Paano Magkakaiba Ang Mga Bersyon Ng Hinilawod?

Siyempre, may core na halos hindi nawawala kahit ibang-iba ang mga bersyon: ang mga pangunahing tauhan tulad nina Labaw Donggon, Humadapnon, at Dumalapdap at ang malalaking motif ng paglalakbay at pakikipaglaban sa mga dambuhalang nilalang. Pero bilang taong madalas makinig sa mga live na awit, mapapansin mo agad ang mga maliliit na pagbabago na nagpapabago ng mood ng kuwento.

Halimbawa, may tagapagsalaysay na nagpapahaba sa mga love scenes at nagbibigay ng mas malalim na backstory sa mga babae, habang ang iba’y nagpo-focus sa mga epikong labanan at tagumpay. Meron ding pinagbabagong musikang kasabay—minsan mas ritwal, minsan mas theatrical—na nakakaapekto sa tempo at emosyon. Kaya kahit pareho ang balangkas, kakaiba pa rin ang karanasan sa bawat bersyon, at iyon ang nakaka-excite para sa akin kapag naghahanap ng bagong recording o live na pagtatanghal.

Habang tumatagal ang pag-aaral at pakikinig ko sa 'Hinilawod', napansin ko na ang mga bersyon ay nagkakaiba-iba hindi lang dahil sa tagapagsalaysay kundi dahil sa sitwasyon ng pag-awit: saan, kailan, at para kanino. May performance na ginagawa sa buong gabi na puno ng ritwal at repetisyon—durog ang detalye, mas maraming episode—samantalang may mga naitala na pinaikli para lang sa publikasyon o teatro. Kaya mahalaga kung anong audience ang target; nakakaapekto ito sa haba at pacing ng kuwento.

Bukod diyan, may mga regional layers: iba ang imbento o pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari depende sa lugar at sa memorya ng komunidad. Ang mga pangalan ng karakter, ang talinghaga, at pati ang mga supernatural encounters minsan nagbabago ayon sa lokal na paniniwala at dinastiyang oral history. May mga manunulat o tagapagrekord na pinipili ring i-modernize ang wika o gumamit ng mas akademikong tono, kaya lumilitaw ang pagkakaiba sa istilo ng pagkukwento mismo. Sa huli, bilang tagapakinig, natutuwa ako dahil bawat versiόn nagdadala ng bagong perspektiba—parang reunion ng magkakaibang master storytellers na nagkuwento sa iisang pamilya ng alamat.

Nakakabighani talaga ang paraan kung paano nag-iiba-iba ang mga bersyon ng 'Hinilawod', at palagi akong naiintriga tuwing may bagong bersyon na naririnig ko o nababasa. Sa totoo lang, ang pinakapayak na dahilan ay oral tradition: ang epiko ay ipinapasa mula sa isang mang-aawit o manunukib papunta sa iba, at bawat tagapagtanghal may kanya-kanyang memorya, istilo, at sense of drama. May magpapaikli ng ilang kabanata para sa maikling pagtitipon; may magbibigay-diin sa mga bahagi na sa tingin nila ay pinakamatapang o sentimental. Dahil dito, nagkakaroon ng maraming berde o 'variants' na pare-parehong may iisang espiritu pero magkakaibang detalye.

Isa pang aspeto na palaging nakikita ko ay ang pag-iba-iba ng wika at mga pangalan. Sa ilan, mas lumalabas ang lokal na diyalekto ng Sulodnon, sa iba naman medyo Hiligaynon ang tono o sinubukang isalin sa Filipino o Ingles. May versions na nagdagdag ng mga elemento mula sa modernong pananaw—halimbawa, binibigyang-diin ang papel ng mga babae o sinasalamin ang mga bagong moral dilemmas—habang ang iba pinangangalagaan ang orihinal na cosmology at ritwal na konteksto. At syempre, kapag tinranskriba ng iba’t ibang akademiko o manunulat, iba naman ang magiging tono dahil sa choices sa pagsasalin, puntwasyon, pati na ang pagpapakahulugan sa mga metaphors.

Hindi ko maiwasang humanga kasi kahit magkakaiba, nananatili ang malalaking tema: pagmamalaki sa bayani, pakikipagsapalaran, at relasyon ng tao sa mga diyos at kalikasan. Nakakatuwang isipin na buhay ang epikong ito dahil sa mga pagkakaibang iyon—hindi siya isang museum piece kundi isang kwentong patuloy na humihinga sa bibig ng mga tao. Sa bawat bersyon, parang may bagong mukha si 'Hinilawod' pero ramdam mo pa rin ang kanyang lumang puso.