AKAS 1

XIANELLE

“MAGBALOT-BALOT KA NA NGAYON DIN!”

Bungad ni Manang Coring—Landlady ng apartment na tinitirahan ko.

“Ho?”

“Anong ho? Dalawang araw ka ng hindi nagbabayad ng upa! Ano ka sinuswerte?!”

Kung gaano naman kahirap kumita ng pera, ganu'n naman kabilis ang magsingil ni Manang Coring sa upa.

“Manang Coring, hindi po ba pwedeng maki-usap na muna? Promise, kapag nagkapera ako. Babayaran ko kayo ng buo!”

“Kailan ka naman magkakapera, ah? Aber? Kahit maghapon kang maglako ng kung anu-ano sa kalye hindi mo ako mababayaran!”

“Manang Coring, ngayon lang po ako na huli ng bayad sa inyo. Sige na naman na ho, kahit bigyan niyo ako ng isang linggo, pangako magbabayad na ako.”

Tinaasan ako nito ng kilay at na meywang. “Hindi! Kung hindi ka makakabayad hangang mamayang alas-singko, aba'y magbalot-balot ka na dahil marami ang gustong kumuha ng apartment mo na kayang magbayad sa oras!”

“Alam niyo naman ho ang sitwasyon ko, Manang Coring, intindihin niyo naman ako. Wala akong malilipatan, sige na naman ho.”

“Wala akong magagawa sa sitwasyon mo! Ang sa akin, intindihin mo na tatlong apo ang pinag-aaral ko sa kolehiyo at isang high school. Alam mo naman na ito lang ang hanap-buhay ko, ililibre pa kita?”

Alam ko naman ‘yon, eh, pero sana naman intindihin niya ako.

“Aba’y bakit kasi hindi ka pumasok sa club, maganda at paniguradong kikita ng bentemil sa isang gabi!”

Nag-init ang ulo ko sa narinig. Mas gugustuhin ko pang magdildil ng asin kaysa ang ibenta ang katawan ko.

“Hindi ho ako tulad ng apo ni'yo!”

Sa inis ko sa kaniya tinalikuran ko siya at isinara ang pinto. Sumandal ako sa nakasarang pinto at sunod-sunod na nagbuntong hininga.

Kahit isang daan wala akong pera sa bulsa. Hindi ko nga alam kung saan ako kukuha ng hapunan ngayong gabi at sigurado na akong hindi na papayag si Manang Coring na abutin ako dito ng umaga ng hindi pa nakakabayad ng upa.

Kung bakit ba naman kasi napakamalas ko sa buhay! Kung kailangan ko, kailangang-kailangan ng pera saka naman ako walang kinita, nagka-utang pa.

“SAAN na tayo pupunta ngayon, Xian-Xian?”

Nagbaba ako ng tingin sa anak ko na hawak ko ang kamay habang naglalakad kaming dalawa sa kalye.

“Hindi ko rin alam, Alas, eh.”

Huminto kami sa isang bench na gawa sa kahoy. Ibinaba ko ang mga bag na dala ko bago umuklo para magkatapat kami ng mukha.

“So, are we going to sleep outside tonight?”

Awa ang naramdaman ko bigla sa anak ko. Hindi ito ang buhay na dapat niyang dinaranas, hindi dapat niya nararanasan ang ganitong hirap kung sinunuod ko lang sila.

“Hindi, pupuntahan natin ang Ante Pilang mo baka pwede tayong makituloy sa kanila ngayong gabi.”

Nagpatuloy kami sa paglalakad ng anak ko. Mahigit isang oras na kaming naglalakad papunta sa bagay ni Pilang na kasamahan ko sa pagtitinda na naging kaibigan ko na rin.

“Napapagod ka na ba, baby? Pwede tayong magpahinga muna.”

Huminto ako sa paglalakad. Kinuha ko ang towel sa loob ng tote bag na nakasukbit sa balikat ko ng makita kung tagaktak na ang pawis niya.

