ที่ไหนอ่านนวนิยาย บรรณาการ แปลไทย

คนที่เริ่มอ่านนิยายไทยบนเว็บบอร์ดมานานคงเคยเห็นชื่อเรื่อง 'สามีบรรณาการ' โผล่มาบ่อย ๆ จนอยากรู้ว่าผู้เขียนคือใคร — ผู้แต่งของนิยายเล่มนี้คือจางหลิง (Zhang Ling) ซึ่งเป็นนักเขียนที่โด่งดังจากการผสมผสานโทนโรแมนติกกับการเมืองในแบบที่จับใจคนอ่านได้ง่ายๆ ฉันเองชอบวิธีที่จางหลิงวางโครงเรื่องให้ตัวละครหลักต้องเผชิญภารกิจและความขัดแย้ง ทำให้ฉากรักไม่ใช่แค่หวานแต่ยังเต็มไปด้วยน้ำหนักทางอารมณ์ หลายฉากใน 'สามีบรรณาการ' มีทั้งความอ่อนหวานและความจริงจังที่ทำให้ผู้อ่านคาดเดาไม่ได้ว่าเรื่องจะไปจบแบบไหน อธิบายสั้นๆ คือสำนวนของจางหลิงอ่านลื่นและมีจังหวะที่เหมาะสมกับการแปล ทำให้เวอร์ชันที่เป็นที่นิยมในกลุ่มผู้อ่านไทยได้รับการพูดถึงมากพอสมควร

ข้อมูลเกี่ยวกับฉบับแปลไทยของ 'สามีบรรณาการ' จริง ๆ แล้วมักจะขึ้นอยู่กับว่ามีลิขสิทธิ์ไทยหรือเป็นฉบับแปลแฟนทรานส์เลตกันแน่ มากกว่าที่คิดในตอนแรก ผมสังเกตเห็นว่าถ้ามีการออกแบบทางการ จะพบชื่อสำนักพิมพ์ชัดเจนบนหน้าปกและคำนำ พร้อมหมายเลข ISBN ซึ่งร้านหนังสือใหญ่ ๆ อย่าง SE-ED, Naiin, B2S หรือร้านออนไลน์อย่าง Meb และ Ookbee มักจะรับเข้ามาขายเหมือนกับครั้งที่สำนักพิมพ์ไทยนำ 'Re:Zero' เข้ามาจัดจำหน่ายอย่างเป็นทางการ นักอ่านจึงสามารถเช็กจากหน้าโปรดักต์ของร้านเหล่านั้นเพื่อยืนยัน ถ้าอยากได้อย่างแน่นอน ให้มองหาแถบคำนำที่ระบุชื่อผู้แปลและสำนักพิมพ์ รวมถึงหมายเลข ISBN ถ้ามีการพิมพ์จริงก็จะมีรายละเอียดพวกนี้ครบ ซึ่งวิธีนี้ช่วยแยกแยะระหว่างฉบับลิขสิทธิ์กับฉบับที่เป็นการแปลเผยแพร่กันเองได้ดี พอเจอข้อมูลครบแล้วก็สบายใจได้ว่าซื้อฉบับเป็นทางการแน่นอน

ถ้าพูดถึง 'บรรณาการ' แล้วล่ะก็ นี่เป็นหนึ่งในนวนิยายที่ทำให้ต้องหยุดคิดหลายต่อหลายครั้งระหว่างอ่าน เรื่องนี้ไม่ใช่แค่การเล่าเรื่องแบบตรงไปตรงมา แต่เต็มไปด้วยสัญลักษณ์และการตีความชั้นดี ที่สำคัญคือภาษาที่ใช้เขียนนั้นสวยงามและกินใจมาก ๆ ตัวเรื่องพูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับหนังสือในมุมที่เราไม่ค่อยได้เห็นบ่อยนัก มันมีทั้งความอบอุ่นและความเจ็บปวดปะปนกันไป บางบทตอนอ่านแล้วรู้สึกเหมือนมีใครมาเคาะหัวเราเบา ๆ แล้วบอกว่า 'ชีวิตก็เป็นแบบนี้แหละ' ถ้าใครชอบงานแนว Literary Fiction ที่มีลีลาการเขียนเป็นเอกลักษณ์และเนื้อหาลึกซึ้ง นี่คือหนังสือที่ตอบโจทย์แน่นอน แต่ต้องบอกก่อนว่านี่ไม่ใช่หนังสือที่อ่านแล้วสบายใจตลอดเวลา มันมีบางบทที่หนักและทิ้งคำถามไว้ในใจ reader แต่สำหรับคนที่ชอบงานแบบท้าทายความคิด นี่คือหนังสือที่ควรค่าแก่การหยิบขึ้นมาอ่านจริง ๆ

