Anong Mga Aral Ang Makukuha Mula Sa Tungkung Langit Na Nauugnay Sa Buhay?

Tuwing nababanggit ang ‘Tungkung Langit at Alunsina’, tumitibok talaga ang isip ko sa mga malalim na tema nito. Sa unang tingin, malinaw ang tema ng paglikha at kosmolohiya—ang pagkakabuo ng mundo mula sa ugnayan ng kalangitan at dagat, ng mga puwersang magkaiba pero magkatuwang. Para sa akin, importante na tandaan na hindi lang ito kwento ng mga diyos; mga paraan din ito ng mga sinaunang tao para ipaliwanag kung bakit umiiral ang mga bagay na nakikita nila, mula sa pag-ulan hanggang sa paglitaw ng mga isla. Malalim din ang tema ng relasyon: pagmamahalan, tampuhan, at kung paano ang kayabangan o pag-aalsa ay may kahihinatnan. Nakikita ko rito aral ukol sa balanse—kapag nasira ang pagkakaunawaan, nagkakaroon ng kaguluhan sa mundo. Sa parehong oras, may elemento ng respeto sa kalikasan: ang dagat at langit ay hindi lang background, sila mismo ang karakter na may sariling loob. Sa huli, ang alamat ay nagtuturo ng pananaw na ang daigdig at tao ay produkto ng masalimuot na damdamin at aksyon—isang paalala na ang ating mga relasyon ay may direktang epekto sa paligid natin.

Maraming tao ang hindi alam, ngunit ang Tungkung Langit ay higit pa sa isang simpleng alamat. Sa kabila ng kanyang pagiging bahagi ng mga kwentong bayan, siya ay nagsisilbing simbolo ng ating pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Isipin mo ang bawat salin ng kwento mula sa mga ninuno natin—ang masalimuot na mundo ng mga diyos at diyosa, ang mga tagumpay at pagkatalo, lahat ng ito ay hindi lamang nakakaaliw, kundi nagbibigay liwanag din sa ating mga pinagmulan. Sa Tungkung Langit, natutunghayan natin ang diwa ng pagkakaisa at pakikipagtulungan, na mahalaga sa ating kasaysayan. Sa mga beses na nagtatampisaw ako sa mga kwentong ganito nang mga bata pa ako, madalas kong naiisip ang mga aral na dala nito. Totoong mahirap kalimutan ang mga karakter na para bang kilala ko ata sa kanilang mga kwento. Ang mga bahagi ng buhay ni Tungkung Langit, na puno ng pagsubok at mga diskarte, ay nagbibigay ng inspirasyon sa atin na ipagpatuloy ang ating laban, sa kabila ng mga pagsubok na ating hinaharap. Kaya’t habang binabaybay natin ang ating mga kwento, nahuhubog ang ating pagkakakilanlan at mapagtanto ang ating mas malalim na pinagmulan. Higit pa sa isang kwento, ang Tungkung Langit ayitang simbolo ng ating bisyon at mga hangarin bilang isang nasyon. Tunay na nakakaengganyo na talakayin ito sa mga kaibigan—sa bawat pag-akda o bagong bersyon, nabubuo ang ating kolektibong alaala. Sinasalamin nito ang mga tradisyon at kulturang mga Pilipino na mahigpit na nakapaloob sa ating mga puso. Ang halaga ng Tungkung Langit sa ating pambansang pagkakakilanlan ay isang paalala na ang mga kwento at tradisyon ay hindi lamang para sa nakaraan, kundi ito rin ay nagsisilbing gabay sa ating hinaharap.