“Hindi ako napapagod Xian-Xian, malapit na tayo.” Nginitian niya ako.

Nadudurog ang puso ko. Kitang-kita ko sa mukha niya na pagod na pagod na siya. Habol na rin ang paghinga niya na para bang tumakbo lang siya.

“Ikaw talaga, hinihingal ka na nga, eh. Bakit kasi hindi ka nagsasabi? Baby, alam mo naman ang kalagayan mo ‘di ba?”

“Halika, bubuhatin na lang kita para hindi ka na mapagod ng husto.”

Inilagay ko sa likod niya ang towel dahil basang-basa na siya ng pawis, bawal pa naman sa kaniya ang matuyuan.

“Ayaw ko, Xian-Xian. Kung pagod ako, mas pagod ka. Ayaw kitang nahihirapan kaya maglalakad na lang ako.”

Hinawakan niya ang kamay ko at hinila niya ako papunta sa tinatahak naming daan. Ilang minuto pa, nakatayo na kami sa kalsada hindi kalayuan sa bahay ni Pilang pero agad rin kaming nagkatinginan ng anak ko ng marinig namin ang ingay sa loob ng bahay at mga bagay na para bang nababasag.

Nagdadalawang-isip akong kumatok pero kailangan ko. Bumukas ang pinto at bumungad sa akin si Pilang na gulo-gulo ang buhok, halatang umiiyak.

“Xianelle, anong ginagawa mo dito?” Nagtatakang tanong nito.

Pinasadahan niya ng tingin ang mga dala kung bag at ang anak ko na nakahawak sa aking mga kamay.

“Pinalayas kami sa apartment, pwede bang makituloy sa inyo kahit ngayong gabi lang?” Paki-usap ko.

Tiningnan niya kami ng may awa sa kaniyang mga mata pero ng tumingin siya sa aking mata sunod-sunod siyang umiling.

“Pasensiya ka na, Xianelle, pero hindi pwede. Lasing ang asawa ko at hindi maganda ang nangyayari kaya nakiki-usap ako umalis na kayo! Sa iba—

“Pilang?! Sino ‘yang ka usap mo?! Ang lintik na kabit mo?!” Hinablot nito ang buhok ni Pilang.

Gusto kung tulungan pero hindi ko magawa.

“Sige na, umalis na kayo!” Taboy sa amin ni Pilang bago isinara ang pinto.

Nagkatinginan kami ng anak ko bago ko siya hinila palayo sa bahay nila Pilang. Hindi pwedeng masaksihan ni Alas ang ganu'ng klaseng sitwasyon.

Nakakaawa si Pilang.

Muli kaming naglakad ng anak ko pero sa pagkakataong ito wala na akong alam na pupuntahan pa.

Huminto ako sa bench na kaninang hinintuan namin. Binuhat ko si Alas at iniupo sa bench para makapagpahinga siya. Inilagay ko sa gilid ang mga bag na dala ko at tumabi sa anak ko na tahimik.

“Xian-Xian, may candy ka ba?”

Umiling ako at naghalungkat sa tote bag at natagpuan ko ang isang bottle water.

Muntik ko ng makalimutan na wala pang laman ang tiyan naming dalawa dahil wala akong pambili ng makakain. Alas nuwebe na ng gabi, bilang Ina sobra akong nasasaktan na makitang nagugutom ang anak ko.

“Walang candy pero may tubig si Xian-Xian.” Mapakla akong ngumiti. “Pasensiya ka na, baby, ah? Sorry kasi hindi ka dapat nagugutom, bawal sa iyo ‘yon eh.”

Pinunasan ko ang isang butil ng luha na nalaglag sa pisngi ko. Nakangiting kinuha sa akin ni Alas ang bottle water at uminom siya ng maraming tubig.

“Ayan, Xian-Xian. Busog na busog ako, wag ka ng mag-alala, hindi na ako nagugutom.”

