่างมาก ขอเพียงเทคโนโลยีนี้ไม่รั่วไหลออกไป อีกไม่นานโรงพิมพ์ตระกูลสวี ก็จะกลายเป็นโรงพิมพ์ที่ใหญ่ที่สุดในอำเภอหย่งอันได้”

เมื่อพูดถึงตรงนี้ ดวงตาสองข้างของสวีหย่วนก็เป็นประกาย เขามองลั่วฝานราวกับมองเห็นผู้ช่วยชีวิต “สหายลั่ว ท่านช่วยข้าทำกระดาษเยื่อไผ่ ข้าก็ซาบซึ้งใจอย่างยิ่งแล้ว ตอนนี้ยังบอกเรื่องวิชาการพิมพ์นี้ให้ข้าอีก เป็นผู้มีพระคุณของข้าสวีหย่วนจริงๆ ”

ลั่วฝานยิ้มจางๆ “เมื่อวานข้าเกือบจะอดตายอยู่แล้ว เถ้าแก่สวีไว้วางใจข้า ให้ข้าได้กินอิ่มท้อง นี่ก็ถือเป็นการตอบแทนเถ้าแก่สวี”

ลั่วฝานไม่ชอบติดหนี้บุญคุณใคร ประกอบกับสวีหย่วนก็เป็นคนดีซื่อสัตย์คนหนึ่ง ลั่วฝานก็ไม่อยากเห็นเขาถูกคนอื่นรังแก

“วิชาการพิมพ์นี้เพียงพอที่จะเปลี่ยนแปลงการสืบทอดวัฒนธรรมของยุคต้าเซิ่ง แม้กระทั่งเปลี่ยนแปลงประวัติศาสตร์ทั้งหมดของยุคต้าเซิ่งได้เลยทีเดียว ต่อให้มีเงินมากแค่ไหนก็ไม่สามารถประเมินค่าของมันได้ จากนี้ไป กำไรสองส่วนของโรงพิมพ์ตระกูลสวีนี้ ข้าจะแบ่งให้ท่าน”

สวีหย่วนกล่าวอย่างจริงจัง

เมื่อได้ยินดังนั้น ลั่วฝานก็ดีใจอย่างมาก วิชาการพิมพ์สามารถลดต้นทุนของหนังสือลงได้อย่างมหาศาล ถึงเวลานั้น หนังสือก็จะสามารถแพร่หลายไปสู่บ้านของชาวบ้านธรรมดาได้

เขาก็ถือว่าได้ทำเรื่องยิ่งใหญ่ที่ช่วยผลักดันประวัติศาสตร์ไปโดยไม่รู้ตัว

ลั่วฝานยิ้มพลางเอ่ยขึ้น “ในเมื่อเป็นเช่นนี้ ข้าก็ขอน้อมรับไว้โดยไม่เกรงใจแล้ว”

ลั่วฝานในชาติก่อนเป็นหนอนหนังสือ และมีความจำดีเลิศ อ่านผ่านตาก็ไม่ลืม ในหัวของเขามีหนังสือดีๆ ซ่อนอยู่ไม่น้อย ต่อไปหากเขียนมันออกมา ใช้วิชาการพิมพ์ผลิตเป็นหนังสือ จะต้องขายดีเป็นเทน้ำเทท่าแน่นอน

“เอ่อ” ลั่วฝานยิ้มอย่างเขินอาย

“สหายลั่วมีอะไรก็พูดมาตรงๆ เถอะ” สวีหย่วนหัวเราะอย่างสดใส

“ขอยืมเงินสักสิบตำลึงได้หรือไม่” ลั่วฝานกล่าว

เงินที่สวีหย่วนให้เขาก่อนหน้านี้ เอาไปซื้อวัสดุหมดแล้ว เขาคิดว่าจะเอาเงินไปใช้หนี้เลย จะได้ไม่ต้องโดนคนมาตามทวงหนี้อยู่ทุกวัน