Maaga akong gumising katulad nang ipinangako ko kay Nanay kahapon. Dahil maaga pa ay walang sawa sa pag-uutos ng kung ano-ano si Nanay sa akin. Pagflo-floorwax ng sahig, mag-igib ng tubig mula do'n kina Aling Thelma, at ang mamalengke para sa tanghalian namin mamaya.
Hindi nakabisita si Nanay kina Ninang Carmen kahapon dahil abala sila nina Aling Thelma sa kapilya. Aktibo si Nanay sa mga gawain sa simbahan kaya paminsan-minsan ay wala ito sa bahay. Matagal ng deboto si Nanay ni Senior Sto. Niño. Nang magkasakit noon si Tatay ay doon si Nanay nananalangin kay Sto. Niño na sana'y mas humaba pa ang buhay ni Tatay. Ngunit, kahit anong panalangin pa ang gawin ni Nanay ay kinuha pa rin ito ng Maykapal. Hindi naman siya nagkaroon ng sama ng loob sa Diyos. Sabi pa nga niya eh, wala na kaming magagawa kung oras na talaga kaya mas mainam na tanggapin na lang namin ang kapalaran ni Tatay."Bibisita tayo mamaya kina Ninang Carmen mo, ha?" paalala sa akin ni Nanay habang nagluluto ng i-uulam namin mamaya.Bigla naman akong napangiti nang marinig ko ang sinabi ni Nanay."Talaga, Nay?" hindi makapaniwalang saad ko. "Wala ulit kayong lakad ni Aling Thelma?"Umiling-iling si Nanay. "Kahapon lang 'yon. Malapit na kasi ang Santa Cruzan kaya gano'n. Gusto ko sanang magsagala ka, anak.""Ha? Bakit ako?" gulat kong pahayag. "Nay, huwag namang gano'n. Alam mo namang wala akong hilig diyan. Eh, hindi nga ako nagsusuot ng mga gano'ng damit.""Iris, gusto ko lang namang maranasan mo ang magsagala." Sabi nito sa akin. "Alam mo, noong kabataan ko, pinagsagala ako ng Lola mo. Hindi nga lang ako ang Reyna Elena."Napabusangot ako. "Hindi ako magsasagala.""Iris," mariing banggit ni Nanay sa pangalan ko."Ayaw ko nga, Nay. Ayaw kong magsagala. Ayaw kong magsuot ng gano'ng damit maski ang magsuot ng takong at saka ang malagyan ng kolorete sa mukha." Pagdidiin ko. "Magaganda lang ang nagsasagala, Nay. Hindi ako bagay do'n. Mas mabuti pa kung sina Rhea at Mary Anne na lang ang kunin niyo."Nilapitan ako ni Nanay at tinabihan sa may upuan. "Anong hindi bagay sa sagala? Ang ganda-ganda mo nga, eh. Tignan mo, para kang beauty queen.""Nay naman, eh..."Niyapos ako ng yakap ni Nanay. "Ang ganda-ganda talaga ng unica hija ko."Sa isipan ko, muntikan na akong masuka."Ayaw ko talaga, Nay.""Bahala ka. Hindi ka lalabas ng bahay. Dito ka lang buong maghapon."Nataranta ako bigla."Paano ang pagpunta natin kina Ninang Carmen?""Tutuloy ako mamaya. Sasabihin ko kay Ninang Carmen mo na kaya kita hindi sinama dahil makulit ka.""Naaay..."Paano ko makikilala ang anak ni Ninang Carmen?"Magsasagala na nga lang ako," bulong ko."Kailangan lang pa lang takutin ka."xxxGood mood si Nanay habang naglalakad kami papunta kina Ninang Carmen. Bakit ba hindi siya magiging good mood eh, pumayag na akong magsagala ngayong darating na Santa Cruzan. 