Nakangiting hinaplos niya ang kaniyang tiyan na napuno ng tubig dahilan para mapangiti ako kasabay ng isang butil ng luha na umagos sa pisngi ko.

This is the reason why I didn't regret all over this year for making this decision. Despite of to much pain and suffering I’m still blessed because I have him in my life.

Humiga siya sa bench at ginawang unan ang mga hita ko. Pagod na pagod siya at alam kung hindi mapapawi ng tubig ang gutom na nararamdaman niya kaya itutulog niya na lang para hindi ako mag-alala.

Pinagmasdan ko ang gwapong mukha ng anak ko habang walang tigil sa paglalandas ng luha sa aking pisngi.

Kahit kailan hindi ko nakita ang sarili ko na magpapalipas ng gabi sa kalye. Hindi ko akalain na darating ako sa araw na ito. Hindi ako na aawa sa sarili ko kundi sa anak ko, he doesn't deserve this kind of suffering, he's too young for this.

Isang maliwanag ang gumuhit sa langit kasabay ang isang malakas na kulog. Walang mga bituin sa langit, hindi matatapos ang gabing ito na hindi bumabagsak ang ul—

“Xian-Xian ang lamig!”

Nagising ang anak ko ng biglang bumuhos ang malakas na ulan. Hinanap ko ang payong sa loob ng bag ko pero huli na dahil basang-basa na kami ng anak ko sa malakas na ulan.

Wala na akong magawa kundi yakapin na lang ang anak ko habang ipinalibot ko sa katawan niya ang lumang tuwalya na meron ako ng hindi mahagilap ang payong sa bag ko.

Tumayo ako buhat-buhat ang anak at binitbit ko ang mga gamit namin. Naglakad ako para mahanap ng pwede naming masilungan na hindi kami mababasa sa ulan.

Hindi kalayuan sa kalsada may natatanaw akong liwanag mula sa isang maliit na kubo sa gitna ng kagubatan.

Hindi alintana ang bigat na dala-dala ko. Ang tanging nasa isip ko masisilungan para sa anak. Inilapag ko ng mga bag na nakasukbit sa balikat ko bago ko ibinaba ang anak ko sa parte na hindi na uulanan.

Isang maliit na kubo para sa mga alagang hayop ng hindi ko kilala kung sino ang may-ari nito. Makikisilong lang kami ng anak ko.

Kinuha ko ang bag ko at hinanap ng damit ang anak ko. Mabuti na lang at na iipit sa gitna ang mga damit niya kaya hindi pa ito nababasa. Pinalitan ko siya ng malinis na damit at sinuotan ko ng jacket na hindi siya giginawin.

“Xian-Xian, baka magkasakit ka.” Nginitian ko ang anak ko. “Ayos lang si Xian-Xian, ikaw ang dapat na hindi magkasakit.”

Pinahid ko ang mukha ko na basang-basa ng ulan dahil tanging ang sangga lang ng kahoy ang nagsisilbing pandong ko habang nasa harap ko si Alas na nakatayo sa harapan ko na nasisilungan ng kubo.

“Xian-Xian.”

“Baby ko?”

“Sorry...”

Umiling ako at sunod-sunod na tumulo ang luha ko.

Matalino at maintindihin ang anak ko kaya sa sitwasyon naming ito. Alam kung sinisisi niya ang sarili niya kung bakit kami nasa ganitong sitwasyon.

“Hindi, baby, hindi mo kasalanan...”

Kung may kasalanan man sa mga nangyayari sa amin wala akong dapat na sisihin kundi ang walang hiyang lalaki na hind kayang panindigan ang responsibilidad bilang ama at mas pinili ang buhay na hindi niya maiwan-iwan.

“Kasalanan ko! Kung hindi sana ako dumating sa buhay mo hindi mo mararansang maghirap. Sana hindi na lang ako na buhay para masaya ka...”

