MasukLumipas ang mga buwan na parang alon—may mga araw na kalmado, may mga gabing halos lamunin ako ng takot.
Pagkatapos ng desisyong huwag siyang hanapin, sinimulan kong burahin ang lahat ng bakas ng dati kong buhay. Hindi literal na pagbura—kundi pagputol. Pinutol ko ang mga tanong, ang mga alaala, at ang mga “what if” na palihim na bumubulong tuwing tahimik ang gabi. Sa isip ko, ito ang tanging paraan para manatiling buo, para manatiling ligtas ang batang dinadala ko. Lumipat ako sa probinsya, sa isang bayan na minsan ko lang napuntahan noong bata pa ako. Tahimik ang lugar—may palayan sa magkabilang gilid ng kalsada, may ilog na mabagal ang agos, at may mga taong kilala ang isa’t isa sa pangalan. Dito, hindi ako tinatanong kung sino ako noon. Ang mahalaga lang, kung sino ako ngayon. Nag-renta ako ng maliit na bahay—isang kwarto, isang kusina, at isang banyo na kailangan pang tabingan ng kurtina dahil sira ang pinto. Simple. Pero sapat. Sa unang gabi ko roon, nakaupo ako sa sahig, yakap ang bag ko, at nakatitig sa dingding na kupas ang pintura. Pakiramdam ko’y nagsisimula ulit ako sa zero. At siguro, iyon nga ang kailangan ko. Sa mga unang linggo, hirap na hirap akong mag-adjust. May mga umagang nahihilo ako habang nagluluto ng almusal, may mga hapong kailangan kong umupo sa bangketa dahil parang iikot ang mundo. Ang amoy ng pagkain—kahit paborito ko dati—biglang nakakasuka. Natutunan kong ngumiti kahit nanginginig ang tuhod ko, at huminga nang malalim kahit mabigat ang dibdib ko. Nag-apply ako ng trabaho kung saan-saan. Sa huli, tinanggap ako sa isang maliit na flower shop sa bayan. Hindi kalakihan ang sahod, pero sapat para sa pang-araw-araw. Mabango ang lugar, puno ng kulay—parang paalala na kahit sa gitna ng takot, may kagandahan pa ring pwedeng makita. “Buntis ka pala,” sabi ng may-ari isang araw, mahinahon ang tono. “Kung kailangan mo ng pahinga, magsabi ka lang.” Tumango ako, nagpasalamat. Hindi siya nagtanong ng higit pa. At doon ko unang naramdaman ang kakaibang ginhawa—ang hindi kailangang magpaliwanag. Tuwing hapon, pag-uwi ko mula sa trabaho, dumadaan ako sa health center para sa check-up. Doon ko nakilala si Midwife Lorna—isang babaeng may maamong mukha at boses na parang kayang patahanin ang kahit anong kaba. “Malakas ang tibok ng baby,” sabi niya minsan, inilalagay ang Doppler sa tiyan ko. Napangiti ako. Sa tunog na iyon—mabilis, matatag—parang may bahagyang nabubuo sa loob ko na hindi ko pa nararamdaman noon: tapang. Sa mga gabing mag-isa ako, kinakausap ko ang anak ko. Hindi ko alam kung babae o lalaki siya noon, pero tinatawag ko siyang liwanag. Dahil sa tuwing natatakot ako, sapat na ang paghaplos ko sa tiyan ko para maalala kung bakit ako nagpapatuloy. “Hindi kita ipapahamak,” pabulong kong pangako. “Kahit anong mangyari.” Pero kahit anong pilit kong itaboy ang nakaraan, may mga gabing bumabalik siya sa isip ko—si Sebastian. Hindi ang CEO na nakikita sa balita, kundi ang lalaking nakilala ko sa isang gabing puno ng kalituhan. Minsan, sa panaginip ko, naririnig ko ang boses niya—mahina, parang humihingi ng tawad. Minsan naman, nakikita ko siyang nakatayo sa kabilang dulo ng kalsada, tinatawag ang pangalan ko, pero hindi ko marinig ang tinig niya. Nagigising akong pawis na pawis, hingal, hawak ang tiyan ko na parang natatakot akong may mawawala. “Wala siya,” paalala ko sa sarili ko. “Hindi siya bahagi ng buhay natin.” Sa kabilang mundo, patuloy