Chapter 2

Pansamantalang iniwan niya ang paglilinis upang magluto naman at dahil naubusan na sila ng gulay, kinailangan niyang magtungo sa palengke. Malapit lang sa tirahan nila ang palengke kaya't nilalakad na lamang niya iyon. May pasipol-sipol pa siya habang patungo roon nang walang anu-ano'y biglang bumulaga sa harapan niya ang isang lalaking tila pinison ang buhok. Tuwid na tuwid kasi ang buhok niyon at nasa pinaka-gitna pa ang pinakang hati. 

"Magandang hapon, aking mahal." Bati nito na ang kamay ay ikinukumpas pa. 

"Tsk, mukhang hindi maganda ang hapon ko ngayon."

"Ha? Bakit naman?"

"May isa kasing GGSS na naman akong nakita."

"Anong ggss?" tanong nitong nakakunot ang kilay na dinaig pa ang pinalantsa. 

"Ay! Hindi mo alam? GGSS, ibig sabihin ay 'yong mga taong GUWAPONG-GUWAPO SA SARILI." Hininaan pa niya ang pagkakabanggit sa huling salita, sapagkat nakita niya ang ina ng kaharap na paparating. Tiyak na kukulitin na naman siya nito. 

"Sino ang tinutukoy mo? Ako ba?" 

"Ay hindi! Iyong manok ng kapitbahay namin. Sige, aalis na ako. Bye!" kumaway pa siya bago binilisan ang paghakbang subalit nakasunod pala ang bulgar niyang taga-hanga. Oo. Bulgar, kasi nama'y kahit katanghalian ay nanliligaw ito sa kanya. 

"Sandali lang naman, aking mahal. Kailan mo ba ibibigay sa akin ang matamis mong oo?"

Napamulagat si Yumi sa lantarang pagkakatanong na iyon, lalo na't marami ang taong nakarinig dito. Bigla tuloy uminit ang kili-kili niya sa sobrang inis. Mabilis na lamang niyang hinarap muli si Tikboy. 

"Alam mo, guwapo ka sana!" Sinipat niya ang kabuoan ng lalaking kaharap. 

Napangiti naman ang kanyang pinuri. Kinurap-kurap pa nito ang mga mata na animo'y nagpapa-cute nang husto. 

"Pero--"

"Pero ano?"

"Guwapo ka, pero hindi kita type eh! At 'yong nararamdaman mo sa akin..." Sandali niyang pinutol ang sasabihin, lumapit siya at idinikit ang bibig sa tainga nito, "LIBOG lang 'yan." Tinapik-tapik pa niya ang balikat nito, "Maligo ka lang at siguradong tanggal ang anumang nararamdaman mo sa akin." Kinindatan muna niya ito bago ipinagpatuloy ang paglalakad.

MATAPOS magluto ay muling binalikan ni Yumi ang paglilinis. Nasa silid siya ng kanyang pinsan. 

"Araw-araw kong nililinisan ang silid na ito, araw-araw din na sobra ang kalat dito," naiiling na hayag niya habang isa-isang pinapasadahan ng tingin ang mga nagkalat na gamit.

Inumpisahan na niya ang pagpulot. Magmula sa damit, towel, bra't panty. Sunod-sunod na napailing si Yumi. 

"Kung siguro'y naiiwan lang 'yong kanya, marahil isa rin sa mga kalat dito iyon." Napa-iling pa siya. 

Pawisan si Yumi nang matapos na malinisan ang buong silid. Malaki-laki rin iyon kumpara sa silid ng tiyahin niya. Pinunasan niya pawis na tumulo sa noo nang mapatingin sa katapat na salamin. Sinayod niya roon ang kanyang sarili. Mula ulo hanggang paa.

"Kailan ba ako huling tumingin sa salamin?" Hindi niya namalayan ang unti-unting paglapit sa malaking salamin. "Ganito na pala ang hitsura ko?"

Hinaplos niya ang magkabilang pisngi kasunod ang pagtanggal ng tali sa buhok. Dinampot niya ang suklay at malumanay na hinagod iyon sa hanggang baywang na buhok. Hindi niya maintindihan kung bakit niya nagawang pakialaman ang gamit ng pinsan. Kabilin-bilinan pa naman nito sa kanya na huwag mangingialam ng kahit anong gamit sa silid nito. Hindi lang sa pagsuklay nagtapos ang pagharap niya sa salamin. Kinuha rin niya ang red lipstick at ipinahid iyon sa mamula-mula niyang labi. Sumilay sa labi niya ang pinong ngiti. 