“Anak, bakit mo na sasabi ‘yan? Sa lahat ng meron ako sa buhay ikaw ang pinakamagandang blessing na dumating sa akin. Ikaw ang kaligayahan ko alam mo ba ‘yon? Makinig ka, Alas, hindi pera ang mahalaga kundi ang pamilya. Bata ka pa para maintindihan ang mga sinasabi ko...”

“Kung pamilya ang importante bakit itinakwil ka nila Lola?”

Natigilan ako sa tanong niya. Walang lumalabas na boses sa bibig ko at walang tamang salita na nabubuo sa isipan ko. Kasabay ng malakas na ulan ang walang tigil na pagluha ng mata ko. Hindi na mahalaga sa akin ang nakaraan, ang sa akin katahimikan at magandang buhay para sa anak ko.

Kahit ‘yon man lang maibigay ko sa kaniya. Iyon dapat ang ginawa ng isang Ina ang protektahan, mabihisan at mabigyan ng tahanan ang kaniyang anak, unang iintindi at sasaklolo bagay na kailangang-kailangan ko mula kay Mommy, noon.

Masaya ako na mayroong Alas sa buhay ko. Mas nakilala ko pa ang sarili at nalaman ko kung ano ang kayang gawin ng isang nagmamahal na Ina sa kaniyang anak. Higit sa lahat nalaman ko ang pinagkaiba ng isang nanay sa ina.

Kinabukasan.

Bago bumukas ang liwanag sinimulan ko ng maglakad habang mahimbing na natutulog sa bisig ko si Alas at bitbit ko ang mga bag kung na saan ang mga damit namin.

Pumunta ako sa bayan para magtrabaho. Hindi na ako pwedeng bumalik sa paglalako ng taho. Kaya ito ako ngayon sa bayan, nagbubuhat ng mga deliver na isda kay Aling Bebang.

“Aling Bebang, ito na ho ang isda niyo!”

“Tamang-tama ang dating mo!”

Kumuha ito ng pera sa suot nitong apron at kinuha ang kamay ko. Nag-angat ako ng tingin sa kaniya at nakita kung awang-awa siya sa akin.

“Pagpasensiyahan mo na ‘to, Hija. Ito lang ang kaya kung iabot sa iyo.”

Nagbaba ako ng tingin sa pera na ibinigay niya sa akin. Ngumiti ako ng makita kung isang libo ang iniabot niya.

“Aling Bebang, ang laki ho nito, baka malugi ang negosyo mo. Hindi ko ho, matatanggap ito.” Umiling na ipinagpilitan ni Aling Bebang na ibinigay sa akin ang isang libo.

“Sige na. Kunin mo na,” Sumulyap ito sa anak ko na naka-upo sa sulok. “Isipin mong tulong ito. Para sa anak mo ‘yan kaya tanggapin mo na.”

“Maraming salamat po, Aling Bebang pero pang maintenance na ito ni Mang Uling.”

“Sige na. Tanggapin mo na.”

Kung sino pa ang kapwa mo kapos sa buhay sila pa ang matatakbuhan mo kapag walang-wala ka. Kahit walang-wala na silang matira sa sarili basta makatulong sa kapwa na ngangailangan.

Maghapon akong nag-extra-extra. Sa away ng diyos kumita ako ng sapat para sa pagkain namin ng anak ko at maging pamasahe namin.

“Xian-Xian, kain ka rin...” Iniumang niya sa akin ang kutsara na may lamang kanin at fried chicken.

“Sige na, baby, ubusin mo na ‘yan para may laman ang tiyan mo sa byahe.” Uminom ako ng tubig. Hinimay ko ang fried chicken habang patuloy naman siya sa pagkain.

“Saan po tayo pupunta?”

“Luluwas tayo ng Manila.”

Malapad na gumuhit ang ngiti sa labi niya.

“Yehey! Xian-Xian, makikita ko na ba Papa ko?”