ความแตกต่างระหว่างนวนิยาย 'บรรณาการ' และละครเวอร์ชันนั้นชัดเจนในแง่ของประสบการณ์ที่ผู้เสพได้รับ ตัวละครในหนังสือมักถูกวาดให้มีความลึกทางจิตวิทยามากกว่า เพราะนักอ่านมีเวลาไตร่ตรองและจินตนาการไปกับรายละเอียดที่作者ค่อยๆ เผยออกมา เช่น ความขัดแย้งภายในของตัวเอกที่ถูกถ่ายทอดผ่านการเล่าเรื่องแบบ stream of consciousness ไม่เหมือนกับละครที่มักต้องย่นย่อให้กระทัดรัดเพื่อความสนุก อีกจุดที่สังเกตได้คือบรรยากาศ ในนวนิยาย เราได้สัมผัสกลิ่นอายของยุคสมัยผ่านคำบรรยายที่ละเอียดอ่อน ส่วนละครแม้จะสร้าง production design ได้สวยงาม แต่ก็ต้องยอมตัดบางองค์ประกอบเพื่อเร่งจังหวะการเล่าเรื่อง บางฉากที่ในหนังสือรู้สึกเหมือนเวลาเคลื่อนช้าๆ พอเป็นละครกลับดูเร่งรีบเกินไป จนบางทีความรู้สึก 'อึมครึม' แบบที่ผู้เขียนตั้งใจไว้ก็หายไป

ช่วงที่อ่าน 'บรรณาการ' จบลง ทิ้งความรู้สึกเหมือนโลกทั้งใบถูกสั่นสะเทือน นวนิยายเรื่องนี้ของตำนานอย่าง Ursula K. Le Guin ไม่ได้เขียนขึ้นเพื่อให้มีภาคต่อ เพราะแก่นเรื่องเกี่ยวกับการเผชิญหน้ากับ 'อื่น' ที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิงจบลงอย่างสมบูรณ์ในตัวเองแล้ว มีคนเคยถามผู้เขียนเกี่ยวกับแนวคิดนี้ เธอตอบอย่างชาญฉลาดว่า 'บางเรื่องควรจบที่จุดสูงสุด' การที่เราอยากรู้ว่าเกิดอะไรขึ้นต่อไปหลังจากพิธีกรรมสุดท้าย มันอาจทำลายความลึกลับที่ตัวเรื่องสร้างขึ้น เหมือนตอนจบของ '1984' ที่ไม่ต้องการภาคต่อเหมือนกัน เพราะพลังของมันอยู่ที่การทิ้งคำถามไว้ในใจผู้อ่าน ถ้าอยากพบบรรยากาศคล้ายๆ กัน ลองอ่าน 'The Left Hand of Darkness' ของ Le Guin เอง ที่พูดถึงการติดต่อระหว่างอารยธรรมต่างดาวด้วยมุมมองใหม่ แต่ไม่ใช่ภาคต่อจริงๆ แค่เป็นส่วนหนึ่งของจักรวาล Hainish Cycle เท่านั้น

แฟนฟิคแนวสามีบรรณาการเป็นหมวดที่ผสมทั้งความหวานกับการเมืองเข้าด้วยกันอย่างลงตัว และฉันมักติดตามแนวนี้เพราะมันให้ทั้งแรงขบคิดและความอบอุ่นในคราวเดียว โครงเรื่องยอดฮิตที่เห็นบ่อยคือการแต่งงานตามสัญญา/ข้อตกลง: ผู้หญิงหรือผู้ชายถูกส่งมาเป็น 'บรรณาการ' เพื่อแลกกับสันติภาพหรือผลประโยชน์ทางการเมือง แล้วความสัมพันธ์ค่อยๆ พัฒนาเป็นความรักแบบค่อยเป็นค่อยไป การยึดติดกับการเมืองหรือครอบครัวทำให้เนื้อเรื่องมีชั้นเชิง บางเรื่องผสม 'enemies-to-lovers' อย่างลงตัว จนฉันอินไปกับการพัฒนาบทพูดและความตั้งใจของตัวละคร อีกแบบหนึ่งที่ฉันชอบคือการเอาแนวสามีบรรณาการไปวางในโลกยุคใหม่หรือสมัยโบราณญี่ปุ่น/จีน ผลลัพธ์แตกต่างสนุก: ยุคโบราณจะเน้นพิธีการ ความเคร่งเคลียดของตระกูล ขณะที่ยุคปัจจุบันเน้นการปรับตัว การเรียนรู้เรื่องการใช้ชีวิตคู่ แนะนำให้ลองอ่านแฟนฟิคที่หยิบประเด็นจิตวิทยาและการเยียวยาจากอดีตมาใช้ เพราะฉันชอบตอนที่ตัวเอกค่อยๆ รื้อกำแพงในใจและเลือกจะเป็นครอบครัวจริงๆ เรื่องแบบนี้ให้ทั้งความฟินและความอบอุ่นใจเมื่อจบบท