"Maganda rin pala ak--"

"Anong ginagawa mo?"

Nanlaki ang mata ni Yumi. Naging tuod din ang katawan niya habang nakatunghay sa salamin. 

"Pinakialaman mo ang gamit ko!" 

Mabilis na lumapit si Althea sa kinaroroonan niya. Inagaw nito ang hawak na lipstick at halos maiyak na tinitigan iyon. 

"Hindi mo ba alam kung magkano halaga ng lipstick na ito?" Ipinagduldolan na nito ang hawak sa mukha ni Yumi. "Kulang pa ang magiging sahod mo kung papasok kang katulong." sigaw pa nito. 

"Sorry Althea, h-hiniram ko lang nama--ahh!" Mabilis niyang nasapo ang pisngi nang dumapo roon ang palad ni Althea. 

"Hiniram? Eh, kung pahiramin kaya kita ng mukha sa aso. B'wisit ka!" Hiniklas nito buhok ni Yumi. 

"Aray, Althea! Nasasaktan ako!"

"Talagang masasaktan ka sa akin. Siguro'y matagal mo nang ginagawa 'yan, 'no?" Hindi ito tumigil ng pagsabunot sa dalaga. 

Hindi na rin naman nakatiis si Yumi. Kahit halos mabali na ang leeg at mapuknat ang kanyang anit, nagawa pa rin niyang itulak ng malakas si Althea. Sumadsad ito sa semento. At ang tagpong iyon ang naabutan ni Lourdes. 

"Mayumi!"

Muling nanlaki ang mata ni Yumi nang makitang nakatayo na sa bukana ang tiyahin. Nagbabaga ang mata nito sa galit na lalong nagpasindak sa dalaga. Nakadama tuloy ng takot si Yumi at hindi malaman kung ano ang gagawin. 

NAKATIKIM ng sermon, mura at may kasama pang sampal si Yumi mula sa tiyahin dahil sa nagawa niya. Hindi naman siya makapagdahilan dito dahil tiyak niyang siya pa rin ang talo. Pikit-mata na lamang niyang tinanggap lahat ng masasakit na sinabi nito.

"Ganiyan pa ba ang igaganti mo sa amin, lalo na sa anak ko! Pinatira ka na nga namin dito ng libre. Dapat pala'y pinalayas na kita noon pa dito sa pamamahay ko!" malakas na bulyaw ni Lourdes.

Ang huling salitang iyon ang hindi na niya napalampas pa. Hindi na niya napigil ang sarili, "Pamamahay? Pamamahay n'yo po ba ito? At libre n'yo ba akong pinatira sa pamamahay ko? Hindi, 'di ba? Mahigit sampung taon niyo na akong ina-alila sa pamamahay ng namayapa kong magulang, Tiyang Lourdes. Hindi nga man lamang akong makabili kahit isang bagong panty, puro pinaglumaan na lamang ni Althea ang mga gamit ko. Tapos ngayo'y sinasabi n'yo na libre ang pagpapatira ninyo sa bahay ng magulang ko." 

"Aba! Lumalaban ka na talaga ah!" Humakbang palapit si Althea sa kanya at saka'y tinuktukan siya nito. "Kulang pa nga iyon kung tutuosin eh! Sa dami ng utang ng ama mo sa ami'y kulang pang ipambayad itong bahay ninyo."

"Talaga? Kaya ba parang hindi kami nakakabayad sa inyo? Magkano ba ang inutang ni Papa sa inyo? Sampung milyon ba?" 

Malakas na sampal ang itinugon ni Lourdes sa dalaga, "Hindi ka man lang marunong magpasalamat dahil pinatira ka pa namin dito. Kung umaangal ka na sa trabaho mo'y makakaalis ka na ngayon din!" malakas nitong utos. 

Bahagyang natigilan si Yumi sa narinig. Nais sana niyang magmakaawa sa tiyahin dahil wala siyang ibang mapupuntahan. Wala siyang ibang kamag-anak pero mas nanaig sa kanya ang pride. Marahil ay iyon na rin ang tamang panahon upang iwan niya ang kinalakihang tahanan. Walang imik na tinungo niya ang itaas upang ibalot ang mga gamit. At habang inaayos niya ang mga gamit ay nag-uusap naman ang mag-ina sa ibaba.

"Ma, seryoso ka ba? Papaalisin mo si Yumi?"