'Yong pagiging beauty queen na sinasabi ni Nanay? Naku, isang malaking kasinungalingan 'yon. Ni ayaw ko ngang magsuot ng mga magagarang damit, ang maglagay ng kolorete sa mukha dahil magmumukha akong clown, at ang magsuot ng sapatos na may takong.Ayaw ko talagang pinipilit ako sa mga bagay na ayaw ko. Ngunit, wala akong magagawa kung makikipagtigasan pa ako kay Nanay. Hindi ko makikilala ang anak ni Ninang Carmen.Hindi na talaga ako makapaghintay pa nang matanaw ko na ang bahay nina Ninang Carmen. Kahit medyo malayo pa ay nakikita ko na sa labas si Ninang na nagwawalis sa kanyang may bakuran."Carmen!" tawag ni Nanay. Maririnig mo sa tono ng kanyang boses ang pagkasabik na makita si Ninang.Huminto naman si Ninang Carmen sa kanyang ginagawa at laking gulat nito nang makita niya kami ni Nanay.Hindi naman siguro masyadong halata kay Nanay na hindi siya excited na makita ang matalik niyang kaibigan. Mabilis niyang pinuntahan si Ninang at nakalimutan niya ng may kasama siya."Carmen, naku, ang tagal na nating hindi nagkita." Maligayang sambit ni Nanay at niyakap-yakap niya si Ninang.Gano'n din si Ninang. Mukha rin siyang excited na makita si Nanay."Gina! Natutuwa talaga ako na pumunta ka rito," wika rin ni Ninang Carmen."Kumusta ka na, Carmen? Ilang taon din no'ng huli tayong magkita.""Heto, ayos lang naman. Hindi naman masyadong pinapahirapan ng buhay." Humahagikhik na tugon ni Ninang. "Oh, sino ba ang batang babae na nasa likod mo?"Ako ang tinutukoy niya."Ahh, si Iris nga pala," sabi ni Nanay at marahan akong tinulak sa harapan ni Ninang. "Magmano ka."Agad naman akong nagmano kay Ninang. Hindi ako makatingin ng diretso sa kanya. Nahihiya ako."Ang laki na naman pala ng inaanak ko," sabi nito habang nakangiti. "Ilang taon ka na?""Eleven po," mahinang sagot ko."Magha-hayskul na?""Opo, Ninang.""Valedictorian 'yan," pagmamalaki ni Nanay kay mas lalo akong nahiya."Talaga ba? Ang talino naman pala ng inaanak ko," manghang sambit nito. "Teka, nandito pala ang anak ko. Ipapakilala ko naman sa iyo ang Ate Hanna mo."xxxHindi ko talaga alam kung bakit ako kinakabahan ng husto. Pagkarinig ko pa lang ng pangalang Hanna ay hindi na ako mapakali pa. Ngunit, bakit dinagdagan pa ni Ninang ng "ate" ang pangalan ni Hanna? Mukhang totoo yata ang sinabi nina Mary Anne at Rhea kahapon na hindi kami magkasing-edad ng anak ni Ninang Carmen.Pumanhik kami sa loob ng bahay nila. Medyo may kalumaan na rin at mahahalata mong hindi pa rin sila nakakapag-ayos ng mga gamit simula pa kahapon. Marami rin naman kasi silang mga dala."Hanna! Nandito sina Tita Gina mo," tawag ni Ninang kay Hanna, este, Ate Hanna.Bakit ba kasi Ate Hanna? Parang mas komportable ako kung Hanna lang."Papunta na, Ma!"Pasimple kong kinapa ang dibdib ko. Pakiramdam ko sasabog na ang puso ko sa kaba. Tinig pa lang ng boses niya ang naririnig ko. Pakiramdam ko nasa langit na ako.Hindi nagtagal ay nakaharap ko na ang sinasabing dyosa ni Jimboy. Panigurado, laglag ang panga nila kapag nakita nila si Hanna nang malapitan."Hello po, Tita Gina." Malumanay na bati nito kay Nanay at saka nagmano.Tumingin naman si Nanay kay Ninang Carmen. "Dalaga na pala ang anak mo, Carmen. Paniguradong marami ang manliligaw nito.""Naku, Tita. Hindi naman