แนะนำเรื่องหนึ่งที่ฉันชอบมากในแนวสามีบรรณาการคือ 'The Governor's Reward' เพราะมันบาลานซ์ความปลอดภัยและความอบอุ่นได้ดีจนน่าประทับใจ เนื้อเรื่องเป็นแนวการแต่งงานเชิงการเมืองที่ถูกวางเป็นบรรณาการ แต่ผู้เขียนเล่าแบบให้ความสำคัญกับความยินยอมและความยั่งยืนของความสัมพันธ์มากกว่าฉากเร้าอารมณ์ ใครที่กลัวความรุนแรงหรือบทรุนๆ จะสบายใจได้เพราะเรื่องนี้เน้นค่อยๆ สร้างความเชื่อใจ ระบายอารมณ์ผ่านรายละเอียดเล็กๆ เช่นการเรียนรู้ภาษา การแลกเปลี่ยนของที่มีความหมาย และการดูแลกันในชีวิตประจำวัน ฉันชอบฉากหนึ่งที่ทั้งคู่ต้องตกลงเงื่อนไขก่อนเข้าพิธี ทั้งสองนั่งคุยกันแบบเป็นผู้ใหญ่ มีการกำหนดขอบเขตที่ชัดเจน ทำให้ความสัมพันธ์เติบโตจากการตระหนักรู้ซึ่งกันและกัน เรื่องนี้อ่านสบาย ให้ความรู้สึกเหมือนดูละครประวัติศาสตร์ที่อ่อนโยนและมีมิตรภาพเป็นแกนหลัก เหมาะกับคนที่อยากได้แนวสามีบรรณาการแบบปลอดภัยและไม่หวือหวา

ฉันเคยคิดว่าเครื่องบรรณาการในเรื่องนั้นถูกวางมาเป็นเครื่องเตือนใจที่หนักแน่นและเจ็บปวดเหมือนบทร้องของชุมชนหนึ่งที่ถูกบังคับให้ยอมรับชะตากรรม เมื่อมองจากมุมของการเล่าเรื่อง ผมเห็นว่าผู้เขียนตั้งใจให้มันเป็นสัญลักษณ์ของความทรงจำที่ถูกทำให้เป็นพิธีกรรม: ผู้คนส่งสิ่งของหรือชีวิตเข้าไปแล้วสิ่งนั้นกลายเป็นข้ออ้างให้ระบบยังคงอยู่ต่อไป ไม่ต่างจากฉากใน 'Fullmetal Alchemist' ที่การแลกเปลี่ยนซึ่งดูมีเหตุผลถูกทำให้เห็นว่ามีความสูญเสียทางมนุษย์อยู่เบื้องหลังเสมอ ผู้เขียนจึงไม่ได้ต้องการให้เครื่องเป็นแค่กลไก แต่ต้องการให้ผู้อ่านรู้สึกถึงน้ำหนักของการเสียสละ มันเป็นการเรียกร้องให้ตั้งคำถามว่าเราเสียอะไรไปเมื่อยอมให้พิธีกรรมแบบนี้ดำเนินต่อ ท้ายที่สุด ความหมายของเครื่องบรรณาการสำหรับฉันจึงเป็นสองชั้นพร้อมกัน: เครื่องมือของอำนาจและกระจกสะท้อนความเห็นแก่ตัวของสังคม ซึ่งทำให้ฉันมองฉากที่มันถูกใช้ด้วยอารมณ์ที่ผสมคละ ทั้งโกรธ เสียใจ และเข้าใจในความซับซ้อนของมนุษย์