ang pag-ikot ng buhay ni Sebastian Cross. Sa harap ng mga camera, palagi siyang kalmado. Confident. Ang batang CEO na hinahangaan ng marami. Pero sa likod ng mga pintuan ng opisina, may isang lalaking unti-unting nilalamon ng konsensya. Ilang buwan na ang lumipas mula noong gabing iyon, pero hindi pa rin siya matahimik. May mga araw na okay siya—nakakapagdesisyon, nakakapagplano, nakakapagtagumpay. Pero may mga gabing bigla na lang siyang napapahinto, parang may kulang na hangin sa dibdib niya. “Any updates?” tanong niya minsan sa head of security. “Wala pa rin, sir,” sagot nito. “Parang sinadya talagang mawala.” Napapikit si Sebastian. Hindi siya sanay na mawalan ng kontrol. Sa mundo niya, lahat may dahilan, may galaw, may resulta. Pero pagdating sa akin, parang may pader na hindi niya mabasag. Isang gabi, matapos ang isang mahaba at nakakapagod na meeting, naupo siya mag-isa sa opisina. Nakapatay ang ilaw maliban sa desk lamp. Sa harap niya, nakalatag ang mga papeles, pero hindi niya binabasa. Ang isip niya ay nasa ibang lugar. “Kung buntis siya…” mahina niyang bulong. Hindi niya alam kung saan nanggaling ang ideyang iyon, pero simula noong pumasok sa isip niya, hindi na siya tinantanan. Isang buhay na nadamay. Isang responsibilidad na hindi niya alam kung paano haharapin. “Kung nasaktan ko siya,” dagdag niya, mas mabigat ang boses, “hindi sapat ang sorry.” Samantala, ako ay unti-unting natututong mabuhay sa katahimikan. May mga umagang naglalakad ako sa palayan, pinapakinggan ang huni ng mga ibon. May mga hapong umuupo ako sa may ilog, pinagmamasdan ang pag-agos ng tubig—paalala na kahit gaano kabagal, umaandar pa rin ang buhay. Isang hapon, habang naglalakad ako pauwi, bigla kong naramdaman ang isang kakaibang sensasyon sa tiyan ko. Parang may munting kumalabit mula sa loob. Napahinto ako, napahawak sa tiyan ko, at napangiti. “Hello,” bulong ko, nangingilid ang luha. “Nararamdaman kita.” Doon ko tuluyang naintindihan—hindi na lang ito takbo. Hindi na lang ito pagtatago. Isa na itong buhay na pinipili kong harapin araw-araw. Pero ang mundo ay may sariling paraan ng paglapit ng mga landas. Isang umaga, habang nag-aayos ako ng mga bulaklak sa shop, may dumating na lalaking naka-barong, halatang hindi taga-roon. Maayos ang postura, tahimik ang galaw. Hindi siya bumili. Tumingin lang siya sa paligid, tapos sa akin—isang tinging mabilis pero matalas. Kinabahan ako. “May maitutulong po ba ako?” tanong ko, pilit na kalmado. Ngumiti siya, magalang. “Naghahanap lang po ako ng lugar.” Tumango ako, itinuro ang direksyon palabas. Umalis siya matapos ang ilang sandali, pero naiwan ang kaba sa dibdib ko. Hindi ko alam kung bakit, pero may pakiramdam akong may nagbago. Pag-uwi ko, napaupo ako sa kama, hinihimas ang tiyan ko. “Hindi pa,” pabulong kong sabi. “Hindi pa panahon.” Sa mga sumunod na araw, mas naging maingat ako. Hindi dahil may sigurado akong ebidensya, kundi dahil may instinct na nagsasabing hindi panghabambuhay ang pagtatago. May mga katotohanang marunong maghintay, at kapag dumating, darating ito nang hindi mo inaasahan. Isang gabi, nakatanggap ako ng tawag mula sa isang unknown number. Tumigil ang mundo ko nang ilang segundo. Nakatingin lang ako sa screen, nanginginig ang mga daliri ko. Hindi ko sinagot. Hinayaan kong tumigil ang ring. Ilang sandali pa, may pumasok na text—walang pangalan, walang paliwanag. “Kung nasaan ka man, gusto lang kitang makausap.” Nanlamig