po." Humahagikhik na wika nito."Bawal pang mag-boyfriend 'yan kahit twenty-two na 'yan," giit ni Ninang.Natawa naman si Nanay. "Kahit kailan talaga mahigpit ka pa rin, Carmen.""Nag-iingat lang ako, Gina. Alam mo naman ang panahon ngayon. Ang mga kabataan, mapupusok. Parang mauubusan ng lalaki. Parang naipapakain ang pag-ibig." Litanya ni Ninang. "Kaya ikaw, Iris, huwag ka munang magpapaligaw.""May crush na nga siguro 'yan," dagdag ni Nanay. "Kasi no'ng mga nakaraang araw nagtatanong tungkol sa crush."Tumirik ang mga mata ni Ninang. "Iris, ha? Kahit crush bawal.""Ma, naman. Payagan mo nang magkaroon ng crush si Iris." Singit ni Hanna at tumingin ito sa akin.Nailang ako bigla kaya nag-iwas ako ng tingin."Kahit na. Ikaw, Hanna. Huwag mong tuturuan ng kung ano-ano itong si Iris." Sabi ni Ninang. "Hanna, si Iris pala. Unica hija ng Tita Gina mo.""Hello, Iris. Ako nga pala ang Ate Hanna mo," pakilala naman nito sa at inabot ang kamay nito sa akin.Alinlangan ko namang hinawakan ang kamay nito. "I-Iris..." nauutal kong sambit sa pangalan ko.Parang bulkang Mayon na sumabog ang utak ko. Ang lambot ng kamay ni Hanna.Para akong kinuryente nang sa kauna-unahang pagkakataon ay nahawakan ko ang malambot na kamay ni Hanna. Pati na yata ang puso ko ay sumabay na sa pagsabog dahil sa kaba.Nakangiti pa rin si Hanna sa akin. Patuloy pa rin kaming nagkakamay. Hindi ko na kasi nabitiwan pa ang kamay nito dahil sa pagkatulala sa kanyang maamong mukha."Ahh, Iris?" untag sa akin ni Hanna kaya't nabalik ako sa realidad na hindi pala anghel ang nakikita ko kundi si Hanna.Agad kong binitiwan ang kamay niya. Bakit ba kasi gano'n? Pakiramdam ko hawak-hawak ko pa rin ngayon ang malambot na kamay ni Hanna."Ayos ka lang ba, anak?" nag-aalalang tanong sa akin ni Nanay kaya't idinampi niya ang likod ng kanyang kamay sa aking noo. "Bakit parang natulala ka? May sakit ka ba?"Nahiya ako sa sinabi ni Nanay. Hindi naman siguro halata na natulala ako kanina. Ngunit, bakit nasabi 'yon ni Nanay? Kung gano'n nga ay mukhang klaro talaga na natulala ako kanina. Nakakahiya naman."W-Wala, Nay." Kabadong sagot ko.Kung magtataga
Maaga pa akong lumabas ng bahay at hindi rin ako nagpaalam kay Nanay kaya sigurado mamayang pag-uwi ko ay sermon ang aabutin ko. May usapan kasi kami nina Jolo kahapon na pupunta kami sa bahay nina Ninang Carmen at magmamatyag kami. Naisipan din naming puntahan si Jimboy sa bahay nila baka sakaling sumama ito at wala na rin itong tampo sa akin dahil sa nangyari kahapon."Ano ba kayo, puro na lang si Hanna. Ni hindi na nga tayo nakakapaglaro. Sayang ang bakasyon." Himutok ni Mary Anne na nakahalukipkip."Ang KJ mo na naman," inis na sambit ni Jolo. "Eh, titingin lang naman kami do'n. Kung ayaw mong sumama eh, maiwan ka na lang dito.""Kita mo na, ipinagpapalit ang pagiging magkaibigan dahil sa itinitibok ng puso," mataray na saad ni Mary Anne.Kumunot naman ang noo ni Jolo. "Palibhasa'y wala kang crush kaya hindi mo alam."Naningkit ang mga mata ni Mary Anne kasabay ng pamumula ng mukha. "Tse! May crush ako, 'no!""Wala kaming pakialam." Malamig na tugon ni Jolo at bigla itong humalakha
