บทบาทของ ท่านประธาน แตกต่างระหว่างนิยายกับซีรีส์อย่างไร?

เป็นเรื่องน่าสนุกที่ได้มองความต่างจากมุมผู้สร้างและผู้ชมพร้อมกัน เพราะทั้งนิยายและซีรีส์ต่างมีเงื่อนไขของตัวเองซึ่งบังคับให้การเล่าเรื่องเปลี่ยนไป ในฐานะคนอ่านและบางทีก็เป็นคนคิดพล็อต ผมชอบสังเกตว่าการเรียงจังหวะของข้อมูลเปลี่ยนชะตาตัวละครได้อย่างไร นิยายมักปล่อยข้อมูลทีละชิ้น ทำให้ผู้อ่านต้องค่อย ๆ ประกอบชิ้นส่วน ในขณะที่ซีรีส์ต้องให้ร้อยเรียงให้จบในตอนหรือซีซัน เพื่อรักษาแรงดึงดูด ลักษณะนี้เห็นได้ชัดในงานดัดแปลงอย่าง 'The Witcher' ที่ตัวละครบางตัวได้รับฉากเพิ่มเติมหรือเสริมบทเพื่อให้ผู้ชมทีวีเข้าใจปมได้เร็วขึ้น ทั้งด้านบรรยากาศและมุมกล้องยังช่วยสร้างอารมณ์ที่หนังสืออธิบายเป็นคำพูดได้ยาก แต่บางครั้งการย่อหรือเปลี่ยนฉากก็ทำให้รายละเอียดทางจิตวิทยาหรือตรรกะของเรื่องถูกละเลยไป ดังนั้นในฐานะคนนึงที่ชอบทั้งอ่านและดู ผมมักจะชื่นชมงานที่รักษาแก่นของเรื่องไว้ได้ และยอมให้แต่ละสื่อทำหน้าที่ของมัน เช่นให้หนังสือเติมความลึกที่ซีรีส์ต้องย่อไว้ เหมือนทั้งสองกำลังช่วยกันเล่าเรื่องเดียวกันจากมุมมองที่ต่างกัน ซึ่งนั่นแหละคือความสนุกของการเปรียบเทียบ

เคยมีช่วงหนึ่งที่ผมชอบนั่งจมอยู่กับตัวอักษรจนลืมเวลา แล้วค่อยคิดย้อนว่าทำไมการอ่านนิยายกับการดูซีรีส์มันให้ความรู้สึกต่างกันจัง

นวนิยายให้พื้นที่สำหรับความคิดภายในและรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่ทำให้โลกนั้นเป็นของเราได้ เช่นการบรรยายความคิดหรือความทรงจำที่ซับซ้อน ฉากเดียวอาจกินหน้ากระดาษหลายหน้าเพราะต้องการเล่าแรงจูงใจหรือความย้อนแย้งของตัวละคร ซึ่งการอ่านทำให้จิตนาการเติมเต็มภาพเองได้อย่างอิสระ แต่ข้อเสียคือจังหวะช้ากว่าและต้องใช้สมาธิ

ซีรีส์กลับเป็นสื่อที่ใช้ภาพและเสียงเป็นตัวบอกเล่า จังหวะถูกกำหนดด้วยตอนและความยาวซีซัน ทำให้บางครั้งต้องย่อหรือปรับโครงเรื่องเพื่อให้เข้ากับข้อจำกัดด้านเวลาและพลวัตของผู้ชม ผลดีก็คือฉากที่ต้องการอารมณ์ร่วม เช่นดนตรีหรือการแสดงหน้า ต่อยอดความรู้สึกได้ทันที ส่วนที่ขาดไปคือน้ำเสียงภายในที่ละเอียดอ่อนซึ่งหนังสือทำได้ดี ฉะนั้นเมื่อดูการดัดแปลงจาก 'The Handmaid's Tale' เราจะเห็นการขยายย้อนอดีตของตัวละครบางคนให้เป็นซีรีส์ที่มีมิติด้านภาพและสังคมในวงกว้าง ขณะที่นวนิยายเน้นสัมผัสด้านภายในและการใช้ภาษาอย่างเฉียบคม

ท้ายสุดผมมองว่าทั้งสองแบบมีเสน่ห์ต่างกัน: หนังสือให้ความลึกคิด ส่วนซีรีส์ให้ประสบการณ์รวมกลุ่มที่เข้มข้น และการเปรียบเทียบระหว่างทั้งสองช่วยให้เข้าใจศิลปะการเล่าเรื่องมากขึ้นไปอีกชั้นหนึ่ง

ตรงไปตรงมานะ ผมมองความต่างหลัก ๆ ว่าอยู่ที่รายละเอียดกับการนำเสนอ

- นิยายให้ 'พื้นที่ว่าง' ทางความคิด : บรรยายภายใน ทำให้ผู้อ่านเติมจินตนาการเองได้ เหมาะกับการเล่าเนื้อหาที่ละเอียดหรือมีไอเดียเชิงปรัชญา
- ซีรีส์ให้ 'ภาพรวมที่จับต้องได้' : การแสดง ดนตรี การตัดต่อ ทำให้อารมณ์ส่งถึงผู้ชมทันที แต่ต้องควบคุมจังหวะให้เข้ากับตอนและความยาวซีซัน

ตัวอย่างที่ชัดคือ 'Dune' ฉบับภาพยนตร์/ซีรีส์ พื้นที่ของหนังสือเปิดโอกาสให้ผู้อ่านเข้าใจระบบความคิดของตัวละครและแนวคิดทางการเมือง ในขณะที่หน้าจอเลือกฉากและภาพเพื่อสร้างความยิ่งใหญ่ของโลก เรื่องราวจะถูกย่อหรือขยายตามความเหมาะสมของสื่อ ทั้งสองแบบมีข้อดีและข้อจำกัด ต่างคนต่างเติมซึ่งกันและกันเป็นประสบการณ์ที่คุ้มค่าถ้าพร้อมเปิดใจรับทั้งคู่