ang katawan ko. Hindi ko alam kung siya iyon, o kung nagkataon lang. Pero ang dibdib ko’y sumikip sa paraang matagal ko nang hindi naramdaman. Pinatay ko ang phone at humiga, yakap ang tiyan ko. “Hindi pa,” ulit ko. “Hindi pa.” Sa gabing iyon, mahimbing ang tulog ng mundo, pero gising ang takot at tapang sa loob ko. Alam kong darating ang araw na kakailanganin kong humarap—hindi lang para sa sarili ko, kundi para sa batang dinadala ko. Pero sa ngayon, pipiliin ko muna ang katahimikan. Pipiliin ko muna ang paghinga. Pipiliin ko muna ang buhay na unti-unti kong binubuo. Dahil kahit anong mangyari, may isang katotohanang hindi ko na maitatanggi: Hindi na ako nag-iisa. At kapag dumating ang oras na kailangan kong humarap sa nakaraan, gagawin ko iyon—hindi bilang babaeng tumatakbo, kundi bilang isang inang handang ipaglaban ang anak niya, anuman ang kapalit.Hindi ko kailanman inakala na ang pinakamahirap na bahagi ng lahat ay hindi ang pagtakas, hindi ang pagbubuntis, hindi ang panganganak, kundi ang pananatili. Ang araw-araw na paggising na alam mong wala ka nang tinatakbuhan, pero wala ka ring kasiguraduhan kung saan ka patutungo. Ang pagpiling humarap kahit nanginginig ka pa rin sa loob.Ang umagang iyon ay nagsimula tulad ng marami pang nauna—banayad ang liwanag, mahina ang hangin, at tahimik ang mundo na parang walang balak makialam sa buhay ko. Ginising ako ng anak ko sa pamamagitan ng paggalaw niya sa tabi ko, hindi na iyak kundi isang munting ungol, parang paalala na gising na siya at handa na ulit harapin ang araw. Binuhat ko siya, inilapat sa balikat ko, at marahan kong tinapik ang likod niya hanggang sa marinig ko ang mahinang paghinga na senyales ng pagkalma.Habang hawak ko siya, napatingin ako sa bintana. May mga ulap sa langit, hindi mabigat, hindi rin malinaw—sakto lang, parang nagdadalawang-isip. Napangiti ako nang bahag
Hindi ko alam kung kailan eksaktong nagsimulang magbago ang katahimikan sa paligid ko. Dati, ang katahimikan ay parang kanlungan—isang lugar na maaari kong pagtaguan, isang espasyong kontrolado ko. Pero nitong mga huling araw, parang iba na ang tunog nito. Mas mabigat. Mas makapal. Parang bawat segundo ay may hinihintay na mangyari, at ang paghihintay na iyon ang unti-unting kumakain sa akin.Nagising ako sa mahinang ungol ng anak ko, at agad akong bumangon kahit masakit pa ang katawan ko. Hindi na bago ang pagod; parang bahagi na lang ito ng araw-araw kong pagkatao. Binuhat ko siya, marahang inugoy, at habang pinapakalma ko siya, napatingin ako sa maliit na bintana ng kwarto. May liwanag na sumisilip, pero hindi maliwanag—kulay abo ang langit, parang nag-aalinlangan din kung uulan ba o hindi. Pakiramdam ko ganoon din ang buhay ko ngayon, nakabitin sa pagitan ng dalawang desisyong pareho kong kinatatakutan.Habang pinapadede ko siya, tahimik lang ang mundo. Pero sa katahimikang iyon,
Tahimik ang mga umaga sa bagong lugar—ibang klase ng katahimikan kumpara sa dati. Hindi ito ‘yung katahimikang may tensyon, kundi ‘yung uri na parang may pagitan sa’yo at sa mundo, parang may makapal na kurtinang humaharang sa ingay ng labas. Sa unang mga araw, iyon ang hinanap ko. Ngayon, iyon din ang unti-unting nagbibigay sa akin ng kakaibang lungkot.Ginising ako ng mahinang liwanag na sumisilip sa kurtina, kasabay ng paggalaw ng anak ko sa tabi ko. Hindi na siya umiiyak; natutunan na niyang gumalaw muna, mag-ingay ng konti, parang sinusubukan kung gising na ako bago siya tuluyang humingi ng atensyon. Napangiti ako roon—sa maliit na paraan kung paano siya natutong makiramdam sa mundo, kahit bago pa lang siya rito. Kinuha ko siya, inilapit sa dibdib ko, at habang nagpapadede siya, napatingin ako sa bintana, sa mga punong hindi ko pa kabisado ang pangalan, sa kalsadang bihira ang dumaan.Ito na ang buhay ko ngayon. Simple. Tahimik. Pero hindi magaan.Sa gitna ng routine—paglalaba, p