Nakakatuwa kasi ang dami talagang bersyon ng ‘‘Tungkung Langit at Alunsina’’ na umiikot sa mga baryo at aklat-bayan. Sa bersyong paborito kong narinig mula sa isang matandang mangingisda, nagkaroon sila ng matinding pagtatalo na humantong sa pagkakahiwalay ng mag-asawa — si Alunsina ay umakyat sa kalangitan at si Tungkung Langit ay naiwan sa lupa. Dahil sa pag-alis ni Alunsina, siya raw ang lumikha ng mga bituin, buwan, at araw para hindi malungkot ang kalangitan; si Tungkung Langit naman ang nag-ayos ng mga bundok at dagat sa mundo. Ang huling eksena sa bersyong iyon ay payak pero malalim: magkalayo sila ngunit pareho silang may tungkulin. Itong paghahati ng mga tungkulin ang nagbibigay-kahulugan sa araw-araw na siklo — dahilan kung bakit may gabi at araw, at bakit ang lupa at langit ay magkalayo ngunit magkakaugnay pa rin. Para sa akin, ang ending na ito ay parang paalala: minsan hindi kailangan ng pagkakasundo para magkaroon ng balanse; sapat na ang paggalang sa bagong gampanin ng bawat isa.

Nakakaintriga yang tanong mo — sobra akong mahilig sa mga alamat kaya istoryahin kita nang medyo detalyado. Sa totoo lang, wala akong nakikitang mainstream na pelikula na may exactong pamagat na 'Tungkung Langit at Alunsina' na lumabas sa commercial cinemas ng Pilipinas. Ang kwento nina 'Tungkung Langit' at 'Alunsina' ay mas kilala bilang bahagi ng oral tradition sa Visayas, at madalas itong makikita sa mga aklat ng alamat, kurikulum sa lokal na literatura, at mga pagtatanghal ng mga cultural groups. Maraming pagkakataon na ang mga elemento ng kuwentong ito ay na-adapt sa maikling dula, puppet shows, o short films na ipinapalabas sa festivals o inilalagay sa YouTube at sa mga opisyal na archive ng mga university cultural centers. Personal, nakakita ako ng ilang short animasyon at reading videos na gumamit ng bersyon ng kuwento — hindi commercial feature-length films, pero nakakatuwang pinapangalagaan ang alamat. Sana balang-araw may mas malaking film adaptation na bibigyan ng malasakit ang cultural context at mga detalye ng mitolohiya.

Naku, tuwang-tuwa talaga ako kapag nakikita kong buhay pa rin ang mga kuwentong-bayan — at 'yung kilalang mag-asawang mito na 'Tungkung Langit' at 'Alunsina' ay madalas na kasama sa mga koleksiyon ng mga alamat ng Visayas. Madaling puntahan ang mga malalaking online archive para sa orihinal o lumang mga pagsasalin: subukan ang Internet Archive at Google Books, dahil marami silang digitized versions ng mga aklat na naglalaman ng mga Visayan myths. Hanapin ang compilations nina Damiana L. Eugenio — madalas niyang inilalagay ang mga regional myths sa kaniyang serye na 'Philippine Folk Literature: The Myths'. May mga older collectors din tulad ni Dean S. Fansler na nag-document ng mga kuwento noong early 20th century, at madalas available ang mga iyon sa public domain. Kung mas gusto mo ng physical copy, tingnan ang mga university libraries (halimbawa sa mga koleksyon ng Filipino folklore), lokal na museo, o secondhand bookstores sa Cebu at Iloilo; maraming lokal na publisher rin ang naglalabas ng retellings o annotated editions. Sa huli, enjoy mo ring ikumpara ang iba’t ibang bersyon—iba-iba ang detalye ng 'Tungkung Langit' at 'Alunsina' depende sa lalawigan—at ramdam mo talaga ang texture ng kulturang Bisaya kapag nabasa mo ang iba't ibang variant.