Medyo mabigat ang atmospera sa loob ng bahay dahil sa kabadong puso ko. Pakiramdam ko ay masyado akong nasasakal sa nararamdaman ko ngayon. Makita ko lamang si Hanna nang malapitan ay parang malalagutan na ako ng hininga. Eh, sino ba naman ang hindi mapra-praning at magkakanda-loko-loko ang nararamdaman kung kaharap mo ang taong hinahangaan mo?Maganda talaga si Hanna. Parang mga bituin sa kalangitan. Ngunit, hapon pa lamang ngayon at hindi pa madilim sa labas kaya maihahanlintulad ko lamang siya ngayon sa isang magandang musika. Palihim ko siyang sinisipat nang tingin sa tuwing sumusubo siya ng spaghetti. Panay ang sukbit niya sa likod ng kanyang tenga ng mga kumakalas na hibla ng buhok. Natatanaw ko nang maayos ang maamo niyang mukha at ang nangungusap niyang mga mata."Anong year mo na ngayong susunod na pasukan?" tanong nito sa akin at tuluyan nang natapos ang lumang kanta sa radyo."Magfi-first year na ako," ilang na sagot ko. Parang hindi pa ako komportable sa kanya ngayon. Hirap
Magkasama kami ni Hanna sa pamamalengke. Hindi ako makapaniwala na nangyayari talaga ito ngayon at tila ba na parang nananaginip pa rin ako. Nakahawak sa kaliwang balikat ko si Hanna habang sinusuri niya nang maigi ang mga isda kung presko pa ba ito o hindi. Sabi niya kasi kanina ay balak niya sanang magluto ng escabeche. Bahagyang nagningning ang mga mata ko kanina nang banggitin niya iyon kaya't tinanong niya ako kung paborito ko ba ito at tumango naman ako."Sigurado po ba kayong sariwa 'yan?" tanong ni Hanna sa tindera."Aba't oo naman, hija. Hindi kami nagtitinda ng hindi sariwa." Sabi ng tindera."Sigurado po kayo, ah?" bungisngis na tanong ni Hanna at tumango naman ang tindera.Binayaran na ni Hanna ang nabiling isda. Akmang kukunin niya na sana ito sa tindera ngunit inunahan ko na ito."Ako na," pagboboluntaryo ko at mahigpit na hinawakan ang plastic bag na may laman na isda."Sigurado ka, Iris? Dadalawa na ang dala mo." Alalang tanong nito sa akin ngunit umiling lamang ako."A
"Uy, may tsismis ako!" anunsyo ni Mary Anne nang makarating ito sa tambayan namin. Umarko naman ang kilay ni Jolo at umupo sa may ugat ng puno."Ang aga-aga may tsismis ka na naman," inis na sabat nito."Eh, huwag kang makinig." Pagtataray ni Mary Anne.Nagkamot ng ulo si Jolo. Wala siya sa mood. Nakabusangot ang mukha."Kung nando'n lang si Ate Hanna sa bahay nila eh, 'di sana nando'n tayo ngayon." Nanghihinayang na wika nito.Tinabihan ko naman siya sa pag-upo. "Uy, huwag naman nating araw-arawin. Nakakahiya," sabi ko."Sus, baka gusto mo lang siya masolo." Singit ni Jimboy.Napapalatak si Rhea. "Ang mahirap kasi sa inyo, magkakagusto na nga lang kayo sa iisang babae pa.""Gaya-gaya kasi," bulong ni Jimboy."Gaya-gaya mo ang mukha mo," si Jolo na ang nagsabi.Nakakabagot nga. Wala sina Hanna at Ninang Carmen nang magpunta kami sa bahay nila. Ang sabi sa amin ay mukhang nagpunta raw sila sa lungsod. Hindi nga lang nasabi kung anong oras sila uuwi."Siya nga pala, kasama ka ba sa saga