Nagising ako sa tunog ng mahinang pag-iyak, isang tunog na kahit bago pa lang sa pandinig ko ay parang matagal ko nang kilala. Hindi na ako nagulat. Hindi na rin ako natakot. Sa halip, may kung anong awtomatikong gumalaw sa loob ko—ang katawan kong pagod pero handang bumangon, ang mga kamay kong kusa nang umabot sa crib, ang dibdib kong parang kusang nag-alok ng ginhawa bago pa man ako mag-isip. Kinuha ko siya, marahan, inilapit sa dibdib ko, at sa loob lamang ng ilang segundo ay humupa ang iyak niya, napalitan ng mahihinang ungol na parang reklamo sa mundo pero may tiwala na may sasalo. Sa sandaling iyon, doon ko naintindihan ang sinabi ng iba tungkol sa pagiging ina—na may mga desisyong hindi mo na kailangang pag-isipan, dahil ang katawan at puso mo ang gagawa para sa’yo. At kasabay ng realization na iyon ay ang mas mabigat na katotohanan: anumang mangyari mula rito, hindi na lang ito tungkol sa akin. Paglabas ng araw, ramdam ko na ang pagbabago. Hindi sa loob ng kwarto, kundi sa
Hindi agad dumating ang ingay. Iyon ang una kong napansin pagkagising ko kinabukasan—na sa kabila ng lahat ng inaasahan ko, walang camera sa labas ng pinto, walang sunod-sunod na tawag, walang nagmamadaling hakbang sa hallway. Tahimik ang kwarto, malinis, amoy antiseptic at bagong palit na kumot, at sa pagitan ng lahat ng iyon, naroon ang pinakamalinaw na presensya sa buong mundo: ang marahang paghinga ng anak ko sa tabi ko. Nakahiga siya sa maliit na crib na inilapit sa kama ko, balot ng puting kumot, ang mukha’y mapula pa, parang may bakas pa ng pagod mula sa pagdating niya sa mundong ito. Pinagmasdan ko ang bawat galaw niya—ang bahagyang pag-angat ng dibdib, ang maliit na pagkurap ng mga mata kahit tulog, ang munting pag-ungol na parang reklamo sa kung anong panaginip. At sa sandaling iyon, lahat ng sakit, lahat ng pagod, lahat ng takot na inipon ko sa loob ng maraming buwan ay parang nagkaroon ng saysay. Ito pala ang dulo ng paghihintay. Umupo ako nang bahagya, maingat na m
Hindi ako agad nakatulog matapos ang gabing iyon. Kahit pagod ang katawan ko, kahit mabigat ang mga mata ko, may kung anong ayaw tumahimik sa loob ko—isang pakiramdam na parang may paparating, hindi malinaw, hindi rin biglaan, pero sapat para manatiling gising ang buong pagkatao ko. Nakahiga ako sa kama, nakatalikod sa bintana, pinakikinggan ang mahinang tunog ng hangin sa labas at ang paminsan-minsang tahol ng aso sa malayo. Sa pagitan ng mga tunog na iyon, naroon ang sarili kong paghinga—mabagal, maingat, parang takot na takot na masyadong malakas. Inilagay ko ang kamay ko sa tiyan ko, isang galaw na halos naging reflex na sa mga huling linggo. May munting galaw. Hindi malakas, hindi rin masigla—parang marahang paalala lang na naroon pa rin siya, na kahit gaano kabigat ang mga iniisip ko, hindi siya umaalis. “Konti na lang,” bulong ko ulit, mas mahina kaysa kanina. Hindi ko alam kung ilang beses ko na iyong nasabi nitong mga nakaraang araw. Konti na lang ang paghihintay. Kont