Tuwing naiisip ko ang alamat nina Tungkung Langit at Alunsina, para akong bumabalik sa isang napakalawak at maalamat na simula ng mundo. Ayon sa mga bersyon mula sa mga katutubong Bisaya, ang setting ay hindi ordinaryong panahon — ito ay ang kosmogonikong panahon, ang panahon bago pa man nagkaroon ng lupa, dagat, at tao. Dito naglalagi sina Tungkung Langit sa kalangitan at si Alunsina sa ibaba, at sa kanilang pagtatalo at pagsasama ipinanganak ang mga isla, alon, at maging ang mga bituin sa kalangitan. May iba't ibang bersyon ng kuwento: sa ilan, si Alunsina ang makapangyarihang diwata ng dagat habang si Tungkung Langit naman ang diyos ng kalangitan; sa iba, mas komplikado ang kanilang relasyon at ang resulta ng sigalot nila ang siyang humubog sa pisikal na mundo. Madalas ding ituring ang kuwentong ito bilang bahagi ng mas malaking epiko tulad ng 'Hinilawod', kaya malinaw na oral tradition ang pinagmulan at pre-kolonyal na setting ng nobela at alamat. Sa madaling salita: hindi ito timeline na sinusukat ng taon kundi isang mitolohikal na panahon — ang 'no-time' ng paglikha, at ang eksena ay ang sinaunang mga karagatan at langit ng arkipelago. Tapos palagi akong natatangay sa imahe ng dagat at kalangitan na naglalaban at sabay namang lumilikha.

Nakakatuwang isipin na may mga kwento sa Pilipinas na walang iisang may-akda — ganoon ang sitwasyon ng ‘Tungkung Langit at Alunsina’. Ito ay bahagi ng ating oral tradition, isang lumang alamat mula sa Visayas na paulit-ulit na isina-kwento ng mga ninuno at nag-iiba-iba depende sa nagkukwento. Personal, na-excite ako noong unang beses kong nabasa ang iba’t ibang bersyon: may mga detalye na nagbabago—kung paano nagtagpo sina Tungkung Langit at Alunsina, at kung paano nabuo ang mundo. Maraming manunulat at folklorist ang nagtipon at nag-retell ng kwentong ito; kilala sa mga nag-compile ng mga alamat ang pangalan ni Damiana L. Eugenio, pati na rin ang mga pag-aaral ni F. Landa Jocano tungkol sa mitolohiya. Pero hindi mo masasabing may isang orihinal na may-akda—ito ay kolektibong likha ng maraming salinlahi ng mang-aawit at tagapagsalaysay. Kaya kapag tinatanong kung sino ang may-akda, lagi kong sinasabi na ito ang atin: produkto ng bayan, lumang alamat na nabuhay dahil sa bibig ng mga tao. Binibigay nito sa akin ang kakaibang pakiramdam ng koneksyon sa nakaraan, at nagpapasigla sa imahinasyon tuwing gabi ng kwentuhan.

Naku, kapag pinag-uusapan ang pinakagandang edisyon ng ‘Tungkung Langit at Alunsina’, hindi ako makapili nang basta-basta dahil iba-iba ang hanay ng pangangailangan ko bilang mambabasa. Para sa koleksyon ko, ang pabor ko ay ang hardcover na may malalaking full-color illustrations at malalapad na footnotes. Gustung-gusto ko kapag ang mga larawan ay hindi lang pandekorasyon kundi tumutulong magbigay-buhay sa eksena—ang galaw ng hangin, ang ekspresyon ng mga diyos at diyosa—at may kasamang maikling paliwanag tungkol sa mga simbolo at lokal na tradisyon. Bukod diyan, mataas ang tingin ko sa edisyon na may kasamang iba't ibang bersyon ng kwento sa huling bahagi ng libro: Visayan variant, Tagalog summary, at konting modernong salin. Nakakatulong ito lalo na kapag gusto kong tuklasin kung paano nagbago ang mitong ito sa paglipas ng panahon. Sa totoo lang, ang pinakamaganda para sa akin ay yung nagtataglay ng balanseng timpla—magandang presentasyon para sa mata at sapat na konteksto para sa utak.