***

PAGSAPIT ng alas sais nasa bus na kami ng anak ko. Papaalis na ng bus ng may babaeng umupo sa tabihan ko.

Balisang-balisa ito at hindi mapakali sa kaniyang kina-uupuan. Halata sa itsura niya na may pinagtataguan siya at takot na takot.

“Miss, ayos ka lang ba?”

Tumingin siya sa unahan bago niya ako tiningnan. Napatingin ako sa kamay niya na nakahawak sa kaniyang tiyan at nakita kung may dugo na umaagos doon.

“Miss, ayos ka lang? Dumudugo ang sugat mo!”

Nataranta ako ng makita ko ang dugo. Dinaluhan ko siya at tiningnan ko ang sugat niya at laking gulat ko na lang na saksak ng kutsilyo ang tinamo niya.

“Kailangan mong madala sa hospital, malala ang sugat mo baka maubusan ka ng dugo!”

Tumayo ako para huminggi ng tulong sa iba pero pinigilan niya ako. Mahigpit niyang hinawakan ang kamay ko at pinakatitigan niya ako.

Sunod-sunod akong napalunok dahil hindi ko alam kung anong tulong ang magagawa ko para sa kaniya.

May kinuha siya sa bulsa ng kaniyang suot na jacket at ibinigay niya sa akin ang isang...

Flashdrive?

“A-Ano ‘to?” Nagugulohang tanong ko at nakaramdam ako ng kaba.

“Naging mabuti ka sa akin kahit hindi tayo magkakilala. Ibinibigay ko sa iyo ‘to bilang isang pabuya.”

Wala akong ginagawa sa kaniya para bigyan niya ako ng pabuya!

“Ingatan mo ‘yan at wag na wag mong ibibigay sa kahit na sino lalong-lalo na kay...” Nahihirapan na siyang huminga. “A-Akas...”

Gulong-gulo ako ng biglang tumigil ang buss na ikinasigaw ng lahat. Agad kong niyakap ang anak ko at naki-usisa sa nangyayari sa labas.

“Baba na, baba na! Nasiraan ang bus!” Sigaw ng kondoktor dahilan para magmadaling bumaba ang mga pasahero para lumipat sa kasunod na buss.

“Halika na...”

“R-Reyna. Reyna ang pangalan ko...” Nginitian niya ako. “S-Sige na, wag mo akong alalahanin.”

Tiningnan ko siya ng mariin, gusto ko siyang akayain palabas ng buss pero ayaw niyang sumama. Hindi rin niya gusto na tumawag ako ng tulong.

LUTANG ako buong gabi habang nasa byahe kami ng anak ko. Hindi mawala sa isip ko ang babae maging ang hawak kong flashdrive na hindi ko malaman kung ano ang dapat kung gawin dito.

Sumapit ang umaga nasa tapat na kami ng address na ibinigay sa akin ni David bago siya umalis ng Quezon.

“Xianelle?”

Ngumiti ako sa kaniya. Nagmamadaling lumapit siya sa amin at pinagbuksan kami ng gate.

“Papi!”

Yumakap si Alas sa kaniyang hita.

“Juskesh, ang gwapo-gwapo mo na! Manang-mana ka sa Ama mo ‘di ba bakla?”

Pinandilatan ko si David bago ako yumakap sa kaniya.

“David—

“Divine.” Pagtatama niya.

Pinatuloy niya kami sa loob ng bahay niya. Inasikaso niya kami. Pinakain bago nilalaro niya si Alas. Nang mapatingin siya sa gawi ko, iniwan niya ang anak ko at hinila ako papunta sa maliit niyang harden.

“Ang gwapo-gwapo niya ‘no? Manang-mana sa ama!”

Napa-irap ako. Ang hilig-hilig niyang sabihin na manang-mana sa ama eh, ni anino nga ng walang hiyang ‘yon hindi niya nakita.

Iyon na nga ang masakit. Ikaw na naghirap na dalhin ng siyam na buwan sa sinapupunan mo paglabas kamukha pa ng ama!