Halos mahimatay na ako sa nerbiyos kahapon nang malaman kong dinatnan na ako. Ganito pala ang pakiramdam kapag nagkaroon ka na ng dalaw sa unang pagkakataon... nakakatakot. Akala ko may malubhang sakit na ako at mamamatay na.Pinaalam ko kaagad 'yon kay Nanay pagkarating ko sa bahay. Tuwang-tuwa naman ito at sinabihan na ako raw ay isang dalaga na. Napakamot ako ng ulo no'n at medyo nakaramdam ng inis. Hindi pa naman kasi ako dalaga, bata pa ako.Ngayong dalaga na raw ako ay kailangan ko na raw mag-ingat at higit sa lahat ay alagaan ko na raw ang sarili ko. Hindi lang 'yon ang naging paalala ni Nanay. Bawas-bawasan ko na raw ang katigasan ng ulo ko dahil hindi na raw ako bata.Sa unang beses na paggamit ko ng napkin ay naiilang ako sa paglalakad. Kasi naman eh, pakiramdam ko may suot akong diaper. Hindi ako makapaglakad ng maayos. Hindi ako komportable.Isa pa 'tong prino-problema ko ang pagsasagala ko mamaya. Napilitan na nga akong magsagala, maglalakad na naman akong naiilang dahil
Isang malaking palaisipan sa akin kagabi kung bakit umiyak ng gano'n si Hanna. Kagabi ko lang siya nakitang umiyak nang gano'n dahil madalas ko siyang makitang nakangiti at nag-uumapaw sa kasiyahan. Parang piniga ang puso ko nang masaksihan ko ang pag-iyak niya mismo. Pakiramdam ko ayaw kong nasasaktan ng gano'n si Hanna dahil nasasaktan din ako.Lihim kong pinagmamasdan si Hanna na malungkot at matamlay na nakatambay sa kanilang may balkonahe ng bahay. Nakaupo lamang ito at hawak-hawak ang kanyang cellphone. Nakatingin sa kawalan na para bang may hinihintay na kung ano at makikita mo sa kanyang mga mata ang kakulangan ng tulog.Napapabuntong hininga na lamang ako sa mga oras na ito. Naisin ko mang lapitan siya ngunit hindi ko magawa. Parang may pumipigil sa akin na huwag ko siyang lalapitan.Gusto ko sanang yakapin siya nang mahigpit at pasiyahan kagaya ng dati. Gusto kong mapakinggan ulit ang mga tawa niya at masaksihan ang matatamis niyang ngiti.Ngunit hindi pwede. Malalim ang kany
Nang makauwi ako ng bahay ay mayroong kakaibang emosyon akong naramdaman. Gusto kong magsisigaw hanggang sa kumawala na ang kaluluwa ko sa aking katawan. Gusto ko ring magwala --- magwala nang magwala. Lumabas ako ng bahay nang walang pasabi kay Nanay. Nagpunta ako sa likod at kinuha ang dos por dos na nakapatong sa may sirang upuan. Naglakad ako hanggang sa makalayo ng bahay. Ramdam ko ang pag-init ng aking ulo at ang pag-init ng sulok ng aking mga mata. Paulit-ulit na pumapasok sa isipan ko ang mga ngiti ni Hanna para sa kanyang nobyo. Nararamdaman ko ngayon ang bigat ng aking nararamdaman. Sa may lilim ng puno ako pumwesto. Inihanda ko ang hawak kong dos por dos at sinimulang paghahatawin ang puno dahil sa galit. "Bakit, Hanna? Bakit mo ako ginaganito?!" sigaw ko habang pinapalo ko ng malakas ang puno gamit ang dos por dos na hawak ko. Nagsisigaw ako. Sinigaw ko nang paulit-ulit ang pangalan ni Hanna. Sinigaw ko kung gaano akong nasasaktan sa nasaksihan kanina. Patuloy pa rin