"Wala akong ibang choice, anak. Hindi ko rin naman gusto ang sinabi ko dahil wala nang gagawa ng mabibigat na gawain dito, pero nasabi ko na iyon. Akala ko nga'y magmamakaawa siya pero mali pala ako." 

Nagmartsa si Althea na para bang bata, "Ma naman, wala nang maglalaba at mamalantsa ng damit ko. Kung sana'y pinahirapan mo na lamang siya."

"Hintayin na lang natin ang pagbaba niya, baka'y magbago pa ang isip at magmakaawa sa atin."

Tumahimik ang dalawa nang maramdaman ang mga yabag ni Yumi. Bitbit ng dalaga ang may kalakihang supot at isang sirang bag. Hindi na siya nagsalita pa, dumiretso siya sa unang palapag ng bahay. Papalabas na sana siya ng pinto nang sumigaw si Althea. 

"Wait..." kasunod ang yabag nito pababa ng hagdan. Babawiin sana nito ang ginawang pagpapalayas ng ina subalit iba ang lumabas sa bibig nito. "Patingin nga ng bag mo, baka'y may mga gamit ako riyan."

Matalim ang mata habang ibinababa ni Yumi ang mga gamit. At nang walang makita si Althea ay muli niyang binuhat iyon.

"Masaya ka na?" 

Walang tugon si Althea. Muling tumalikod si Yumi. Kasabay ng paghakbang niya sa paa'y unti-unting pumatak ang luha sa mata niya. Nagsisimula na ring dumilim at nagbadya ang ulan, subalit hindi niya iyon pansin. Hindi rin niya alintana ang mga taong nakakasalubong at nagtatanong sa nangyari. Hindi na rin niya napansin ang ina ni Tikboy na balak sana siyang kausapin hinggil sa pagkakabasted sa anak nito. Dire-diretso ang kanyang lakad hanggang sa hindi na niya namalayan na malayo na ang nararating ng kanyang mga paa.

Nasa sampung oras na yata siyang naglalakad, maya-maya pa ay napahinto bigla siya nang mapagtantong hindi siya pamilyar sa tinatahak na daan. May matataas na puno at mga talahib na rin sa gilid ng kalsada. Hanggang palengke lamang ang nararating niya at kahit nang maliit pa siya'y hindi sila dumaraan sa gawing iyon. "Saan ako pupunta?" Gamit ang kanang palad ay pinahid niya ang luha sa magkabilang pisngi niya. 

Mabagal niyang tinahak ang malaking puno sa gilid ng kalsada. Itinabi niya ang supot at kinalong naman ang bag sa pag-upo. "Galit po ba kayo sa akin, Lord? Bakit labis Ninyo akong pinaparusahan? Una, kinuha Niyo sa akin ang magulang ko, ikalawa'y pinahirapan ako ni Tiyang Lourdes. Mahigit sampung taon akong inalila. Trinato na daig pa ang isang alila at ngayo'y pinalayas dahil lang sa paggamit ko ng lipstick. Bakit ko ba kasi iyon ginawa? At bakit kasi napakalupit nila sa akin? Gaano ba kalaki ang inutang ni Papa para palayasin nila ako sa pamamahay ko? Samantalang nagpapakapagod na ako para lang mabayaran ang sinasabi nilang utang. Hindi pa ba iyon sapat?" Luhaan pa rin siya matapos mailabas ang mga hinanakit na iyon. 

Naghintay si Yumi roon sa paghinto ng ulan hanggang sa mapagpasiyahan niyang mamasukan kay Aling Nena--ang isa sa binibilihan niya ng mga gulay sa palengke. Matagal na siyang kinukuha nito subalit  palagi rin niyang tinatanggihan ang alok ng ginang. Maya-maya pa ay bigla siyang napahawak sa tapat ng tiyan nang kumalam iyon. "Manahimik ka muna tiyan ko, hintayin muna nating tumila ang ulan." Sa halip na manahimik ay sunod-sunod pang umingay ang kanyang sikmura na lalong nagpaluha sa kanya, lalo tuloy siyang nahabag sa sarili. 

"Kapag yumaman ako, bibilihin ko lahat ng gusto kong kainin. Bibilihin ko lahat ng gusto kong damit at mga gamit sa katawan. Titiyakin kong luluwa ang mata ni Tiya Lourdes at Althea sa akin." Matapos niyang bigkasin ang mga salitang iyo'y pinahid niya ang luha sa magkabilang pisngi. Daig pa ang isang batang musmos habang nangangarap. Hanggang sa makatulog siya yakap ang dalawang tuhod.