“Ang tanong kilala mo ba ang Ama?”

“Hindi, pero ikaw kilala mo! Oh, siya anong nangyari at napaluwas kayo ng Manila? Ah? Bakla?”

Isinalaysay ko kay Divine ang nangyari. Mula sa napalayas kami sa apartment at walang masilungan buong gabi sa gitna ng malakas na ulan nanatili akong basa, maging ang tulong na ginawa sa akin ni Aling Bebang, hangang sa pag-extra-extra ko para may maipamasahe kami papunta dito.

“Diyos ko, day! Nang umulan ng kamalasan hindi ka man lang humilag! Awang-awa ako sa iyo, hindi ka ba na aawa sa sarili mo? Sa anak mo?”

Bumuntong hininga siya at pinakatitigan ako.

Alam kung gusto niyang sabihin ang kalagayan ni Alas. Kung mayroon man ditong kawawa hindi ako ‘yon kundi ang anak ko na may malubhang sakit.

“Siguro ito na rin ang tamang panahon para ipakilala mo si Alas sa ama niya, tadhana na mismo ang gumagawa ng daan para bumalik ka sa buhay na matagal mo ng ibinaon sa limot.”

“Ano bang pinagsasabi mo? Divine, magkamatayan na pero hinding-hindi ko ibibigay si Alas sa Ama niya. Ako ang Nanay niya at akin lang siya, itataguyod ko siya kahit na magkanda-kuba-kuba ako sa pagt-trabaho!”

“Bruha!” Mahina niyang hinila ang ilang hibla ng buhok ko dahilan para hampasin ko siya sa balikat.

“Bakit ba na nabunot ka?!”

“Para matauhan ka, Gaga! Paano niya naman kukunin sa iyo ang bata? Baka nakakalimutan na isinampal sa iyo ng lalaking ‘yon ang katutuhanan na hindi niya kayo gusto! Isa pa, wag mong pa iralin ‘yang pride mo hindi niyan magagamot ang sakit ni Alas!”

Binatukan ko siya.

“Gaga ka ring bakla ka! Bakit ko pa siya ipapakilala kung ayaw niya sa amin? Ah? Aber? Para maramdaman ni Alas ‘yong sakit na ipinaramdam sa akin ng lalaking ‘yon?”

Ngumiwi siya.

“Malay mo sa ilang taon na lumipas nagbago na siya. Sa pagkakataong ito na sasabihin mong may anak kayo tanggapin niya ang bata lalo na sa lagay nito.”

Oo, may pera siya na pampagamot kay Alas pero nakakasiguro ba ako na hindi niya sa akin kukunin ang anak ko?

“Ide parang sinabi mo na rin na kukunin niya sa akin si Alas!”

“Sinong kukuha sa akin, Xian-Xian?”

Nagkatinginan kami ni Divine. Pinandilatan ko siya na itikom niya ang bibig niya. Nilingon ko si Alas na nakatayo sa likuran ko at seryosong-seryoso ang mukha nitong nakatitig sa akin.

“Xian-Xian, ibibigay mo ba ako kapag may kumuha sa akin?” Bakas sa boses niya ang lungkot.

Hindi ko gustong maglihim sa kaniya pero bata pa siya para malaman ang lahat-lahat. Sunod-sunod akong umiling at hinaplos ko ang pisngi niya.

“H-Hindi. Sympre, hindi. Hindi ako papayag na magkalayo tayo.”

Yumakap siya sa akin kaya binuhat ko siya.

“I love you, my Xian-Xian...”

Salita na kay sarap pakinggan mula sa kaniya. Sa tuwing bigong-bigo na ako. Ito ang nagbibigay lakas sa akin para lumaban. Siya ang buhay ko at sa kaniya umiikot ang mundo ko. Gagawin ko ang lahat para sa kaniya.

Anak ko siya at akin lang siya...

“I love you more, my Alas.”